Morgunblaðið - 28.01.2000, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ
26 FÖSTUDAGUR 28. JANÚAR 2000
ERLENT
Skæruliðarnir í Grosní láta engan bilbug á sér fínna þrátt fyrir linnulaust sprengjuregn
Geta Rússar unnið
fullnaðarsigur í
Tsjetsjníu?
Átökin í Tsjetsjníu hafa nú staðið í
rúma fjóra mánuði og fátt bendir til
þess að rússnesku hersveitunum
takist að brjóta tsjetsjensku skærul-
iðana á bak aftur á næstunni því þeir
hafa þvert á móti sótt í sig veðrið á
síðustu vikum. Tæpir tveir mánuðir
eru liðnir frá því Rússar sögðust
hafa umkringt Grosní, höfuðstað
Tsjetsjníu, og skipuðu borgarbúun-
um að hafa sig á brott, ella ættu þeir
á hættu að falla í lokaárásum rúss-
neskra hersveita á borgina. Síðan
hafa þeir skotið þúsundum sprengna
og flugskeyta á borgina en hvorki
hefur gengið né rekið í sókn hersins í
Grosní. Margir efast því um að Rúss-
um takist að vinna fullnaðarsigur á
skæruliðunum nema þeir breyti að-
ferðum sínum og hætti á að mann-
fallið meðal rússnesku hermannanna
stóraukist.
Hersveitirnar hófu sókn inn í mið-
borg Grosní fyrir tólf dögum en
hjarta borgarinnar er enn á valdi
Miami Beach. AFP, AP.
ÖMMUR kúbverska flóttadrengs-
ins Elians Gonzalez héldu til Was-
hington í gær til að freista þess að fá
bandaríska þingmenn til að viður-
kenna forræði föður hans og láta af
tilraunum sínum til að gera dreng-
inn að bandarískum ríkisborgara.
Daginn áður höfðu konurnar hitt
drenginn á Flórída í fyrsta sinn frá
því hann fannst á hjólbarðaslöngu í
sjónum undan strönd Bandaríkj-
anna 25. nóvember.
Ömmumar hittu drenginn á
„hlutlausum stað“ á Miami Beach,
heimili nunnunnar Jeanne O’La-
ughlin, rektors Barry-háskóla. Kon-
urnar færðu drengnum albúm með
myndum af fjölskyldu hans og vin-
um á Kúbu. Þau léku sér einnig að
uppstoppuðum dýrum og teiknuðu,
að sögn nunnunnar Peggy Albert,
sem fylgdist með endurfundunum.
„Það tók hann dálítinn tíma að
átta sig á hlutunum en hann varð
mjög kátur eftir smástund,“ sagði
Albert. „Þær tóku hann upp og
föðmuðu hann. Þær skulfu dálítið,“
sagði önnur nunna og bætti við að
ömmurnar hefðu verið í sjöunda
himni þegar þær sáu drenginn,
knúsað hann og kysst.
Um 200 manns stóðu fyrir utan
húsið þegar konurnar komu þangað;
nokkrir þeirra köstuðu blómum á bíl
þeirra og fögnuðu en aðrir púuðu.
Konurnar fóru til Bandaríkjanna
í því skyni að knýja á um að dreng-
urinn yrði sendur til föður síns sem
skæruliðanna. Rússar hafa lagt
áherslu á að leggja undir sig Min-
utka-torg í miðborginni en það hefur
gengið mjög hægt vegna leyni-
skyttna á þökum bygginga í grennd-
inni. Nokkrir rússneskir fjölmiðlar
segjast hafa heimildir fyrir því að á
degi hverjum falli allt að 50 hermenn
í átökunum í Grosní.
Lærðu af mistökunum
í fyrra stríðinu
Þegar hernaðaraðgerðirnar hóf-
ust lögðu rússnesk stjómvöld
áherslu á að forðast mikið mannfall,
enda höfðu þau lært af mistökum
hersins í stríðinu á árunum 1994-96
sem lauk með auðmýkjandi ósigri
Rússa. Rússneskar hersveitir urðu
fyrir miklu mannfalli þegar þær réð-
ust inn í Grosní árið 1994, m.a. vegna
þess að hermennimir höfðu ekki
fengið næga þjálfun í hemaði gegn
skæraliðum, auk þess sem Rússar
höfðu ekki aflað sér nægra upplýs-
hefur krafist þess að fá hann tafar-
laust til sín á Kúbu. Bandarísk inn-
flytjendayfirvöld hafa úrskurðað að
senda eigi drenginn til Kúbu en ætt-
ingjar hans í Miami hafa óskað eftir
því að dómstóll á Flórída hnekki
þeim úrskurði. Þeir hafa einnig
skorað á þingið að veita drengnum
ríkisborgararétt eða varanlegt dval-
arleyfi í Bandaríkjunum.
Móðir drengsins og stjúpi
drakknuðu ásamt átta öðrum Kúbu-
mönnum þegar bát þeirra hvolfdi á
flótta til Bandaríkjanna. Drengur-
inn fannst hins vegar á hjólbarða-
slöngu undan strönd Flórída og ætt-
ingjar hans þar segja að virða beri
þá ósk móður hans að hann dvelji í
Bandaríkjunum. Forræðisdeilan
varð að hitamáli í Bandaríkjunum
og kúbverskir útlagar hafa lagt fast
að þinginu að veita honum ríkis-
borgararétt eða dvalarleyfi í Banda-
ríkjunum en skoðanakannanir
benda til þess að þorri Bandaríkja-
manna vilji að hann verði sendur til
föður síns á Kúbu.
Var ekki leyft að
hringja til Kúbu
Lögfræðingur ættingjanna í Mi-
ami sagði að ömmumar hefðu sýnt
lítinn áhuga á að hitta þá. Önnur
þeirra hefði reynt að hringja til
Kúbu, hugsanlega í því skyni að fá
Elian til að tala við föður sinn.
O’Laughlin hefði hins vegar komið í
veg fyrir það og sagt að konumar
inga um varnir Tsjetsjena. Rússar
sendu þá skriðdreka inn í Grosní og
margir þeirra reyndust auðveld
skotmörk, nánast dauðagildrar, á
götum borgarinnar.
Rússneski herinn er nú mun var-
færnari í árásunum á Grosní og hef-
ur einkum reitt sig á lofthemað og
stórskotaliðsárásir úr mikilli fjar-
lægð. Herinn beitir einnig brynvögn-
um sem era hentugri til bardaga í
borgum en skriðdrekar.
Skæraliðamir veita enn harða
mótspyrnu þrátt fyrir sprengjuregn-
ið og hafa komið sér vel fyrir í byrgj-
um og háhýsum í borginni. Dæmi
era jafnvel um að skæraliðar hafist
við á millihæðum bygginga þótt her-
mennimir hafi náð jarðhæðum og
þökum þeirra á sitt vald.
Sprengju- og loftárásir hafa því
ekki dugað til að hrekja skæraliðana
frá Grosní. Yfirmenn rússnesku her-
sveitanna vita að þær verða að her-
taka alla borgina og til þess þurfa
mættu ekki tala í farsíma meðan
þær væra hjá drengnum.
Konumar ætluðu að hitta dreng-
inn á mánudag en af því varð ekki
þar sem samningaviðræður um end-
urfundina bára ekki árangur. Ætt-
ingjar drengsins óttuðust að kon-
urnar hefðu skjöl sem sýndu að
faðirinn hefði veitt þeim forræði yfir
drengnum, þannig að þær gætu tek-
ið hann með sér til Kúbu. Eftir langt
þóf blandaði bandaríska dómsmál-
aráðuneytið sér í deiluna og fyrir-
skipaði ættingjum drengsins að fara
með hann á heimili O’Laughlin til að
ömmur hans gætu hitt hann.
þær að berjast í návígi. Það er þó
hægara sagt en gert því hermenn-
imir era ekki nógu vel þjálfaðir og
skæraliðarnir erfiðir viðureignar.
Nota holræsin til að
Iaumast á milli staða
Tsjetsjenar halda sig við sömu að-
ferðina og þeir hafa beitt í átökum
við Rússa síðustu tvær aldimar;
gera áhlaup og hörfa á víxl.
Skæraliðarnir í Grosní laumast
milli staða með því að nota holræsi,
skotgrafir og jafnvel jarðgöng á milli
bygginga. Hermennirnir hafa einnig
átt í vandræðum vegna þess að erfitt
er fyrir þá að gera greinarmun á
skæraliðum og saklausum borgur-
um. Rússneskir hermenn hafa til að
mynda kvartað yfir því að þeir hafi
orðið fyrir árásum manna, sem þótt-
ust vera flóttamenn.
AP
Um tíma var talið að ekkert yrði
af endurfundunum í fyrradag þar
sem konumar biðu í tvær klukku-
stundir á flugvellmum í Miami eftir
komuna þangað. Ástæðan var sú að
þær voru hræddar við að fara á
heimili O’Laughlin þar sem þær
höfðu frétt að kúbverskir andstæð-
ingar Fidels Castros væra í næsta
húsi. Þeir féllust á að fara úr húsinu.
Konumar héldu strax til
Washington eftir endurfundinn til
að ræða við þingmenn og skora á þá
að hafna því að drengnum yrði veitt-
ur ríkisborgararéttur í Bandaríkj-
unum.
Tsjetsjenar skiptust einnig á um
að berjast í fyrra stríðinu, þannig að
maður sem var venjulegur heimilis-
faðir einn daginn varð að skæraliða
daginn eftir þar til hann sneri aftur
heim til að safna kröftum.
Margir telja því að ógjörningur
verði fyrir Rússa að vinna fullnaðar-
sigur á skæruliðunum nema þeir
breyti aðferðum sínum og veigri sér
ekki við því að berjast í návígi. Með
því að reiða sig minna á sprengju- og
lofthemað taka þeir hins vegar
mikla áhættu því líklegt er að mann-
fallið haldi þá áfram að aukast.
Hermenn seldu
skæruliðum vopn
Ein af ástæðum þess að auðvelt er
fyrir skæraliðana að halda hernaðin-
um áfram er að vopnin sem þeir nota
era ódýr og auðfengin. Þeir beita
einkum sjálfvirkum rifflum og
sprengjum og talið er að megnið af
vopnunum sé úr rússneskum her-
stöðvum sem skæraliðarnir lögðu
undir sig í fyrra stríðinu. Einnig eru
mörg dæmi um að rússneskir her-
menn hafi selt skæraliðunum vopn.
Til að mynda era liðsmenn rúss-
neskrar skriðdrekasveitar sagðir
hafa selt sprengjur úr skriðdrekum
sínum eftir að innrásin í Tsjetsjníu
hófst í haust.
Ennfremur er talið að Tsjetsjenar
hafi fengið vopn frá grannríkjunum
Georgíu og Aserbaídsjan, meðal
annars úr rússneskri herstöð í
Georgíu.
Fjármagnað með glæpastarf-
semi og stuðningi múslima
Skæraliðamir hafa fjármagnað
hernaðinn með skipulagðri glæpa-
starfsemi, svo sem peningafölsun,
eiturlyfjasölu og gíslatöku. Þeir hafa
einnig fengið fé frá auðugum stuðn-
ingsmönnum sínum, sem stunda lög-
leg viðskipti, og róttækum múslim-
um erlendis sem hafa lýst yfir
„heilögu stríði" við Rússa. Áætlað er
að fjárhagsstuðningur íslamskra
hreyfinga við Tsjetsjena nemi
hundraðum milljóna króna.
Múslimaleiðtoginn Omar Bakri-
Mohammed, sem býr í London, hef-
ur sagt að stuðningsmenn sínir hafi
ekki aðeins sent peninga heldur
einnig hundrað sjálfboðaliða til
Tsjetsjníu.
Sjálfboðaliðarnir era sagðir ganga
í íslamska hreyfingu undir stjórn
Sádi-Arabans Osama Bin Laden,
sem er granaður um að hafa staðið
fyrir sprengjuárásum á bandarísku
sendiráðin í Kenýa og Tansaníu sem
urðu 224 að bana árið 1998. Talið er
að sjálfboðaliðarnir séu þjálfaðir í
Pakistan.
Rússar hafa reynt að loka landa-
mæranum að Tsjetsjníu til að koma í
veg fyrir að skæraliðunum berist
vopn, fé og liðsauki frá stuðnings-
mönnum sínum erlendis. Þeir hafa
aðeins náð fjórðungi landamæranna
að Georgíu á sitt vald og talið er að
mjög erfitt verði fyrir þá að loka
þeim algjörlega þar sem þau liggja
um einn hæsta fjallgarð Evrópu.
Ólíklegt þykir að það verði reynt í
vetur meðan enn er barist í Grosní
og öðrum svæðum í Tsjetsjníu.
Ömmur kúbverska flottadrengsins hitta hann á Flórída
Skora á þing-
menn að viður-
kenna forræði
föðurins
Elian Gonzalez kemur á heimili ættingja sinna í Miami með frænda sín-
um og frænku eftir að hafa hitt ömmur sínar í fyrsta sinn frá því honum
var bjargað undan strönd Flórída.
Ert þú á strikinu?