Morgunblaðið - 18.09.1999, Qupperneq 76

MORGUNBLAÐIÐ
76 LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1999
FÓLK í FRÉTTUM
Framlínumaður óháðra kvikmyndagerðarmanna, Hai Hartley.
Isabelle Huppert og Martin Donovan í Amateur, sem höfundur kýs að
iýsa sem „spennutrylli með sprungið dekk“.
VIÐ íslendingar höfum stund-
um hlaupið á okkur þegar til
stendur að erlendir kvikmynda-
gerðarmenn noti landið okkar í
kvikmyndatökur. Man einhver
The Quest For Fire eða Enemy
Mine. Síðast greip þessi glímu-
skjálfti um sig í sumar þegar
spurðist út að nú ætti að taka
upp stórmyndina Mars einhvers
staðar uppi á hálendinu, með
sjálfum Val Kilmer í aðalhlut-
verki. Gott ef hann er ekki orð-
inn „íslandsvinur", menn hafa
orðið það fyrir minna. Ekki leið
á löngu uns barst önnur til-
kynning, öllu dapurlegri, um að
ekkert yrði af ævintýrinu. Fast-
ir Iiðir eins og venjulega. Því er
þetta riíjað upp að nú er afráð-
ið að einn ágætasti óháði leik-
stjóri Bandaríkjanna, Hal
Hartley, kemur hingað til að
'Tilma hluta næstu myndar sinn-
ar, Monster. Þær upplýsingar
fengust staðfestar hjá Friðriki
Þór Friðrikssyni, einum fram-
leiðandanna. Bendir allt til þess
að unnið verði við myndina á
næsta ári.
Líkt og fleiri góðir menn hef-
ur Hartley komið við sögu
Kvikmyndahátíðar. Þar kynn-
ast íslenskir kvikmyndahús-
gestir honum fyrst - enda leik-
stjórinn verið lítið riðinn við af-
þreyingarefni hefðbundinna
kvikmyndasýninga. Hartley
nýtur þó talsverðra vinsælda í
Evrópu, í heimalandinu er
hann enn sem komið er kunn-
astur sem „költmynda“-leik-
stjóri. Sem slíkur er hann í há-
vegum hafður hjá gagnrýnend-
um sem kröfuharðari gestum.
Hann skrifar einnig handritin
sjálfur og semur tónlistina, not-
ar hana reyndar mjög hófsam-
lega til áherslu. Vinnur gjarn-
an með sama fólkinu, leikurum
og tæknimönnum. Hartley er
fyrirtaks dæmi um hinn full-
komna, óháða kvikmyndagerð-
armann. Handritin eru sá þátt-
ur sem er mest einkennandi í
kvikmyndum hans. Andrew
Sarris heldur því fram að hann
ipinni bæði á David Mamet
(House Of Games) og Harold
Pinter (um það leyti sem hann
skrifaði The Homecoming).
Samtölin verða gjarnan kald-
hæðnisleg og stefna í átt að fá-
ránleikanum. Stöku sinnum
bráðfyndin, jafnan kostuleg,
einkum þegar persónur gjör-
sneyddar öllu skopskyni hafa
orðið. Af leikurum hefur
Hártley notað Martin Donovan
með hvað ánægjulegustum ár-
angri. Af öðrum „Hartley-leik-
IStrum" má nefna þær Karen
Sillas og Adrienne Shelley, Ro-
bert Burke og Bill Sage.
Málin gerast flóknari ef á að
flokka myndir Hartleys undir
tegundir (Genre). Mun auðveld-
ara er að skilgreina verk
flestra annarra óháðra leik-
ííljóra, jafnvel Todds Haynes og
Jims Jarmusch. Myndir hans
vekja margvíslegar þversagnir
HAL
HARTLEY
Ólíkir bræður (Robert Burke og Bill Sage) í Ieit að týndum föður. Hafa
fundið vinkonu hans, sem hér tekur sporið undir tónlist Sonic Youth.
og ósamkvæmi og oft djúpt á
fléttunni.
Hartley er fæddur ‘59, í New
York, með háskólagráðu í kvik-
myndafræðum frá State Uni-
versity of New York (SUNY),
þar sem hann nam m.a. hjá
Aram Avakian. Útskriftar-
myndina, Kid (‘84), vann hann
með tökumanninum Michael
Spiller, sem hefur oftsinnis
sinnt því hlutverki síðan. Þá
tók við byggingavinna hjá
verktakanum, karli föður hans.
1987 lauk hann svo við The Un-
believable Truth, fyrstu mynd-
ina í fullri lengd. Hún sló í
gegn á hátíðaferlinu og var að
lokum dreift af Miramax.
Byggingarvinnan endanlega að
baki. Myndin sýnir skýr ein-
kenni kvikmyndaskáldsins, sem
heldur nánast um alla enda.
Leikstýrir, skrifar, klippir og
framleiðir. The Unbelievable
Truth skilaði höfundi sínum
hagnaði, enda tókst Hartley að
gera hana fyrir litla 75.000
dali. Þá var röðin komin að Tr-
ust, (‘91), sem hlaut undantekn-
ingarlaust fráhæra dóma. Þó
einhverjum kunni að þykja það
undarlegt. Aðalpersónan er
stúlka í smábæ sem verður að
hætta námi er hún verður
ófrísk eftir ruðningshetjuna í
skólaliðinu. Faðir hennar
hrekkur uppaf við fréttirnar,
en stúlkan fínnur félagsskap í
náunga sem getur ekki einu
sinni skúrað klósettgólf and-
skotalaust. Maltin gefur irirk.
Næsta umtalsverða mynd
Hartleys er Simple Men (‘92),
sem féll í góðan jarðveg hjá
öllu áhugafólki um frumlegar,
öðruvísi myndir. Sömu móttök-
ur fékk Amateur (‘94); Hartley
var orðinn eitt fremsta jaðar-
skáldið í bandarískri kvik-
myndagerð. Flirt (‘95yk, sem
Hartley-sérfræðingurinn Jos-
eph Miclica segir einstreng-
ingslegasta mynda leikstjórans.
Lýsir viðhorfum elskenda
hvors til annars, í þremur
heimshlutum (Þýskalandi, Jap-
an og Bandaríkjunum). í þrí-
skiptri mynd þar sem aðalper-
sónurnar skipta um kyn, þjóð-
erni og kynhneigð. Henry Fool
birtist á tjaldinu 1997, lýsir á
sinn Hartleyska, óhefðbundna
hátt sambandi titilpersónunnar,
heimspekings á flandri, og
ruslakarls sem lúrir á vafa-
samri skáldskapargáfu. For-
vitnilegar persónur og vanga-
veltur, dökkleit og dularfull,
ekki síst fáránlegust mynda
leikstjórans. Henry fer með
fímm ára son sinn á nektarbúll-
ur, leyfír honum að reykja og
drekka. Enda segir þessi fyrir-
myndarfaðir að heimurinn sé
fullur af óþverra. Við getum öll
tekið undir það.
Það er öllum heiður að því að
næsta verk þessa eftirtektar-
verða listamanns verður tekið í
íslensku umhverfí. Forvitnilegt
að fylgjast með hvernig honum
tekst að halda jafnvæginu á
milli klækjabragða og ósvik-
inna tilfinninga. Og fást við
ófreskjur í landi sjálfs
skrímslafræðings Hennar há-
tignar! Eitt getum við bókað:
Skrímslið verður ekki á kunn-
uglegum nótum.
Sígild myndbönd
SIMPLE MEN (‘92)
■kkrk'k
Makalaus gamanmynd um bræð-
ur tvo, annar krimmi, hinn náms-
maður, leggja land undir fót í leit að
föður sínum, fyrrverandi hafna-
boltahetju, nú eftirlýstum hryðju-
verkamanni. Sagan víkur sjaldan
frá þeim og afstöðu þeirra til föður-
ins. Bræðurnir eru vitaskuld
skrýtnir fuglar. Krimminn kald-
hæðinn og svalur, nemandinn lítt
lífsreyndur og fellur fyrir ním-
enskri stúlku sem reynist ástkona
karls föður hans. Sem skammar
hann fyrir að sýna ekki tilhlýðilega
virðingu þegar strákur bendir henni
á að karlinn sé kvennabósi. Nunna
með áhuga fyrir slagsmálum kemur
við sögu. Myndin og persónurnar
eru því allt annað en venjulegar.
Engu að síður ríkja ósviknar tilfínn-
ingar undir niðri.
AMATEUR (‘94)
krkk'A
Úr dæmalausum hugarheimi
Hartleys skjótast yndislegar persón-
ur, engu öðru líkar, uppá tjaldið. Að
því getum við gengið vísu. Ein þeirra
er nunna (Isabelle Huppert), sem
álítur köllun sína í lífinu að skrifa
klámsögur. Kynnist náunga sem þjá-
ist af minnisleysi (Martin Donovan)
og er augsýnilega fyrrverandi óbóta-
maður, haldinn kvalalosta. Að hætti
höfundar flokkast myndin jafnvel
undir rómantíska gamanmynd. Ná-
unginn leitar uppruna síns í slagtogi
við undarlegustu jaðarpersónur, sem
skjóta upp kollinum við hvert fótmál.
Ekki fyrir allra smekk, frekar en
önnur kvikmyndaverk Hartleys, en
þem sem kunna að meta hann eiga
óborganlega stund í þessum geggj-
aða félagsskap.
Sæbjörn Valdimarsson
MYNDBÖND
Oheppinn
fjárhættu-
spilari
Phoenix
Spennu-/glæpamyiid
★ y2
Leikstjórn: Danny Cannon. Aðalhlut-
verk: Ray Liotta, Anthony LaPaglia,
Daniel Baldwin og Angelica Huston.
101 mín. Bandarisk. Háskólabíó,
ágúst 1999. Aldurstakmark: 16 ár.
SPILLING innan lögreglunnar
er gamalkunnur efniviður spennu-
mynda. Hér segir frá löggu sem er
vænsta skinn
innst inni, en á í
erfiðleikum með
að halda
spilafíkn sinni í
skefjum og
lendir því í
vanda. Þetta er
meðalmynd að
flestu leyti, en
góður leikur
vinnur henni inn hálfa auka-
stjörnu. Handritið er í sjálfu sér
ekki slæmt, en þó er fátt nýtt á
ferð. Myndin er dökk yfírlitum,
gerist að miklu leyti um nætur,
enda er það tími myrkraverka.
Angelica Huston er alltaf áber-
andi þar sem hún kemur fram og
stelur hún senunni hér eins og
endranær, með yfirveguðum og
heillandi töffaraskap. Myndin er
sæmilegasta afþreying, en ekkert
kvikmyndalegt stórvirki, enda
ekki verið að reyna við þann flokk-
inn.
Guðmundur Asgeirsson.
Ástalíf
norna
Nornafár
(Witch WayLove)____
Gamanmynd
★★%
Leikstjórn: René Manzior. Aðalhlut-
verk: Vanessa Paradis, Jean Reno,
Gil Bellows og Jeanne Moreau. 102
mín. Bandarísk. Háskólabíó, ágúst
1999. Öllum leyfð.
GOÐSAGNIR um nornir ganga
meðal annars út á að göldrótt tál-
kvenndi tæli til lags við sig grun-
lausa karla með
fulltingi djöfuls-
ins. Hér er þessi
aðferð notuð
sem grunnur
fyrir sögu um
norn sem berst
gegn hinu illa en
þarf á aðstoð
karlkyns sak-
leysingja að
halda. Þetta er þokkaleg gaman-
mynd sem sækir í hefð franskra
gamanmynda frekar en þá engil-
saxnesku, þó að í myndinni sé nær
eingöngu töluð enska. Þetta gerir
myndina dálítið framandlega og
skrýtna og er hún bara betri iýrir
vikið. Rómantíkin skipar auðvitað
mikilvægan sess og ástarævintýi-ið
er bara sætt og skemmtilegt. Leik-
urinn er í lagi, þótt það sé svolítið
undarlegt að sjá alla þessa Frakka
tala ensku allan tímann. Þetta er
fínasta afþreying og ágæt tilbreyt-
ing frá Hollywood-gamanmyndun-
um.
Guðmundur Asgeirsson