Morgunblaðið - 11.12.1999, Page 61

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 1999 6^
Ofbeldi o g
lítskúfun
HROÐALEG ofbeld-
isverk eru unnin af
nemendum í hverjum
skólanum á fætur öðr-
um í Bandaríkjunum. Á
síðastliðnum þremur
árum hefur komið til
skothríðar, sem leitt
hefur til líkamsmeiðsla
og mannfalls í u.þ.b. 20
skólum þar vestra. Þeg-
ar rennt er augum yfir
þennan lista af skólum,
sést að þeir eru stað-
settir í vel grónum mið-
stéttarhverfum, þar
sem hvítt fólk er í meiri-
hluta. Þessir atburðir
hafa komið mönnum í
opna skjöldu, en þegar nánar er að
gáð hefði mátt sjá hvert stefndi, ef
nemendur, foreldrar, kennarar og
aðrir starfsmenn hefðu haldið vöku
sinni. Tvennt áttu skólarnir sameig-
inlegt, forvarna- og áfallaáætlanir
Forvarnir
Refsandi hegðun hinna
fullorðnu er oftar en
ekki rót ofbeldisins hjá
nemendum, segir Guð-
björg Vilhjálmsdóttir,
og því er valdbeiting
ekki rétta leiðin til að
stöðva andfélagslega
hegðun.
þeirra voru ekki í lagi og árásar-
mennirnir höfðu búið við félagslega
einangrun.
Eins og nærri má geta er það orð-
ið mikið forgangsmál að tekið sé á
rótum þessa vanda þar vestra og
verður hér í stuttu máli greint frá
starfsemi bandarísks ráðgjafarfyrir-
tækis á þessu sviði, en því stýra tveir
sálfræðiprófessorar frá Utah,
Richard West og Richard Young.
Hérlendis hafa menn orðið vaxandi
áhyggjur af agaleysi og ofbeldi í
skólum, sbr. nýjar tillögur frá
menntamálaráðuneyti um skólaregl-
ur og agamál, og má því segja að
margt af því sem þeir hafa fram að
færa eigi fullt erindi við okkur hér.
Þeir West og Young benda á að við
undirbúning forvarnaaðgerða sé
nauðsynlegt að hafa í huga að það
séu u.þ.b. 15% nemenda sem eru í
áhættuhópi, þ.e. eiga að stríða við
flest þau andfélagslegu vandamál
sem koma niður á skólastarfinu. Inn-
an þess hóps er síðan lítill hluti eða
um 1-2% nemenda sem eiga við
mjög alvarleg vandamál að stríða.
Þessum hópum þarf að sinna sér-
staklega, bæði inni í bekkjum og ein-
staklingslega. í öðru lagi þarf að
skapa umgjörð friðsamlegrar hegð-
unar og samvinnu utan um skóla-
starfið. Síðast en ekki síst þarf að
kenna öllum nemendum fæmi á eft-
irtöldum sviðum: í námsgreinunum,
félagslegum samskiptum og í sjálfs-
stjórn.
Refsandi hegðun hinna fullorðnu
er oftar en ekki rót ofbeldisins hjá
nemendum og því er valdbeiting ekki
rétta leiðin til að stöðva andfélags-
lega hegðun. Nær sé að sýna nem-
andanum fram á að
hegðunin er röng og
um leið benda á aðra
hegðun sem er nem-
andanum til framdrátt-
ar. Þá skiptir mjög
miklu máli, segja þeir
West og Young, að
skólasamfélagið veiti
góðri hegðun meiri at-
hygli. í því skyni hafa
verið þróaðar aðferðir
til að gera slík jákvæð
skilaboð sýnilegri, s.s.
að gera skriflegar
ábendingar um það
sem vel er gert. Þar er
þá tekið fram hvað
nemandinn gerði vel
og hvers vegna það var vel gert. Mið-
arnir eru kallaðar hrós-fjaðrir (pra-
ise-feathers). í einum skóla sem þeir
höfðu veitt ráðgjöf vegna ofbeldis-
forvarna söfnuðust um 30.000 slíkir
miðar á fimm mánaða tímabili. Þetta
kerfi hefur sýnt sig að hafa bein áhrif
á minnkandi ofbeldi í samskiptum.
Ekki er nóg að efla þessi samskipti
meðal barnanna, heldur þarf að ná til
foreldranna líka og fá þá í lið með að
hrósa nemendunum fyrir að betrum-
bæta hegðun sína í skólanum. Önnur
dæmi sem West og Young nefna sem
að gagnast vel eru „friðarliðar" eða
nemendur sem sjá til þess að sam-
skipti í frímínútum fari friðsamlega
fram. Þar gildir hið sama og fyrr; að
veita því athygli sem vel er gert og
ýta undir það.
Þegar West og Young eru beðnir
um að veita ráðgjöf í skóla, leggja
þeir fram umfangsmikla vinnu (16
vikna námskeið) þar sem unnið er
með öllum kennurum skólans og
ekki síður öðru starfsfólki. Lögð er
mikil áhersla á að koma á samvinnu
milli aðila, því í þessu efni dugar ekki
einn leiðtogi, heldur þurfa þeir að
vera margir í skólasamfélaginu og
samstiga. Samtakamátturinn skiptir
miklu því allir þessir aðilar búa yfir
mikilvægri þekkingu um andann í
skólanum, nemendur jafnt sem full-
orðnir. Öflug forvöm gegn oíbeldi og
bættur skólaandi eru þau meginmar-
kmið sem stefnt er að með inngrip-
um West og Young. Leiðir að því
marki eru m.a. greining og leikni-
þjálfun. Þeir hafa hannað mælitæki
sem greinir stig ofbeldis og andfé-
lagslegrar hegðunar, t.d. getur
vandamálahegðunin verið á byrjun-
arstigi eða komin í bráðaástand og
því aðrir nærstaddir í hættu. Þá hafa
þeir hannað leikniþjálfunarefni sem
geymir margar athyglisverðar æf-
ingar. Nemendur eru t.d. þjálfaðir í
að gera strax það sem þeir eru beðn-
ir um og læra aðferðir við að biðjast
.afsökunar.
Öll börn eiga rétt á lífi án ótta og
finna til öryggis í umhverfi sínu. At-
hyglisvert er að beint samband er á
milli refsandi hegðunar hinna full-
orðnu og ofbeldis. Refsingin ein-
angrar nemendur og kallar fram hjá
þeim refsandi og fordæmandi hegð-
un við jafnaldrana, svo sem að leggja
í einelti. Hér er einnig gott að hafa í
huga þann lærdóm sem Móðir Ter-
esa dró af störfum sínum á strætum
Kalkútta. „Mesta meinsemdin er
ekki holdsveikin, heldur útskúfun-
in.“
Höfundur er lektor við félagsvís-
indadeild Háskóla íslands ogstýrir
menntun námsráðgjafa.
Guðbjörg
Vilhjálmsdóttir
Telid Exit
Borð- eða veggsími
veggsimi
Borðsími
Topcom Deskmaster 123 Telia Vigor
* Borðsími m/númerabirti, Borðsími
90 númer ásamt m/skjá
Logger Nova
Númerabirtir,
30 númer ásamt
dagsetningu og klukku
Telia Delphi 20
Sambyggt faxtæki
og sími, A4 pappír
Doro Petit \
Smásími - ótrúlega
lítill —
i.071,~ STOR.
Doro Prisma
Traustur veggsími
Doro Extra Plus
Borðsími m/stórum tökkum
Númerabirtir,
120 númer ásamt
dagsetningu og klukku
www.vefverslun. is
Þjónustumiðstöðvai Símans um land allt.