Morgunblaðið - 28.01.2000, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 28. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Yfírlæknar öldrunarsviðs og handlækningadeildar um yfírvofandi þjónustuskerðingu
Ákvarðanir í engu
samræmi við raun-
veruleika og þörf
Morgunblaðið/Ami Sæberg
Skurðaðgerðum fækkar liklega um 700 á árinu. Öllum tegundum aðgerða verður fækkað,
engum sérstaklega meira en öðrum.
Yfírlæknar við sjúkra-
húsin í Reykjavík telja
fyrirhugaðan samdrátt
á öldrunar- og hand-
lækningadeildum mjög
alvarlegan. Fækkun
rúma á öldrunardeildum
muni aðeins auka vand-
ann á öðrum deildum
og á heimilum.
UM MÁNAÐAMÓTIN verða fjár-
hagsáætlanir stóru sjúkrahúsanna í
Reykjavík lagðar fram. Stefnt er að
því að skipuleggja þjónustu þeirra
þannig að reksturinn verði innan
ramma fjárlaga og liggur fyrir að
skerða þurfi þjónustu á ýmsum svið-
um til að það markmið náist.
Á öldrunarlækningadeild Sjúkra-
húss Reykjavíkur í Fossvogi verður
plássum fækkað í tvennu lagi á
þessu ári. Þeim hefur þegar verið
fækkað úr 25 í 15 og er ætlunin að
fækka þeim um níu til viðbótar í
október, þannig að einungis sex
verði eftir.
Pálmi V. Jónsson, forstöðulæknir
öldrunarsviðsins, segir að þeim
hrjósi hugur við þeirri tilhugsun um
að fækka plássum ennfrekar. Hann
segist vona að ákvörðunin um seinni
hluta fækkunarinnar komi aldrei til
framkvæmda, en Magnús Péturs-
son, forstjóri sjúkrahúsanna í
Reykjavík, hafi gefið fyrirheit um að
húnverði endurskoðuð.
„Ég verð að trúa því að það verði
reynt að taka á móti veiku fólki á
spítalanum. En með þessari fækkun
á plássum hækkar þröskuldurinn
fyrir innlögnum og það hlýtur að
skila sér sem aukið álag bæði í
heimahúsum og á öðrum deildum
sjúkrahússins. Þama er því verið að
taka ákvarðanir sem eru í engu sam-
ræmi við raunveruleikann og þörf-
ina,“ segir Pálmi.
Til þess að mæta fyrri hluta fækk-
unarinnai- segist Pálmi vona að hægt
verði að taka upp sjúkrahústengda
heimaþjónustu, þar sem annast yrði
um fólk með sértæk vandamál heima
tímabundið á meðan þess væri þörf.
Þannig yrði til dæmis hægt að senda
fólk fyrr heim eftir aðgerðir og gæti
hluti af endurhæfingu þannig farið
fram heima.
Fækkun plássa fyrir aldraða
hefur áhrif á alla starfsemi
Hann segir það jafnframt alvar-
lega staðreynd að 180 aldraðir séu á
biðlista eftir hjúkrunarrými og að 30
til 40% þessa hóps séu of veik til að
bíða heima hjá sér.
Pálmi bendir á að fækkun plássa á
bráðaöldrunarlækningadeildinni
hafi áhrif á starfsemi alls spítalans
því erfiðara verði að koma fyrir því
aldraða fólki, sem komi í bráðatilfell-
um inn á spítalann. Reynt sé að
koma fólki fyrir á göngum eða þá á
öðrum sérhæfðum deildum sjúkra-
hússins.
„En það er mjög slæmt, bæði fyrir
starfsemi sérhæfðu deildanna og
líka fyrir aldraða fólkið, en það er
mjög mikilvægt að aldraðir fái þá
sérhæfðu þjónustu sem veitt er á
öldrunarlækningadeildinni. Við er-
um að sinna fólki sem er með mjög
flókna sjúkdóma, með marga sjúk-
dóma og á mörgum lyfjum. Það er
jafnvel bæði með andlega og líkam-
lega sjúkdóma og sem dæmi getur
fólk verið of andlega veikt til að vera
á hjartadeild og of hjartveikt til að
vera á geðdeild. Þannig fólki er best
þjónað á öldrunarlækningadeild.“
Auk þess sem þjónustan við þá
öldruðu verði lakari segir Pálmi að
aukið álag á aðrar sérhæfðar deildir
sjúkrahússins verði til að minnka
skilvirkni þeirra hvað varðar þau
sérhæfðu vandamál sem þeim sé
ætlað að leysa. Aldraðir muni einnig
taka upp legurými þar og þannig
lengist biðlistar fyrir aðra.
Pálmi leggur áherslu á mikilvægi
bráðaöldrunarlækningardeildarinn-
ar á Sjúkrahúsi Reykjavíkur í Foss-
vogi og segir að deild sem getur
brugðist brátt við með rannsóknum
og tækni, en sé einnig sérhæfð á
sviði öldrunar, verði að vera til.
Skurðaðgerðum fækkar
um allt að 20% á árinu
„Við erum með góða öldrunar-
þjónustu á Landakoti, en það er ekki
eðlilegt að reikna með að hægt sé að
sinna þörfum allra þar, því þar er
ekki sama bráðaþjónustan og sami
aðgangur að tækni og í Fossvogi.
Þess vegna verður ákveðinn hluti af
þeim hópi sem á heima á öldrunar-
lækningadeild að vera á bráða-
sjúkrahúsinu fyrst um sinn,“ segir
Pálmi.
Á handlækningadeild Landspítal-
ans stefnir einnig í mikla þjónustu-
skerðingu og mun skurðaðgerðum
fækka um allt að 20% á árinu.
Jónas Magnússon, sviðstjóri
handlækningadeildarinnar, segir að
við þeim blasi lokun heillar legu-
deildar og skurðstofu, þannig að að-
gerðum fækki líklega um sjö hundr-
uð. Hann segir að utan
dagvinnutíma verði ekki mögulegt
að gera neinar aðgerðir nema bráða-
aðgerðir.
Jónas segir að samkvæmt saman-
tekt Landlæknis, sem gerð var í des-
ember síðastliðnum, voru tæplega
2.200 manns á biðlista eftir skurðað-
gerð, en í stað þess að gerðar verði
um 5.000 aðgerðir á árinu verði þær
rúmlega 4.000. Hann segir stefnt að
því að öllum tegundum aðgerða
verði fækkað, engum sérstaklega
meira en öðrum. „Mér finnst dapur-
legt að þurfa að koma með svona til-
lögur en við höfum bara ekki úr
meiri peningum að spila. Svona eru
aðstæður, það er orðið alvanalegt að
fólk með lífshættulega sjúkdóma
þurfi að bíða lengi eftir aðgerð og er-
um við orðnir mjög órólegir með
ákveðinn fjölda sjúklinga á biðlistun-
um. Við höfum bara ekki önnur ráð.“
Fresta aðgerðum sem er bara
hægt að gera á spítölum
Jónas segir að margir séu það
lengi á biðlistum að þeir veikist
þannig að gera þurfi á þeim bráðaað-
gerð og það sé ekki aðeins hættu-
legra heldur einnig óhagkvæmara
en að gera aðgerð í dagvinnu við
skipulegar aðstæður.
Aðspurður segist Jónas ekki sjá
neinar lausnir fyrir það fólk sem
þarf nú að bíða enn lengur eftir að-
gerðum. „Það er ekki hægt að gera
þær aðgerðir sem við gerum hér á
spítalanum, á læknastofum. Þær að-
gerðir sem er mögulegt að gera á
stofum eru allar farnar héðan fyrir
löngu síðan. Það er því verið að
stoppa aðgerðir sem hvergi annars
staðar eru gerðar en í spítalaum-
hverfi."
Aðspurður segir Jónas hugsan-
legt að fólk sem sé orðið langþreytt á
því að bíða eftir skurðaðgerð leiti til
útlanda. „Það er hugsanlegt að það
leiti annað, ég veit ekki til hvaða
ráða fólk tekur sjálft. Við tókum
hjartaaðgerðir inn í landið á sínum
tíma, öllum til ánægju og má segja
að allar aðrar aðgerðir séu einnig
gerðar hér. Það er náttúrlega aftur-
för ef fólk þarf að leita til útlanda eft-
ir aðgerðum á nýjan leik.“
Að Qármagn fylgi verkum
Jónas telur að fjármögnunarkerfi
sjúkrahúsanna hafi gengið sér til
húðar og að starfsemin þeirra sé í
greipum fastra fjárlaga.
„Það tala allir um að það eigi að
reka ríkisstofnanir eins og fyrirtæki.
En það vantar gjörsamlega í fjár-
mögnungarkerfið eins og það er, að
peningar fylgi verkunum. Það vant-
ar sátt um að hver aðgerð, kosti
ákveðna upphæð. Árlega fáum við
bara flata summu og þegar þjóðinni
fjölgar eða þegar aukin veikindi eru,
þá aukast bara fjárhagsvandræðin.
Þannig að ef ég framkvæmi fleiri að-
gerðir en í fyn-a eykst vandinn og er
þetta gjörsamlega úr sér gengið
kerfi í nútímaþjóðfélagi.“
Jónas telur nauðsynlegt að breyta
stjórnkerfi sjúkrahúsanna og segir
að ekki gangi að reka þau eins og
gert sé í dag.
„Það vita allir að spítölunum næg-
ir ekki sú fjárveiting sem þeir fá,
miðað við þær kröfur sem eru gerðar
til þeiira. Það verður að fara að
horfa á spítalana eins og hvert annað
þjónustufyrii-tæki og reka þá þannig
og stjórna þeim þannig," segir Jón-
as.
Telur dómskerfíð verða að að-
hlátursefni ef Briggs fær bætur
SKARPHÉÐINN Þórisson ríkis-
lögmaður sagði í varnarræðu sinni í
gær í Héraðsdómi Reykjavíkur í
skaðabótamáli Kios Briggs á hend-
ur ríkinu, að íslenskt dómskerfi yrði
að aðhlátursefni um allan hinn sið-
menntaða heim ef Briggs yrðu
dæmdar bætur frá íslenska ríkinu
vegna gæsluvarðhalds Og farbanns,
sem Briggs sætti á meðan rannsókn
á meintu e-töflusmygli fór fram.
Ríkislögmaður sagði að hin 27
milljóna króna krafa væri óeðlileg
af siðferðilegum ástæðum og ekki í
neinu samræmi við réttarvitund al-
mennings.
Helgi Jóhannesson, lögmaður
Briggs, sagði að útiloka þyrfti dóm-
stól götunnar í málinu og gætu
dómarar og lögmenn ekki leyft sér
að þóknast almenningi við meðferð
þess. Briggs sjálfur væri ekki til
umræðu í málinu heldur fyrst og
fremst sýkna hans. Jafnvel væri
krafa Briggs of lág enda væri
hvorki til verðlisti yfir frelsissvipt-
ingu né yfir hvað það kostaði að
vera frægasti maðurinn á Islandi að
endemum.
Ekki skylt að dæma
Briggs bætur
Ríkislögmaður lagði á það
áherslu að dómara væri samkvæmt
lögum ekki skylt að dæma saklaus-
um mönnum skaðabætur vegna
frelsisskerðingar eins og þeirrar
sem hér um ræddi og sagði ekkert
liggja fyrir um að aðgerðir gegn
Briggs hefðu verið ólögmætar enda
hefðu uppkveðnir gæsluvarðhalds-
úrskurðir verið undir smásjá
Hæstaréttar á meðan hann var í
haldi lögreglunnar. Allar þvingun-
araðgerðir hefðu því verið eðlilegar
og lögmætar og því lögmæti hefði
Briggs ekki hnekkt. Við rannsókn
málsins hefði Briggs ítrekað verið
staðinn að ósannindum og drepið
rannsókn málsins á dreif. Með öðr-
um orðum hefði Briggs ekki getað
dregið lögmæti gæsluvarðhaldsins í
efa og því ætti hann ekki rétt á bót-
um úr hendi ríkisins. Sagði ríkislög-
maður að dómari ætti að leggja á
það mat hvað hefði raunverulega
gerst og meta málið út frá stað-
reyndum um hið mikla magn
e-taflna, sem fannst á Briggs, og
allt hans atferli í málinu. Krafa
Briggs á hendur ríkinu væri án allra
dómafordæma og viðmiðana og ekki
væri ástæða til að bæta Briggs upp
mannorðsmissi, því mannorð hans
væri að engu orðið eftir handtöku
hans og fangelsisrefsingu í Dan-
mörku vegna e-töflusmygls í haust.
Lögmaður Briggs lagði á það
áherslu að dómara væri óheimilt að
endurmeta sök Briggs og öll með-
ferð þessa máls yrði að taka mið af
því að Briggs hefði setið saklaus í
gæsluvarðhaldi frá 1. september til
maíloka og verið í farbanni fram til
16. júlí þegar Hæstiréttur sýknaði
hann af ákæru ríkissaksóknara. I
stjórnarksrá lýðveldisins væru
skýlaus ákvæði um að dæma bæri
saklausum mönnum skaðabætur og
hefðu slík mannréttindaviðhorf ver-
ið sett í lög fyrir áratugum. Með því
að saklausir menn ættu rétt á
skaðabótum vegna frelsissviptingai-
væri ríkinu sýnt nauðsynlegt aðhald
og yrði samfélagið að takast á við
þann kostnað sem hlytist af því að
hneppa saklausa menn í gæsluvarð-
hald.
Yekur at-
hygli á líf-
færagjöfum
HAFINN er undirbúningur bækl-
ings á vegum landlæknisembættis-
ins til að vekja athygli á þýðingu líf-
færagjafar. Mörg líffæri hafa
undanfarin ár fengist úr látnum Is-
lendingum sem miðlað hefur verið til
líffæraþega gegnum noixæna sam-
starfið í Scandiatransplant í Gauta-
borg.
Sigurður Guðmundsson landlækn-
ir sagði í samtali við Morgunblaðið
að íslendingar væru fúsir til að gefa
líffæri sín og allt að 75% ættingja lát-
inna samþykktu slíka gjöf. Hann
sagði nauðsynlegt að vekja á ný at-
hygli á þýðingu líffæragjafa en slíkt
var gert fýrir nokkrum árum með út-
gáfu sérstakra korta sem menn bera
á sér. Sagði landlæknir koma til
greina að menn bæru á sér einhvers
konar yfirlýsingu þar sem þeir gæfu
þennan vilja sinn til kynna.