Morgunblaðið - 02.12.2000, Qupperneq 12

12 LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Opnað fyrir
raforkuflutninga
um hálendislínu?
Friðrík Sophusson, forstjóri Landsvirkjunar, segir að
umhverfísmatsferli vegna Kárahnjúkavirkjunar verði
lokið, hvort sem af byggingu álvers verður eða ekki.
Um leið telur hann að ekki sé spurning hvort, heldur
hvenær faríð verði í alvöru að ræða lagningu hálendis-
línu. Björn Ingi Hrafnsson veltir því fyrír sér hvort for-
stjórínn sé með þessu að opna fyrir möguleika á að
framleiða orku á Austurlandi fyrir stóríðju annars stað-
ar á landinu, t.d. á Grundartanga.
FORSTJÓRI Landsvirkjunar fór þá nýstár-
legu leið að viðra skoðanir sínar um orkusölu til
stóriðju á undirsíðu heimasíðu Landsvirkjunar
á Netinu, þar sem fjallað er sérstaklega um
málefni Kárahnjúkavirkjunar (karahnjukar.is).
Með því að fara þessa leið, má halda því fram
með gildum rökum, að um sé að ræða yfirlýs-
ingu fyrirtækisins í umræðuna um orkumál
sem svo mjög hafa verið til umræðu að undan-
fomu í kjölfar þess að Norðurál lýsti vilja sín-
um til að stækka álverið á Grundartanga upp í
allt að 300 þúsund tonn.
í viðtalinu segir Friðrik að Landsvirkjun
muni ljúka umhverfismatsferli vegna Kára-
hnjúkavirkjunar „þótt sú ólíklega staða kæmi
upp að slitnaði upp úr samningaviðræðum við
Reyðarál á næstu vikum“, eins og hann orðar
það. Jafnframt segir hann að Landsvirkjun
telji einnig nauðsynlegt að ljúka umhverfis-
matsferlinu, m.a. vegna þess að Kárahnjúka-
virigun, ef af henni verður, sé svo stór hluti af
heildarvatnsorku landsins.
Umhverfismat eitt, orku
sölusamningar annað
Hann neitar því, aðspurður, að fregnir um
áform Norðuráls um stækkun álversins á
Grundartanga upp í 300 þúsund tonn, hafi ein-
hver áhrif á fyrirætlanir Landsvirkjunar á
Austurlandi, en bætir svo við: „En ákvörðun
um umhverfismatið eystra á sínum tima jafn-
gilti af okkar hálfu ekki skuldbindingu um að
selja Reyðaráli þessa orku, ef virkjað yrði á
annað borð. Umhverfismatið er eitt, orkusölu-
samningar eru annað. Við ræðum áfram við
Reyðarál en við ræðum líka við Norðurál, enda
er það fyrirtæki viðskiptavinur Landsvirlg'unar
nú þegar og á okkur hvílir lögbundin skylda til
að útvega Norðuráli meiri orku ef fyrirtækið
ræðst í að stækka álverið á Grundartanga og
samningar um orkuverð nást.“
Síðan segir hann: „Umhverfismat Kára-
hnjúkavirkjunar jafngildir hins vegar ekki
skuldbindingu fyrirfram gagnvart einum
ákveðnum orkukaupanda. Við erum að verja
gríðarmiklum fjármunum til að meta umhverf-
isáhrif Kárahnjúkavirkjunar og vitum hvar við
stöndum að því verkefni loknu. Við segjum:
Kárahnjúkavirkjun er sjálfstæð framkvæmd.
Umhverfisáhrif virkjunarinnar yrðu þau sömu
hvað svo sem orkukaupandinn heitir og eðlilegt
er því að virkjunin sé metin óháð þessum til-
teknu áformum um álver í Reyðarfirði."
Verða fundnir aðrir
kaupendur að orkunni?
Athyglisvert er að þegar talið berst að þeirri
yfirlýstu skoðun Landsvirkjunar að nauðsyn-
legt sé að gera ráð fyrir báðum áföngum Kára-
hnjúkavirkjunar við hönnun hennar, beinir
hann athyglinni að þeirri staðreynd að hugsa
megi sér að aðrir kaupendur að orkunni verði
fundnir.
„Til dæmis má hugsa sér að finna aðra kaup-
endur að þeirri orku Kárahnjúkavirkjunar sem
framleidd yrði með veitu úr Fljótsdal ef ekki
verður strax af seinni áfanga álvers í Reyðar-
firði. Þegar og ef álverið eystra yrði stækkað
yrði því síðan mætt með frekari virkjun annars
staðar. Það er lykilatriði að Kárahnjúkavirkjun
verði að mestu fullnýtt strax í upphafi til að
tryggja arðsemi hennar.“
Þetta þýðir í raun tvo möguleika; annars veg-
ar að ákvörðun verði tekin um að ráðast nánast
samhliða í tvo fyrstu áfanga álversins í Reyðar-
firði, eða hins vegar að selja hluta orkunnar frá
virkjuninni - eða hana alla - til kaupenda ann-
ars staðar. Slíkir stórkaupendur eru vitaskuld
ekki á hverju strái hér á landi. En Norðurál á
Grundartanga hefur einmitt verið að sækjast
eftir heilmikilli orku til stækkunarinnar þar.
Háspennulínur yfir hálendið
Þetta skýrir svo væntanlega síðasta hluta
viðtalsins við forstjóra Landsvirkjunar, þar
sem „gamall draugur“ er skyndilega valdnn
upp, þ.e. hálendislína sem flutt gæti orku milli
landshluta. Ætti að semja um notkun Norður-
áls á orku af Austurlandi þyrfti slík lína að vera
til staðar.
Um þetta segir Friðrik Sophusson í viðtal-
inu: „Kárahnjúkavirkjun krefst engrar hálend-
islínu ef eingöngu er virkjað fyrir stóriðju á
Austurlandi. ... Háspennulínur yfir hálendið
eru þannig ekki á dagskrá nú en ég er sann-
færður um að slík tenging kemur í framtíðinni.
Það er gert ráð fyrir raflínum yfir hálendið í
skipulagi en auðvitað þyrfti slík framkvæmd að
fara í mat á umhverfisáhrifum. Ef farið yrði út í
verulega aukna orkuflutninga á milli lands-
hluta, vegna stóriðju, myndi slíkt kalla á nýja
flutningslínu. Ég er með þá staðreynd í huga að
stóriðjan hefur skilað landsmönnum öflugu raf-
orkukerfi og hálendislína myndi stórauka
rekstraröryggi og hagkvæmni flutningskerfis-
ins. Þess vegna er það ekki spuming hvort,
heldur hvenær, farið verður í alvöru að ræða
þennan kost.“
Mikill titringor vegna
orða forstjórans
Samkvæmt heimildum Morgunblaðsins
vakti viðtal þetta mikil viðbrögð hjá mörgum
þeim sem tengjast Reyðarálsverkefninu, strax
í gær. Telja þeir einsýnt að með því hafi for-
stjóri Landsvirkjunar í raun verið að auka sjálf-
stæði Landsvirkjunar gagnvart hinu s.k. Nor-
al-verkefni og um leið benda á orkuna úr
Kárahpjúkavirkjun sem hentugan kost fyrir
aðra orkukaupendur, svo sem álver Norðuráls
á Grundartanga.
Það síðamefnda vilja fjölmargir - sérstak-
lega þó Austfirðingar - ekki heyra á minnst,
enda er margyfirlýst stefna stjómvalda að
helst beri að nýta orkuna í nágrenni virkjunar,
eða að minnsta kosti í þeim landshluta sem
virkjaðerí.
Þá velta menn tímasetningu viðtalsins fyrir
sér og leiða að því líkum að þrýstingur á
Landsvirkjun vegna áforma Norðuráls fari
vaxandi, ekki síst í Ijósi þeirrar óvissu sem enn
er uppi um Reyðarálsverkefnið og þátttöku
Norsk Hydro í því.
Ráðherra hnýtur um
hálendishnuna
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og við-
skiptaráðherra, sagði við Morgunblaðið í gær,
að í þessu viðtali væri Friðrik Sophusson aðeins
að tala út frá hagsmunum Landsvirkjunar, eðli
málsins samkvæmt.
„Ég verð að viðurkenna að ég hnýt um um-
mæli hans um hálendislínuna," sagði hún.
„Stjómvöld hafa áður mótað þá stefnu að nýta
beri orkuna á landsvæði viðkomandi virkjunar,
en ekki annars staðar. Þau hafa ekkert horfið
frá þeirri stefnu, en mér sýnist hins vegar að
þessi orð forstjórans séu ekfd í samræmi við þá
stefnu."
Valgerður sagði hins vegar að til lengri fram-
tíðar mætti ekki útiloka lagningu háspennulínu
eða lína yfir hálendið, í því skyni að auka öryggi
raforkukerfisins.
„Ég bendi hins vegar á að stjórnvöld hafa
tekist á hendur ákveðnar skuldbindingar í Nor-
al-verkefninu og við það ber okkur að standa.
Það er sérstök ástæða til að leggja áherslu á
þær staðreyndir málsins,“ sagði Valgerður
ennfremur.
Framkvæmdir við hálendislínu
yrðu afar kostnaðarsamar
Geir A. Gunnlaugsson, stjómarformaður
Reyðaráls, telur ekki að í viðtalinu við Friðrik
Sophusson komi neitt nýtt fram og varar hann
við oftúlkunum á orðum forstjórans.
„Það hefur alltaf legið ljóst fyrir að það þyrfti
að ná samkomulagi um raforkuverðið milli
Reyðaráls og Landsvirkjunar til þess að niður-
stöður fáist í þessi mál. Það hefur sömuleiðis
legið lengi fyrir að þótt ekki verði af Reyðar-
álsverkefninu, verði áfram hægt að halda
áfram með Kárahnjúkavirkjun," segir hann.
Geir segir, aðspurður um hálendislínuna, að
vissulega hafi sá möguleiki alltaf verið fyrir
hendi, en framkvæmdir við hana yrðu hins veg-
ar afar kostnaðarsamar.
„Það er líka alveg Ijóst að raforka frá Kára-
hnjúkavirkjun er dýrari á Suðurlandi en austur
á fjörðum. Þessar framkvæmdii- yrðu það dýr-
ar,“ segir hann, en bætir þó við að Reyðarál
geri sér grein fyrir því að aðrir kaupendur
kunni að vera að raforku Landsvirkjunar frá
Kárahnjúkavirkjun.
„Það þurfa að nást samningar milli Reyðar-
áls og Landsvirkjunar um orkuverð og þau mál
er verið að fjalla um. Hvað verður, náist ekki
samningar um orkuverðið, er eitthvað sem við
erum lítið að velta fyrir okkur. Það er ekki okk-
ar mál, enda væri þá komin upp alveg ný staða í
málinu," sagði Geir.
Norðurál tekur ekki afstöðu
til einstakra virkjunarkosta
Tómas M. Sigurðsson, framkvæmdastjóri
umhverfis- og tæknisviðs Norðuráls, segir að
það sé hlutverk Landsvirkjunar að framleiða
og selja raforku, bæði til stærri og smærri
kaupenda, og að orð Friðriks beri að lesa og
skilja í því samhengi.
„I sjálfu sér tökum við ekki afstöðu til virkj-
unarkosta á landinu, enda ekki okkar hlutverk.
Við höfum lagt á það áherslu að áform okkar
um stækkun álversins á Grundartanga þurfi
ekki að tengjast áformunum fyrir austan á
nokkum hátt.“
Smári Geirsson, formaður Samtaka sveitar-
félaga á Austurlandi (SSA), segir orð forstjóra
Landsvirkjunar staðfesta að allur undirbúning-
ur Reyðarálsverkefnisins gangi eðlilega fyrir
sig. Hann segist hins vegar ekki líta sjálfstætt á
Kárahnjúkavirkjun sem slíka; segir að hún
tengist órjúfanlegum böndum uppbyggingu ál-
vers í Reyðarfirði.
Áhersla lögð á að uppbyggingin
eystra hafi forgang
„Það hefur verið stefna stjómvalda að leggja
áherslu á uppbyggingu á Austurlandi og nýta
þá orku sem verður til á svæðinu til iðnaðar
þar. Það er í sjálfu sér ekkert við því að segja að
Landsvirkjun ræði við Norðurál vegna frekari
orkukaupa þess fyrirtækis og kannski munu
hugmyndir um stækkun álversins á Grandar-
tanga hafa einhver áhrif á að til komi áfan-
gaskipting af einhverju tagi og breyttar tíma-
setningar. í ljósi þess efnahagslega
þensluástands sem er á Suðvesturhorninu og
eins vegna byggðaþróunar hlýtur að verða lögð
áhersla á að uppbyggingin eystra hafi for-
gang.“
Smári segir að það sé meira en að segja það
að leggja háspennulínu yfir hálendið. „Slíkt
tæki mörg ár og þarf að fara í mat á umhverfis-
áhrifum. Maður gefur sér að tekist yrði á um
slíkt verkefni, eins og flest önnur á þessu sviði.“
Hjálparstarf kirkjunnar 30 ára
/
Arleg j ólasöfnun
að hefjast
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Biskup íslands, Karl Sigurbjömsson.
ÞRJÁTÍU ár em nú liðin frá því að
Hjálparstofnun kirkjunnar var
stofnuð af Þjóðkirkjunni, en nafni
stofnunarinnar var breytt árið
1998 í Hjálparstarf kirkjunnar. I
tilefni af afmælinu heiðraði Iljálp-
arstarf kirkjunnar í gær þijá hópa
sem hafa í mörg ár verið virkir
stuðningsaðilar hjálparstarfsins á
Indlandi, en þessir hópar em
Indlandshópur Áslaugar Stefáns-
dóttur, Indlandsfjölskyklan og
Indlandsvinir. Einnig veitti Hjálp-
arstarf kirkjunnar starfsmannafé-
laginu Útsjón á Stöð 2 sérstaka við-
urkenningu fyrir stuðning við
skólastarf í Voító í Eþíópíu.
Þá var ákveðið í tilefni afmælis-
ins að styðja starfsemi Foreldra-
félags geðsjúkra barna og ungl-
inga, og er fyrsta skrefið 500.000
króna styrkur sem veittur er til
þróunar og kynningar á því áhuga-
máli félagsins að koma upp hvfldar-
heimiii fyrir geðsjúk börn og ungl-
inga. Ráðgjafar- og rekstrar-
þjónustan Nýsir hf. hefur tekið að
sér að gera úttekt á málinu og legg-
ur starfsfólk Nýsis fram þá vinnu
sem til þarf þegar styrknum slepp-
ir, félaginu að kostnaðarlausu.
Sunnudaginn 3. desember, fyrsta
sunnudag í aðventu, hefst árleg
jólasöfnun Hjálparstarfs kirkjunn-
ar, sem er aðalfjársöfnun stofnun-
arinnar og fer fé úr henni til allra
verkefna sem stofnunin sinnir hér
heima og erlendis. Hinn hefð-
bundni söfnunarbaukur verður
sendur á hvert heimili í landinu
ásamt gíróseðli, og sagði Karl Sig-
urbjömsson biskup að baukurinn
væri dýrmætur hluti aðventunnar
og minnti okkur á í hverju gæfa og
gleði væri fólgin, sem væri að rétta
fram hjálparhönd og gefa til þeirra
sem eru snauðir og þjáðir.
Að þessu sinni mun Laufey Jak-
obsdóttir skrifa hvatningarorð á
gíróseðilinn, en hún er þekkt fyrir
starf sitt meðal unglinga í miðbæ
Reykjavíkur, og mun hún einnig
koma fram í auglýsingum um jóla-
söfnunina. Tekið er við söfnunar-
baukum í kirkjum landsins, auk
þess sem gíróseðlar liggja frammi á
öllum afgreiðslustöðum banka,
sparisjóða og pósthúsa.
fsafjörður
Ekið á sjö
ára stúlku
á Hnífs-
dalsvegi
EKIÐ var á sjö ára gamla
stúlku á ísafirði í fyrradag.
Slysið varð á veginum milli
ísafjarðar og Hnífsdals.
Stúlkan var að koma út úr
strætisvagni og hljóp aftur
fyrir vagninn og út á veginn
en lenti á bíl, sem kom úr
gagnstæðri átt.
Stúlkan var flutt á Sjúkra-
húsið á ísafírði til rannsókn-
ar. Samkvæmt upplýsingum
frá sjúkrahúsinu hlaut hún
ekki alvarlega áverka. Hún
fékk að fara heim af spítal-
anum í gær að lokinni skoð-
un