Morgunblaðið - 14.12.2000, Side 34

34 FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Mikil reiði í Perú með japanskan ríkisborgararétt Fujimoris
Segja forsetann
hafa blekkt þjóðina
Lima. AP, AFP.
McVeigh
stöðvar
áfrýjun
TIMOTHY McVeigh, sem
dæmdur var til dauða fyrir
þremur árum fyrir að bera
ábyrgð á sprengjutilræðinu við
stjórnsýslubygginguna í Okla-
homa-borg í Bandaríkjunum
árið 1995, hefur nú snúizt hug-
ur varðandi áfrýjun dauða-
dómsins og beðið alríkisdómara
að stöðva öll áfrýjunarmálaferli
í máli sínu.
Kemur þetta fram í skjali frá
McVeigh, sem gert var opin-
bert í gær, en það var lagt fyrir
héraðsdómstól í Denver á
mánudaginn. Tilræðið í Okla-
homa-borg var mannskæðasta
hryðjuverk sem framið hefur
verið í Bandaríkjunum. 168
manns létust og um 500 slös-
uðust. Frá því McVeigh var
dæmdur til dauða hefur hann
háð mikla baráttu íyrir lífi sínu
fyrir dómstólum og áfrýjaði því
alla leið til Hæstaréttar Banda-
ríkjanna, sem neitaði að taka
málið fyrir. McVeigh, sem nú er
32 ára, gaf ekki upp neina
ástæðu fyrir hughvarfi sínu.
ALMENN reiði er í Perú eftir að
stjórnvöld í Japan lýstu yfir, að
Alberto Fujimori, forseti Perús í
áratug, væri jap-
anskur borgari.
Hann getur því
sest að í Japan
og þarf ekki að
óttast, að hann
verði framseldur
til Perú þar sem
hann hefur verið
sakaður um
spillingu.
Jafnvel fyrr-
verandi stuðn-
ingsmenn Fujimoris eru ævareiðir
og finnst sem hann hafi haft þá að
fífli og í blöðunum, jafnvel gulu
pressunni, sem áður var meira eða
minna á snærum stjórnvalda, var
forsetinn fyrrverandi úthrópaður.
„Japanir skjóta skjólshúsi yfir
mafíusoninn sinn,“ var aðalfyrir-
sögnin í blaðinu E1 Popular.
Lengi var litið á Fujimori, sem
er sonur japanskra innflytjenda í
Perú, sem mann fólksins og sem
forseti tókst honum að kveða niður
óðaverðbólgu og sigrast á skæru-
liðum í landinu. Stjórn hans féll að
lokum vegna spillingarhneykslis í
tengslum við Vladimiro Montes-
inos, fyrrverandi yfirmann leyni-
þjónustunnar, og nú er verið að
rannsaka spillingarásakanir á
Fujimori. Hann hefur þó ekki ver-
ið ákærður enn.
Japönsk yfirvöld staðfestu í
fyrradag, að fæðing Fujimoris fyr-
ir 62 árum hefði verið skráð hjá
japanska ræðismanninum í Perú
og síðan hefði Fujimori ekki afsal-
að sér ríkisborgararéttinum.
„Hann hefur blekkt okkur öll,“
sagði Hugo Condori, 16 ára gamall
skóburstari í Lima, og perúskir
stjórnarskrárfræðingar eru nú að
kanna hvort forsetadómur Fuji-
moris hafi alltaf verið ólöglegur.
Það er þó talið heldur ólíklegt
enda var hann perúskur ríkisborg-
ari líka.
Óttast að verða
fyrir aðkasti
í Perú býr nokkuð af fólki af
japönskum ættum en foreldrar
þess, afar og ömmur komu þangað
fyrst í upphafi síðustu aldar. Ott-
ast það nú að verða fyrir aðkasti
vegna þeirrar reiði, sem ríkir í
garð japanskra stjórnvalda.
Fujimori sagði í Tókýó í gær, að
staðfesting stjórnvalda á því, að
hann væri japanskur ríkisborgari
gerði sig öruggari enda teldi hann,
að ella hefði honum verið hætta
búin.
Japansstjórn leggur hins vegar
áherslu á, að hún sé ekki að reyna
að verja Fujimori á nokkurn hátt,
heldur aðeins að staðfesta það, að
lögum samkvæmt hefur hann jap-
anskan ríkisborgararétt.
Alberto
Fujimori
Halldór Asgrímsson utanríkisráðherra um niðurstöður Nice-fundar ESB
Meira vægi yfirþjóðlegs
valds hafnað
AÐ MATI Halldórs Ásgrúnssonar,
utanríkisráðherra og formanns
Framsóknarflokksins, sýnir nið-
urstaða Ieiðtogafundar Evrópusam-
bandsins, sem lauk í Nice í S-Frakk-
Iandi á mánudagsmorgun, að
hugmyndir um að stefna Evrópu-
samrunanum í að skapa e.k. „Banda-
ríki Evrópu" hefði „beðið skipbrot".
Umræða um slíkar hugmyndir fékk
byr undir báða vængi fyrr á þessu
ári, eftir að Joschka Fischer, utan-
ríkisráðherra Þýzkalands, og Jacq-
ues Chirac Frakklandsforseti veltu
fyrir sér lokatakmarki Evrópusam-
runans í ræðum sem eftir var tekið.
Telur Ilalldór „miklu frekar hægt
að tala um sameinaða Evrópu sem
byggist á ákvörðunum fullvalda og
sjálfstæðra ríkja“, ef litið er til þess
sem leiðtogar ESB ákváðu í Nice.
„Það virðist vera, eftir þau átök sem
þarna hafa orðið, að menn sætti sig
illa við þær hugmyndir sem hafa
komið fram um enn meira vægi yf-
irþjóðlegs valds,“ segir Halldór.
Tókst að búa ESB
undir stækkun
Að öðru leyti segir Halldór að
útkoma Nice-fundarins sé „fyrst og
fremst tæknilegs eðlis“, gerð til að
búa ESB undir stækkunina til
austurs. Sér sýnist að leiðtogun-
um hafi tekizt þetta ætlunarverk
sitt, þótt „ekki hafi fengizt afger-
andi niðurstaða í alla hluti“.
Það sem gerist, er Nice-
sáttmálinn gengur í gildi, sé að
stærri ríkin fái meira vægi. Segir
Halldór greinilegt að Þjóðveijar
verði eftir þetta „nq'ög leiðandi inn-
an ESB“ og muni ásamt Bretum og
Frökkum koma til með að hafa mikil
áhrif. „Vægi smærri ríkjanna
minnkar vissulega," segir hann, en
bætir við: „En það er athyglisvert að
ef atkvæðavægi þeirra er lagt sam-
an hafa þau áfram mikla vigt, t.d. ef
við tökum Norðurlöndin sem eru í
ESB sem eina heild.“
Það er útlit fyrir að allt ákvörð-
unarferli ESB verði flóknara eftir
að Nice-umbætumar verða komnar
til framkvæmda. En aðspurður
hvort hann telji að niðurstöðumar
muni hafa einhver áhrif á Evrópu-
málaumræðuna á íslandi segir hann:
„Ég sé ekki að þama hafi ein-
hverjir óvæntir hlutir gerzt. Það
hefur alltaf verið ljóst að með
stækkuninni muni hlutfallslegt vægi
ríkja, þá sérstaklega smærri ríkja,
minnka. Hins vegar sé líklegt að
samstarf ríkjahópa komi til með að
verða miklu meira.“
Það verði áfram lögð á það mikil
áherzla að ná samstöðu um sem flest
mál, þar breyti ekki öllu að ákveðið
hafi verið að afnema formlegt neit-
unarvald einstakra ríkja í vissum
málafiokkum.
Ráðherrafundur EFTA
Samstarf
eflt við S-
Ameríkurfki
STÓRT skref var stigið, að mati
þátttakenda í ráðherrafundi EFTA í
Genf í fyrradag, í átt að styrktum
tengslum EFTA-ríkjanna Islands,
Noregs, Sviss og Liechtenstein við
Suður-Ameríkulönd, er undirrituð
var yfirlýsing um samstarf á sviði
viðskipta og fjárfestinga milli aðild-
arríkja EFTA og MERCOSUR,
Argentínu, Brasilíu, Paragvæ og
Urúgvæ.
Yfirlýsingin mun taka gildi um
leið og ráðherrar MERCOSUR-
ríkjanna hafa undirritað hana. Þá
var á fundinum, sem Halldór Ás-
grímsson stýrði þar sem ísland
gegnir nú formennsku í EFTA,
einnig undirrituð samstarfsyfirlýs-
ing við Júgóslavíu sem staðfestir
meðal annars vilja EFTA-ríkjanna
til að stuðla að friði og stöðugleika á
Balkanskaga.
Á fundinum var auk þess m.a.
rætt um samskipti EFTA við Evr-
ópusambandið, um EES-samning-
inn og inm-i málefni EFTA og sam-
skiptin við svokölluð þriðju ríki, þ.e.
ríki utan EES-samstarfsins.
Ráðherrarnir fögnuðu fríverzlun-
arsamningnum við Mexíkó sem ný-
lega var undirritaður og lögðu
áherzlu á að þarna væri mikilvæg-
um áfanga náð í samskiptum EFTA
við ríki utan Evrópu. Samningurinn
er sá fyrsti sem EFTA-ríkin gera
við ríki handan Atlantsála og um-
fangsmesti fríverzlunarsamningur
sem þau hafa gert til þessa.
Ráðherrarnir lýstu ánægju með
fyrstu samningalotu um fríverzlun
Celso Nunez Amorim, sendiherra Brasilfu í Genf, og Halldór Ásgríms-
son utanríkisráðherra takast í hendur eftir undirritun samstarfssamn-
ings EFTA- og MERCOSUR-ri'kjanna í fyrradag. Grete Knudson, utan-
ríkisviðskiptaráðherra Noregs, fylgist með.
við Chile sem fór fram í upphafi
mánaðarins. Þeir töldu nauðsynlegt
að fylgjast með þróun mála í Asíu
og fögnuðu því að grundvöllur
skyldi kominn fyrir könnunarvið-
ræðum við Singapúr.
ESB-ríkin taki tillit til EES-
samningsins við stækkun
Ráðherrarnir lýstu áhuga EFTA-
ríkjanna á samstarfi við ESB í ýms-
um þeim málaflokkum sem ýtt var
úr vör á leiðtogafundi ESB í Lissa-
bon í vor, sérstaklega í málum sem
varða þekkingarsamfélagið.
Ráðherramir ítrekuðu mikilvægi
þess að ESB-ríkjunum yrði gerð
skýr grein fyrir nauðsyn þess að
EES-samningurinn verði aðlagaður
fjölgun aðildarríkja ESB.
Myklebust
hættir
STJÓRN norska orku- og
þungaiðnaðarrisans Norsk
Hydro ákvað í gær að Eivind
Reiten yrði ráðinn eftirmaður
Egils Myklebust í forstjóra-
stól fyrir-
tækisins. Sá
síðarnefndi
óskaði sjálf-
ur eftir því
að hætta,
eftir 10 ár
við stjórn-
völinn í einu
umsvifa-
mesta fyrir-
tæki Norð-
urlanda. Forstjóraskiptin
verða hinn 2. maí í vor.
Að Myklebust skyldi vilja
hætta núna kom flestum öðr-
um en stjórnarmeðlimum á
óvart, þrátt fyrir að ekki þyki
óeðlilegt að tíu ár þyki hæfi-
lega langur tími í slíku starfi.
Einar Kloster, formaður
stjórnar Norsk Hydro, sagði í
gær að Reiten hefði orðið fyr-
ir valinu vegna þess að hann
hefði sýnt framúrskarandi ár-
angur í stjórnunarstörfum á
öllum þremur höfuðsviðum
umsvifa fyrirtækisins. Reiten
er 47 ára að aldri, árinu yngri
en Myklebust var þegar hann
tók við forstjórastarfinu fyrir
áratug.
Afsláttar-
banni
aflétt
ÞÝZKA ríkisstjómin sam-
þykkti í gær frumvarp sem
felur í sér áform um að af-
létta áratugagömlum lögum
sem m.a. setja kaupmönnum
mjög þröngar skorður við því
að veita viðskiptavinum af-
slátt. Er markmiðið með
breytingunum að opna fyrir
meiri samkeppni í verzlun og
viðskiptum í Þýzkalandi.
Stórar verzlanir höfðu lengi
þrýst á um að afsláttarregl-
unum yrði breytt í frjálsræð-
isátt, en þau voru uppruna-
lega sett í kreppunni miklu
upp úr 1930. Gömlu lögin tak-
marka afslætti við 3% og
heimila ekki að fólk sé lokkað
til að kaupa eitthvað með því
að fá í kaupbæti gjafir sem
eitthvert verðmæti er í. Þessi
lög voru farin að há verulega
vöruverzlun á Netinu í
Þýzkalandi, þar sem það var
eina landið í Evrópu þar sem
slíkar reglur giltu. Sam-
keppnisfyrirtæki sem gera út
netverzlanir frá öðrum lönd-
um voru ekki bundin af þýzku
lögunum og hafa því getað
undirboðið þau þýzku. Stefnt
er að því að nýju lögin taki
gildi næsta sumar.
Kalejs
handtekinn
KONRAD Kalejs, sem lett-
nesk yfirvöld höfðu farið fram
á að fá framseldan frá Ástral-
íu til að hann gæti mætt fyrir
rétti til að svara ákæru um að
hann hefði átt aðild að stríðs-
glæpum á tímum síðari
heimsstyrjaldar, var í gær
handtekinn í Melbourne. Kal-
ejs er sakaður um að hafa
sem fangavörður í Salaspils-
fangabúðunum nærri Ríga
tekið þátt í fjöldaaftökum á
gyðingum á hernámsárum
þýzkra nazista í heimalandi
sínu, 1941-1944.
Egil
Myklebust