Morgunblaðið - 19.09.2000, Qupperneq 71

MORGUNB LAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPTEMBER 2000 71
------------------------------ÍT
FÓLK í FRÉTTUM
Sam Wood, sitjandi til vinstri, við stjórn bestu myndar Marxbræðra, Nótt í óperunni -
A Night at the Opera.
Úr Klukkan kallar - For Whom the Bells Tolls, frægustu mynd Woods. Akim
Tamiroff, Ingrid Bergman og Cary Cooper.
*
SAM WOOD
EITT af furðum kvikmynda-
heimsins á fimmta áratugnum var
síðbúin velgengni Sams Wood.
Kominn vel yfir miðjan aldur fór
þessi samviskusami vinnuhestur
og heldur óspcnnandi leikstjóri
að gera hverja ágætismyndina á
fætur annarri. Hlaut Óskars-
verðlaunatilnefningu ’39 fyrir
Goodbye Mr. Chips sem var enn-
fremur tilnefnd sem besta mynd
ársins og færði aðalleikaranum,
Robert Donat, hin eftirsóttu verð-
laun fyrir bestan leik í aðalhlut-
verki.
Wood, sem var fæddur 56 árum
áður, var greinilega kominn á sitt
blómaskeið þótt óvenju seint
væri. Hitt er algengara að menn
buni úr sér nokkrum gæðamynd-
um tiltölulega snemma á ferlinum
og falli síðan aftur í meðal-
roennskuna. Wood var ekki á því.
Árið eftir hlaut hann tilnefningu
númer tvö, nú fyrir leikstjórn
Kitty Foyle sem færði Ginger
Rogers hennar einu Óskars-
verðlaun. Þriðju og síðustu til-
nefninguna hlaut hann svo ’42
fyrir Kings Row. Wood var búinn
að stimpla sig inn á síður sögunn-
ar.
Wood kom upphaflega til
Kaliforníu upp úr aldamótunum
1900 sem ungur og upprennandi
fasteignasali. Varð fijótlega upp-
numinn af kvikmyndaiðnaðinum
og reyndi fyrst fyrir sér sem leik-
ari um 1908. Flutti sig síðan um
set, gerðist tökumaður, svo að-
stoðarleikstjóri. Um nokkurra
ára skeið var hann liægri hönd
Cecils B. De MiIIe, sú reynsla
varð til þess að hann fékk að
spreyta sig sjálfur og stjórnaði
sinni fyrstu mynd um 1920. Til að
byrja með voru viðfangsefnin
rútínumyndir með stjörnum De-
Milles eins og Wallace Berry og
Gloriu Swanson. Hún var ekki
hrifin af handverki Woods sem
leikstýrði henni í 9 myndum á ár-
unum 1921 til 23. „Hver mynd
var annarri verri, fátt breyttist
annað en síddin á kjólunum mín-
um og andlitin á mótleikurun-
um,“ sagði frú Swanson um sam-
starfið.
Sjálfur gafst Wood upp á færi-
bandavinnunni hjá Paramount ár-
ið 1924 og hafnaði hjá MGM
nokkrum árum síðar. Þar starfaði
hann næstu 13 árin, þótti örugg-
ur og með áreiðanlegri, fast-
ráðnum leikstjórum kvikmynda-
versins. Wood var gjarnan treyst
fyrir stjörnum sem höfðu lifað
sitt blómaskeið. John Gilbert í No
Way for a Sailor (30), annarri tal-
mynd stjörnunnar, og þá gerði
hann nokkrar með Roman Nav-
arro sem einnig var á niðurleið.
Eins fékk Wood að glíma við efn-
isfólk á uppleið líkt og Joan
Crawford í Paid (’30); Spencer
Tracy og Myrnu Loy í Whipsaw
(’35). Wood og tökustjórinn Hal
Rosson fóru mjúkum höndum um
Jean Harlow í Hold Your Man
(’33), fyrstu myndinni eftir að
eiginmaður hennar, fram-
leiðandinn Paul Bern, framdi
sjálfsmorð (Rosson giftist henni
skömmu síðar).
Fyrsta stórverkefni Wood var
A Night at the Opera (’95), fyrsta
mynd Marxbræðra hjá MGM.
Myndin fékk góða dóma og
feikna aðsókn þó Groucho segði
síðar að „aulinn sem leikstýrði
okkur vissi ekkert í sinn haus svo
hann tók hvert atriði tuttugu
sinnum og vonaði að eitthvað
væri brúklegt."
Wood var sendur til Englands
til að leikstýra Robert Donat í
Goodbye Mr Chips, sem einnig
státaði af Greer Garson, ungri og
upprennandi stjörnu sem átti eft-
ir að gera garðinn frægan. Um
sama leyti rann út samningur
Wood hjá MGM og varð Woods
samstundis eftirsóttur starfs-
kraftur hjá öllum kvikmyndaver-
unum. Naut hæfileika Charles
Coburn og Jean Arthur í hinni
geysivinsælu The Devil and Miss
Jones (’41). Kings Row vakti
mikla eftirtekt, einkum sakir frá-
bærrar frammistöðu hins unga
Ronalds Reagan. The Pride of
the Yankees (’42), færði saman
stórstjörnuna Gary Cooper og
Wood í fyrsta skipti, þeir áttu eft-
ir að gera margar myndir í sam-
einingu. Coop fór með hlutverk
hafnarboltahetjunnar Lou Gehig
(sem sjúkdómurinn er kcnndur
við).
Wood hafði kynnst litmynda-
töku er hann var kallaður til að-
stoðar hinnar vandasömu gerðar
Á hverfanda hveli (’39), reynslan
kom honum að góðu gagni er
Woods var valinn til að stjórna
kvikmyndagerð metsölubókar
Ernest Hemingway, Klukkan
kallar - For Whom the Bell Tolls.
Fékk vin sinn Coop til að fara
með aðallutverkið ásamt Ingrid
Bergman í hennar fyrstu litmynd.
Klukkan kallar varð ein sú
stærsta á fimmta áratugnum, vel
sótt og lofuð, en að henni lokinni
fór heldur að halla undan fæti
hjá Woods. Ekki dugði til þó
hann fengi Coop og Bergman til
að leika sama að nýju í Saratoga
Sígild myndbönd
A NIGHT AT THE OPERA
(1935) ★★★★
Að flestra áliti besta mynd æringj-
anna Graueho, Chico og Haipo Marx,
Zippo er fjarri góðu gamni. Bak-
grunnurinn óperuhús, hafskip, ofl.,
ofl. Lenda bræður í óendanlegum
uppákomum af öllum stærðum og
gerðum sem henta einkar vel þeirra
sérstaka ærslaleik.
Nokkur einkar minnistæð ólæti,
t.d. þegar bræður lenda inní skáp
ásamt gengilbeinum, vélstjórum,
ungri konu, snyrtifræðingi, þjónum
með bakkana á lofti og gott ef fleiri
koma ekki við sögu þessa, kannski
eftirminnilegasta atriði í öllum mynd-
um þeirra.
Myndin nýtur þess að ekkert var til
sparað svo hún mætti verða sem best
úr garði gerð, öfúgt við ilest önnur
verk þessara grínsnillinga. Handritið
er eftir hinn sögufræga George S.
Kaufman.
KLUKKAN KALLAR - FOR
WHOM THE BELL TOLLS
(1943) ★★★%
Mikilfengleg í flestum skilningi og
að mörgu leyti ásættanleg kvik-
myndagerð hinnar frægu sögu Hem-
ingway um Bandaríkjamanninn
Robert Jordan (Gary Cooper), sem
ákveður að ganga til liðs við andstæð-
inga fastista í borgarastríðinu á Spáni
á fjórða áratugnum. Meðal þeirra er
hin undurfagra Mai’ia (Ingrid Berg-
man). Hetjuóður og rómantík, sorg og
gleði, er snyrtilega tvinnað saman af
Wood og handritshöfundinum Dudley
Nichols, sem er sögunni trúr en
myndin geldur nokkuð fyrir mikla
lengd (170 mín). Skáldið valdi sjálfur
aðalleikarana tvo, en það er Katina
Paxinou sem skyggir á alla sem hið
orðljóta en úrræðagóða stórmenni,
Pilar. Hún er ein ósviknasta Heming-
waypersóna kvikmyndanna.
GOODBYE MR. CHIPS (1939)
★★★'/2
Hárómantísk, þriggjaklútamynd um
hlédrægan háskólaprófessor (Robert
Donat), sem giftist heillandi konu
(Greer Garson), til þess að missa hana á
sorglegan hátt skömmu síðar. Ver síð-
an ævinni í að undirbúa nemendur sína
sem best undir lífsbaiáttuna og verður
að lifandi goðsögn. Hjartnæm, í orðsins
fyllstu merkingu, vel gerð og leikin en
ætti sjálfsagt ekki mikla möguleika
inná raunsærri og kröfuharðan markað
ungs folks í dag. Engu að síður virki-
lega forvitnileg kvikmyndaklassík sem
færði Donat Oskarsverðlaunin og var
tilnefnd í nánast öllum flokkum.
Ronald Reagan var fleira til lista lagt en að sljórna Bandaríkjunum.
Sýndi sterkan leik í King’s Row en annars þótti ferill hans á leiklistar-
sviðinu öliu tilþrifaminni en í stjórnmálunum.
Trunk (’43). Coop hjálpaði heldur
ekki upp á aðsóknina að Casan-
ova Brown (’44). Ivy (’47), með
Joan Fontaine, var eina stórvirki
Woods að lokinni síðari heims-
styrjöld. Hann var samt sem áður
virkur fram á síðustu stundu,
sneri undir lokin aftur til MGM
þar sem hann leikstýrði þremur
síðustu myndunum. Stríðsmynd-
inni Command Decision með
Clark Gable; The Stratton Story,
æfisögulegri hafnaboltamynd
með James Stewart, og að lokum
vestranum Ambush með Robert
Taylor. Þær voru allar frumsýnd-
ar ’49. Þess má geta að Wood var
hliðhollur nornaveiðum kommún-
istabanans Joes McCarthy undir
lok fimmta áratugarins.
Sæbjörn Valdimarsson
l.is
ALLTAT E!TTH\TA£> A/ÝT7
V/SA
VAKORT
Eftirlýst kort nr.
4543-3700-0029-4648
4543-3700-0036-1934
4543-3700-0034-8865
4507-4100-0006-6325
4548-9000-0056-2480
Afgreiðslufólk, vinsamlegast takið
ofangreind kort úr umferð og
sendiö VISA ísiandi sundurklippt.
VERÐLAUN kr. 5000
fyrir að klófesta kort
og vísa á vágest
VISA ÍSLAND
Álfabakka 16,
109 Reykjavík.
Sími 525 2000.
NY NAMSKEIÐ FYRIR
UNCLINGA
| Breikdans og
sEL f .? 1 hip-hop
Húsie

Orville Nataslia sími 551 5103