Morgunblaðið - 28.04.2000, Blaðsíða 65

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 2000 65
UMRÆÐAN
„Spilað á kerfíð“
ÞAÐ VAR einkar
fróðlegt að lesa í Mbl.
15. mars sl. um hugar-
farsbreytinguna eða
frelsunina hjá stjórn-
endum Skeljungs hf.
sem birt var á aðalfundi
félagins deginum fyrr.
Nú skal félagið vinna
að „viðskiptahagsmun-
um sínum eftir ábyrg-
um og lögmætum leið-
um“ og ekki hafa
„afskipti af flokkspóli-
tísku starfi". Hvað var
áður en sinnaskiptin
urðu, og hversu lengi
duga þau? „Þarna er
um stefnubreytingu að
ræða því félagið hefir
stutt stjórnmálaflokka.1'
hingað til
Síðan lýsa
þeir frelsuðu því að „ákveðið olíufé-
lag hafi árum saman spilað á kerfíð
sér til hagsbóta". Þarna er verið að
vísa til þess, að samkvæmt lögum
skal selja brennsluolíur og benzín á
sama verði um allt land. Þess er
krafist að þessi lög skuli afnumin
þannig að Skeljungur hf. geti notið
sérstöðu sinnar til sölu á þéttbýlis-
svæðinu á SV-horninu. Þeir viður-
kenna þannig ekki rétt landsbyggð-
arinnar til jafns verðs, og krefjast
stjórnmálalegrar íhlutunar um að
breyta þessu. Hin tilvitnuðu orð eru
beint höfð eftir ungum stjórnarfor-
manni Skeljungs hf., sem sýnilega
hefir ekki verið sagt allt af létta um
forsögu málanna, og þarf þetta því
athugunar við. Þetta er sagt vera al-
þjóðleg ný stefna Shell, en skylt er
þó skeggið hökunni. Þetta hefir þó
ekki verið reynzla annarra olíufé-
laga fram til þessa, hvorki hérlendis
né erlendis.
Eftir að Olíufélagið hf. var stofn-
að 1946 yfirtók það olíustöðina í
Hvalfirði, sem amer-
íski herinn hafði
byggt í stríðinu.
Þarna var einasta
aðstaðan til móttöku á
svartolíu í landinu. 01-
ís fékk „fjárfestingar-
leyfi“ til að byggja ol-
íustöð í Laugarnesi
árið 1948 og fékk
Shell aðgang að henni
til innflutnings á svar-
tolíu. A þessum árum
var flug yfir Atlants-
hafið einnig að hefj-
ast, og var Olíufélagið
Onundur hf. fyrst til að hefja af-
Ásgeirsson greiðslu á eldsneyti til
flugvéla á Keflavíkur-
flugvelli. Samkomulag var gert um
haustið milli Olís og Shell um að
setja einnig upp flugafgreiðslu þar,
og var Shell í London falið að hanna
slíka aðstöðu fyrir bæði félögin.
Næsta vor kom í ljós, að Shell hafði
svikið þetta samkomulag og gert
samning við Olíufélagið hf. um af-
greiðslur til flugvéla, og jafnframt
um skiptingu á markaði milli þeirra
tveggja og um útilokun á Olís frá
þátttöku í þessum viðskiptum og um
þátttöku í sameiginlegum innflutn-
ingi til landsins. Þetta samkomulag
þeirra stóð meir en 40 ár og stendur
í verulegum atriðum enn.
Loftleiðir hf.
Frá stofnun Loftleiða hf. 1944
hafði Olís séð um afgreiðslu alls
eldsneytis til félagsins, fyrst á
Reykjavíkurflugvelli til innanlan-
dsflugsins, en upp úr 1950 einnig á
stærri vélar til utanlandsflugsins á
Keflavíkurflugvelli. Miklir erfiðleik-
ar voru í rekstri Loftleiða hf. á 6.
áratugnum og afskrifaði Olís þá
verulega fjárhæð af skuldum þeirra,
Furðulegt er að lesa um
kvartanir skeljunga,
segir 0nundur Ásgeirs-
son, yfír tregðu Flutn-
ingajöfnunarsjóðs við
innflutningi beint til
Akureyrar.
sem varð til þess að Loftleiðir hf.
fengu nýjan byr undir báða vængi
og komust út úr kröggunum. Flug-
leiðir þeirra hafa nú um langt árabil
verið kjarninn í starfsemi Flugleiða
hf.
Olía til Seyðisfjarðar
Með auknum umsvifum Loftleiða
og stækkandi tankskipum í úthafs-
flutningum sköpuðust erfiðleikar í
móttöku farma í Laugarnesstöðinni,
og var þá ákveðið að byggja 15.000
rúmmetra geymi fyrir gasolíu þar á
árinu 1965. Þá brá svo einkennilega
við, að ekki reyndist mögulegt að fá
afgreitt leyfi byggingarnefndar
Reykjavíkur fyrir þessum viðbótar-
tanki á eigin lóð þar. Aldrei varð
sannað að Shell hefði staðið að baki
þeirri ákvörðun byggingarnefndar.
Tankurinn var síðan settur upp við
frábærlega góða aðstöðu á Seyðis-
firði og var í sameiginlegri notkun
olíufélaganna allra þar til ársins
1982. Þetta hentaði vel því flutning-
ar voru þá frá höfnum við Eystra-
salt og þannig í svo til beinni sigl-
ingarleið þaðan til Reykjavíkur.
Nú hefir verið ákveðið að setja
upp aðstöðu til beins innflutnings á
Gasolia Benzín AIls tonn
Norðurland, vestra 35.000 8.000
Norðurland, eystra 65.000 17.000
Norðurland, samtals 100.000 25.000 125.000
Austurland Norður- og Austurland 50.000 8.000
samtals 150.000 33.000 183.000
Akureyri vegna heimanotkunar þar,
og er því rétt að líta á nýlegar ár-
legar notkunartölur: (sjá töflu)
Þetta magn samsvarar því, að
unnt ætti að vera að flytja inn beint
níu 20.000 tonna farma árlega með
því að skipta förmunum milli Seyð-
isfjarðar og Akureyrar, en þá myndi
um þriðjungur af hverjum gasolíu-
farmi vera settur á land á Seyðis-
firði, eða um 6.000 tonn í hverri
ferð. Þótt notkun sé lítil, er Akur-
eyri mjög hentugur staður til inn-
flutnings á (95 oktana) benzíni, því
þaðan má dreifa með tankbílum á
landi til alls Norður- og NA-lands.
Hinsvegar hentar Akureyri mjög
illa til strandflutninga á gasolíu á
sjó, nema aðeins til Norðurlands.
Tap vegna stöðvunar
Furðulegt er að lesa um kvartan-
ir skeljunga yfir tregðu Flutninga-
jöfnunarsjóðs við innflutningi beint
til Akureyrar. Það voru nefnilega
sömu skeljungar sem stöðvuðu inn-
flutning á gasolíu til Seyðisfjarðar
árið 1982, og má því reikna út
hversu mikið tap hafi orðið á núvirði
vegna þessa sl. 18 ár. Flutningstaxti
á gasolíu frá Reykjavík með
strandtankskipum til hafna allt frá
Ströndum til Hornafjarðar er nú
1.212,50 kr., en frá þeim taxta má
draga 218,60 kr. (Faxaflóataxtinn)
vegna dreifingar frá Seyðisfirði á
aðrar Austfjarðahafnir. Nettó-taxti
er þá 993,90 kr. á 50.000 tonn ár-
lega, eða u.þ.b. 51 milljón kr. tap ár-
lega í 18 ár, eða 918 milljónir. Hér
við bætist, að áætla má að helming-
ur gasolíu til Norðurlands, eða
75.000 tonn árlega, hefði verið flutt-
Vorlilja - ljós á
köldu vori
BLOM
VIKUMAR
428. þáttur
nsjón Sigríð-
ur lljartar
AGÆTI lesandi.
Það er við hæfi
að bjóða gleðilegt
sumar, því sumarið
2000 er hafið sam-
kvæmt almanakinu
en líka aðeins sam-
kvæmt því. Oft hef
ég kvartað yfir
vetrinum og geri
það enn, því mér
fmnst hafa verið
nær samfellt illveð-
ur frá því að fyrsti
snjór féll um 20. nó-
vember. En um leið
og ég skrifa um
fyrsta snjóinn
minnist ég daganna
þar á undan þegar
hiti á Austfjörðum var yfir 20 stig
dag eftir dag, sannarlega var það
óvæntara um miðjan nóvember en
nokkur snjókorn. Já, líka komu
góðir dagar í janúar, þó ekki svo
góðir að túlipanarnir færu að
teygja óþægilega úr sér, en góðir
samt. Og svo fór að snjóa aftur og
hæfilegur snjór er bara af því góða
fyrir garðinn. Hann hlífir því smá-
vaxna og heilsuveila fyrir nepjunni
svo ég tali ekki um umhleyping-
ana, sem marga plöntuna pína.
En nú vil ég líka fara að fá vorið
og þá meina ég vor, ekki þetta
ótrúlega gluggaveður sem hefur
verið í apríl. það er yndislega fal-
legt út að líta og horfur á að sólar-
met verði slegið í aprílmánuði.
Hins vegar vantar mikið á að þetta
sé óskaveður garðeigandans,
flennisól alla daga, rok og hörkufr-
ost á nóttunni. Það er varla að
maður hafi hörku í sér að hreinsa
mesta vetrarhismið úr beðunum,
því þau laufblöð, sem teygðu sig
upp úr moldinni fyrir viku, eru
sviðin og brennd í dag.
Vorið í fyrra fór illa
með mikið af sígrænum
gróðri. Margar smá-
furur voru illa brennd-
ar og grenið var naum-
ast sjón að sjá. Þó held
ég að einirinn hafi orð-
ið verst úti, meira að
segja íslenski einirinn,
sem maður skyldi nú
ætla að hefði inn-
byggða reynslu kyn-
slóðanna af vorfrostun-
um, brann víða sér til
skaða. Hætt er við að
nú endurtaki sama sag-
an sig og sólbruninn
komi fram á barrtrján-
um áður en langt um
líður. Hins vegar ættu
þeir forsjálu, sem skýldu sínu sí-
græna ungviði í tæka tíð, varla að
þurfa að kvíða brúnu barri.
Kemur ekki vor að liðnum vetri,
vakna ei nýjar rósir sumar hvert?
Voru hinar fyrri fegri, betri,
felldu ei tár en glöð og hugrökk vert.
Það er nóg komið af barlómi,
vorið er víst komið og sumarið er
handan við hornið. Litlu vorboð-
arnir, vorblómstrandi laukamir,
eru komnir á fleygiferð, þótt þeir
séu örlítið seinna á ferðinni en
venjulega. Uppáhaldssmálaukam-
ir mínir, vetrargosarnir hvítu, hafa
glatt hjarta mitt allan aprílmánuð,
þótt vorboðinn sjálfur, Eranthis,
hafi aðeins sýnt mér eitt gult blóm
aldrei þessu vant. Villikrókusarnir
em í essinu sínu þessa dagana, en
garðakrókusarnir, sem era með
miklu stærri blóm, hafa átt dálítið
bágt, blómin hafa lamist út af í rok-
inu og sölnað allt of snemma.
Vorliljan mín er rétt að byrja að
gægjast upp úr moldinni. Vorliljan
er hyggin, hún lætur krókusana
Vorlilja
kanna veðráttuna fyrst, hefur þá í
framvarðarsveitinni en trítlar sjálf
á eftir eins og lítil dama.
Mörgum finnst vorliljan - Bul-
bocodium vemum - vera nauðalík
krókusum, en töluverður munur er
á. Hún er reyndar skyld haustlilj-
unni, Colchicum, og blómliturinn
er líkur. Vorliljan er líklega lilla-
bleik, þótt erfitt sé að skilgreina
þessa litartóna, sem dansa á milli
blás og bleiks. Krókusar era hins
vegar gulir, hvítir og í ýmsum blá-
um tónum, alveg út í sterkfjólu-
blátt, en ekki með bleikum blæ.
Blóm vorliljunnar eru töluvert
minni en blóm garðakrókusa, en
heldur stærri en hjá villikrókusum
og blómblöðin öll grennri og enda í
oddi, þar sem blómblöð krókusa
era breiðust fremst. Fræflar vor-
lilju era gulir líkt og á krókusi, en
frævan hvít og öll nettari en gul
fræva krókusanna. Hins vegar eru
laufblöð vorlilju mun breiðari og
gulgræn á litinn, laufblöð krókusa
era graslaga, dökkgræn með hvítri
rönd eftir endilangri miðjunni.
Vorlilja er fjallaplanta, eins og
svo margar laukjurtir, og hún er
Evrópubúi, vex villt í Alpafjöllum,
Appenínafjöllum og Pýreneafjöll-
unum. Vorlilja hefur verið ræktuð í
íslenskum görðum í allt að 50 ár og
hefur reynst alveg skínandi vel.
Hún er ekki kröfuhörð til jarðvegs,
kýs þó fremur sendna mold og
vetrarvætan er hennar versti óvin-
ur. Vorliljan fjölgar sér smám sam-
an, líkt og flestir aðrir smálaukar,
og því er mikilvægt að leyfa lauf-
blöðunum að byrja að visna áður
en þau eru fjarlægð, til að laukur-
inn nái að safna nægum forða fyrir
næsta sumar. Þótt vorliljan hafi
reynst mjög vel öll þessi ár hefur
hún líklega ekki hlotið mikla út-
breiðslu. það stafar líklega af því
að laukarnir era oftast nokkuð
dýrir í innkaupi, en þeir eru settir
niður að hausti.
S.Hj.
ur frá Seyðisfirði með sparnaði í
taxta um þriðjung miðað við flutn-
inga frá Reykjavík, eða 404 kr. á
tonn, eða 30,3 milljónir árlega í 18
ár, eða alls 545,4 milljónir á þeim
flutningum.
Áætlaður lágmarkssparnaður
Flutningajöfnunarsjóðsins er þann-
ig 1.463,4 milljónir þessi 18 ár.
Hér er þó ekki allt upp talið, því ‘
flutningskostnaður frá Munkstad
(Bergen) ætti skv. „worldscale" að
vera um 70% af flutningskostnaði til
Reykjavíkur, miðað við vegalengd í
sjómflum (610/875 mflur eða 70%).
Enn er þess að geta, að öll olíufélög-
in hefðu getað notað innflutnings-
tankinn á Seyðisfirði til afgreiðslu
þar og sparað sér þannig fé og fyrir-
höfn. Engin skýring er á umburðar-
lyndi Austfirðinga eða stjórnar
Flutningajöfnunarsjóðs á þessu.
Höíundur er fv. forstjóri.
Stálvaskar
Intra stálvaskarnir fást í mörgum
stærðum og gerðum. Þessi vaskur
ber nafnið Eurora og hefur hlotið
margvíslegar viðurkenningar fyrir
frábæra hönnun.
T€Í1GI
Smiðjuvegl 11 • 200 Kópavogur
Sími: 564 1088 • Fax: 5641089 • tengi.is