Morgunblaðið - 16.09.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
VIKU
JM
LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 2000 33
togari með gufuvél og hét Friederich
Albert. (Hér er stuðst við Hvað gerð-
ist á íslandi 1983 (1984), 321-3).
Margir höfðu á orði að leitarmenn
sýndu þrautseigju, djörfung og dug
og ófáir hrifust með enda var beitt
heillandi tækni við leit og gröft.
Framkvæmdimar 1983 voru sannar-
lega hið mesta ævintýri. Hitt var
verra að ekki voru nægilega skýr rök
fyrir því að eftir miklu væri að slægj-
ast og túlkun leitarmanna á heimild-
inni sem Lúðvík Kristjánsson dró
fram orkar mjög tvímælis.
Helgi Þorláksson
prófessor í sagnfræði við HI
Hvers vegna hafna konur kyn-
lífi tímabundiö fyrir eða eftir
blæðingar?
SVAR:
Upplýsingar um kynlífshegðun
fólks gefa okkur ekki tilefni til að ætla
að konur hafni almennt kynlífi fyrir
eða eftir blæðingar. Konur eru með
mismunandi þrár og langanir til kyn-
lífs sem tengjast mai’gvíslegum þátt-
um sem reynt verður að minnast á í
þessu svari en fyrst mun ég fjalla um
blæðingar og viðhorf til þeiira. Hvað
varðar blæðingar almennt og tengsl
þeirra við kynlíf þá var áður fyrr talið
að konan væri óhrein á meðan hún
hefði blæðingar. Kemur það fram í
gömlum íslenkum heimildum að fólk
trúði þessu svo mjög að það taldi að
það gæti jafnvel eignast óheilbrigt
bam ef það hefði kynmök á blæðinga-
tíma. í Biblíunni, Mósebók 15 kemur
fram:
,Nú hefur kona rennsli (tíðablæð-
ingar) og rennslið úr holdi hennar er
blóð þá skal hún vera saurug í sjö
daga og hver sem snertir hana skal
vera óhreinn til kvelds.
Síðar segir:
Og ef einhver samrekkir henni og
tíðablóð hennar kemur á hann þá er
hann óhreinn sjö daga, og hver sú
hvfla skal óhrein vera, er hann liggur
í.
Ruth Westheimer (1986) kemur
inn á ýmsar goðsagnir gagnvart tíða-
blæðingum. Dæmi um þær eru að ef
kona bakar köku fellur kakan, hár-
lagning helst ekki, konan verði að
liggja í í-úminu á meðan á blæðingum
stendur og sá karlmaður sem hefur
kynmök við konu sem er með blæð-
ingar verði getulaus eða geldm-
(Westheimer, 1986).
Nútímaþekking segir okkur að
kynlíf sé hættulaust meðan á blæð-
ingum stendur. Hver einstaklingur
heíui’ sínar sérstöku langanir og þrár.
Það er því mjög mismunandi hvenær
löngun til kynlífs vaknai’ og hvenær
ekki. Rannsóknir á tengslum kyn-
hormóna kvenna (östrógens og pró-
gesteróns) á mismunandi tímum tíða-
hringsins og kynlífsvirkni hafa sýnt
fram á mismunandi niðurstöður.
Sumar rannsóknii’ hafa sýnt fram á
að konan hafl mesta kynlöngun í
kringum egglos en aðrar rannsóknir
að það eigi sér stað fyrir eða eftir
blæðingar. Enn aðrar rannsóknir
REUTERS
Konur völdu Sean Connery sem
kynþokkafyllsta karlmann í
heimi.
hafa gefið tilefni til að ætla að mesta
kynlöngunin sé á ölium þessum tíma-
bilum (sjá í Van Goozen, Wiegan,
Endert, Helmond og Van de Poll,
1997). Abpianalp o.fl. (1979) fengu
þær niðurstöður að kynlíf fólks hefði
jafna dreifingu yfir tíðahringinn og
tengdist ekki magni kynhormóna
kvenna (sjá í Van Goozen, Wiegan,
Endert, Helmond og Van de Poll,
1997). Nýleg vitneskja hefur rennt
stoðum undir það að karlhormón
(androgen) skipti líklega meira máli
en kvenhoiTnónið östrogen fyrir kyn-
lífsvirkni kvenna. Rannsókn Van
Goozen o.fi. (1997) sýndi að magn
karlhormónsins testosteróns var
tengt kynlöngun og kynlífsvirkni.
Það virðist vera algengara að
skoða kynlífsáhuga kvenna fyrir
blæðingar en eftir þær. Þær rann-
sóknir byggjast á því að skoða svo-
kallaða fyrirtíðaspennu (premenstru-
al syndrome). Rannsókn Van Goozen
o.fl. (1997) sýndi að þeim konum sem
voru með fyrh’tíðaspennu fannst þær
hafa mesta löngun til kynlífs á miðju
tíðatímabfli en konur sem ekki höfðu
einkenni fyrirtíðaspennu höfðu mesta
kynlöngun fyrir blæðingar.
Mháam Stoppard (1992) nefnir
margar ástæður þess að kona hafi
ekki áhuga á kynlífi. Það geta verið
neikvæð viðhorf til kynlífs sem
byggjast á uppeldislegum þáttum
þar sem lögð hefur verið áhersla á
það að kynlíf væri eitthvað óhreint
eða dónalegt. Það getur stafað af
þekkingarskorti á kynlífi sem hindr-
að getur eðlilega löngun til kynlífs.
Eins getur erfið kynlífsreynsla í upp-
vexti valdið því að konan á erfitt með
að gefa sig að kynlífi. Jafnframt hef-
ur það sýnt sig við meðferð kynlífs-
vandamála að það sem hamlar fólki
að lifa eðlilegu kynlífi er að það hefur
ekki getað rætt á eðlilegan hátt við
maka/vin sinn um kynlífið. Til þess
að vita nægjanlega vel hvað hinn að-
ilinn vill þarf fólk að geta rætt saman
um langanir, tilfmningar og það sem
það vill ekki í kynlífi. Góð tjáskipti
um kynlíf eru grundvallaratriði fyrir
gott kynlíf.
Sóley S. Bender
lektor í hjúkrunarfræði við HÍ
Óþægindin geta birst sem líkamleg
óþægindi svo sem vöðvabólgur og
bakverkir. Til að fyrirbyggja bakverk
meðal staifsmanna er því nauðsyn-
legt að huga vel að þáttum í vinnuum-
hverfinu sem valda streitu.
Ráðist að rótum vandans
Til að fyi’irbyggja vinnustreitu
verður að ráðast að rótum vandans
sem oftast er skipulagslegs eðlis. Þar
koma til atriði eins og vinnutími,
tímaþröng, tflbreytingai’leysi, ein-
hæfni, lítið faglegt svigrúm, skortur
á umbun, litlir möguleikar á að hafa
áhrif á vinnuskipulagið, einvera, eft-
irlit og h'till félagslegur stuðningur.
Slæmur stjómandi, stíft píramída-
skipulag og lítil áhrif á framkvæmd
vinnunnar getur haft slæm áhrif á
heilsufar starfsmanna. Rannsókn
sem danska Alþýðusambandið lét
gera fyrir nokkru sýnir t.d. að starfs-
menn kvarta síður undan bakverkj-
um fái þeir jákvæða umbun fyrii-
störf sin og sé þeim treyst til að
skipuleggja vinnuna. Er þetta í sam-
ræmi við niðurstöður rannsóknar
undirritaðrar á nokknim starfshóp-
um hér á landi.
Æ fleiri gera sér grein fyrir sam-
spili líkama og sálar og mikilvægi
þess að litið sér heildrænt á vinnu-
umhverfið. Heilsuhraustir, áhuga-
samii- og hæfir starfsmenn eru for-
senda fyrir velgengni fyifrtækja. Til
að tryggja velferð sem flestra þurfa
stjómendur að flétta heilsueflingu á
vinnustað saman við stjórnunar-
stefnu sína. Með því er m.a. átt við að
stjómendur líti á starfsfólkið sem
auðlind. Heilsuefling felur í sér vh’ka
þátttöku starfsfólksins og ýtir undir
áhuga og ábyrgð allra starfsmanna.
Vinnuskipulag sem byggist á heilsu-
eflingu tryggir jafnvægi á milli þess
sem krafist er af starfsmanninum,
möguleika hans til að hafa áhrif á
starf sitt, fæmi til að leysa verkefnin
og félagslegs stuðnings á vinnustað.
Slíkt er mikilvæg forvörn - einnig
gegn bakverkjum.
Dr. Guðbjörg Linda Rafnsdóttir
félagsfræðingur hjá Vinnueft irliti
ríkislns.
Andi og draumur
Kristján Kristjánsson
Draumurinn leikur með fjöregg hugans.
DRAUMSTAFIR - Kristján Frímann
HUGURINN hefur líkt og draum-
urinn sérstaka aðlögunarhæfni og
virðist með réttri þjálfun geta teygt
sig í hvaða átt sem er líkt og teygju-
band sem þenst í það óendanlega án
þess að slitna. Hann „venst“ aðstæð-
um og meðtekur höft gærdagsins
sem opinbemn í dag en er um leið á
höttunum eftir spennandi morgun-
degi með ný mið og ný viðhorf.
Draumurinn og andinn eru eins og
teygjustökkvarar sem byrja ferilinn
með að hoppa úr litlum krana á Ing-
ólfstorgi en fyrr en vam’ henda þeir
sér úr þotu rétt innan ystu marka
lofthjúpsins. Þanþolið eykst, hugur-
inn víkkar og draumurinn verður
raunverulegri. I rannsóknum sínum
á huga mannsins, di’aumum og geði
komst austurríski sálkönnuðurinn
Carl G. Jung í þann teygjuleik að
eðlileg og undarleg hegðun hefðu
líkan teygjukraft og því væri í sjálfu
sér ei-fitt að ákveða hvað væri eðli-
legt eða undai’legt innan veggja
hugans. Dæmi um það mætti sjá í
draumum venjulegs heflbrigðs fólks
þar sem myndmunstrið væri oft
áþekkt draummyndum þeirra er
þjáðust af geðklofa (schizophreniu)
og táknin oft undarlega lík, enda
skærust leiðir þegar í dulvitundina
kæmi og þar væru hugtök eins og
heill eða vanhefll á geði ekki tfl um-
ræðu því leikur undh’vitundarinnar
með form og liti er óháður hugtök-
um. Jung taldi að grunnurinn væri
ávallt hefll og grunneðli þess sem
schizophrenia kallast byggi í öllum
mönnum og væri það sem kalla
mætti fijáls hugsanatengsl dulvit-
undarinnar þai’ sem leikurinn og
ævintýrið spfluðu 8(0111 rulluna en
það væra ytri áreiti svo sem eiturlyf,
erfið æska eða þátttaka í stríði sem
hleyptu henni óhindrað af stað og
menn yrðu vefldr. Hann áleit því að
gegnum drauma mætti skflgreina
og skflja betur þennan þátt geðsins
tfl að hjálpa þeim sem lentu í slíkum
hremmingum aftur til fyrri hátta,
eðlflegs lífs.
Draumur „Iceman“
Mig dreymdi að ég vai’ að ganga
á leið í Þjóðarbókhlöðuna. Og þeg-
ar ég var að ganga fram hjá Þjóð-
minjasafninu vora þar þrír ísbirnir
inni á lóð safnsins að éta gras. Mér
þótti það svo sem ekkert óeðlilegt
þai’ til einn ísbjörninn réðst á mig
og ég reyndi að verja mig með
höndunum. Og þá vaknaði ég upp
við þennan vonda draum.
Ráðning
Nú þegar haustar og myrkrið
leggst að verður maður ósjálfrátt
settlegri í fasi og beinir huganum
oftai’ inn á við til sjálfs sín en með-
an sólin glennti sig og hló. Þessi
árstími er því kjörinn ípaflaskoðun
og draumapælingar. Ágætt er að
skrá hjá sér helstu atriði hvers
draums en til að hressa upp á
morgunminnið er gott að sefja sig
til drauma: „Eg mun muna draum
minn á morgun.“ Þá er að spá í
táknin og tengsl þeirra við raun-
veruleikann, hvernig innbyrðis
tákn draumsins kalla fram teng-
ingar við þann raunveraleika sem
við þekkjum og gefa í skyn ákveðna
merkingu.
Dæmi um það er draumur þinn.
Þjóðarbókhlaðan, Þjóðmiiyasafhið
og ísbimirnfl’ þrír sem átu grasið
mynda kjamann og saman gefa
þessi tákn í skyn að draumurinn
snúist um menntun og þjóðarvit-
und. Þjóðarbókhlaðan er hús sem
geymir visku þjóðarinnar eða
menntun, Þjóðminjasafnið speglar
arfinn og ísbimimir þætti í þjóðar-
vitundinni sem lúta að harðræði og
sjálfsbjargarviðleitni. Þegar þessi
þrjú tákn eru tekin og sett saman í
eitt púsl kemur fram mynd af manni
(þér) sem virðist stunda háskóla-
nám tengt fyrmefndum arfi en
námið reynist á einhvem hátt
strembið. Þessa erfiðleika má heim-
færa á einhvem skort sem er fyrir
hendi en þann sama skort má efa-
laust efla með skoðun á þjóðarvitun-
dinni (Þjóðminjasafnið - sagan) en í
draumnum gekkst þú framhjá safn-
inu og þar var þér meinaður að-
gangur eða þú mættfl’ kuldalegu
viðmóti. Samkvæmt þessum tákn-
um og uppfærslu þeirra er dulvit-
undin að benda þér á leið til sóknar
á þeim vígstöðvum þar sem þú hef-
ur búið um þig að sinni.
• Þeir lesendur sem vilja fá drauma
sína birta og ráðna sendi þá með
fullu nafni, fæðingardegi og ári
ásamt heimilisfangi og dulnefni til
birtingar til:
Draumstafír
Morgunblaðið
Kringlunni 1
103 Reykjavlk
eða á heimasíðu Draumalandsins
httpv7www.dreamland.is
-------------------------\
Golfmót Samfýlkingarinnar
Opið golfmót Samfylkingarinnar fer fram á
golfvellinum í Korpu föstudaginn 22. september.
Leikfyrirkomulag: Punktakeppni.
Karlar fá minnst 28 í forgjöf á gulum teigum.
Konur fá minnst 36 í forgjöf á rauðum teigum.
Nándarverðlaun á öllum par þrjú holum. Verðlaun fyrír lengsta drívið á tíundu.
Fjöldi aukaverðlauna. Dregið úr skorkortum.
1. verðlaun: 15 þúsund kr.
2. verðlaun: 10 þúsund kr.
3. verðlaun: 5 þúsund kr.
Öllum golfáhugamönnum velkomið að taka þátt.
Skráning fer fram hjá Ingvari Sverrissyni í síma 899 7722
og Björgvini G. Sigurðssyni í síma 899 9518.
Skráningu lýkur fimmtudaginn 21. september.
Samfylkingin