Skírnir - 01.12.1913, Side 20

308
Nokkrar athugasemdir.
um erfðir íslendinga í Noregi í hinum forna sáttmála við
Olaf helga gildandi lög. Virðist af því mega ráða, að
ákvæði þetta hafi staðið óbreitt að minsta kosti til miðrar
13. aldar.
í sáttmálanum 12621) stendur þessi klausa: »Erfðir
skulu uppgefast fyrir íslenzkum mönnum í Noregi, hversu
lengi sem þær hafa staðit, þegar réttir koma arfar til,
eða þeirra löglegir umboðsmenn®
Flestir eru sammála um, að með þessu ákvæði, og
ekki fir, hafi hin gamla grein um erfðafirninguna í Olafs-
sáttmálanum verið úr lögum numin.
Sumir eru þó á því, að afnám erfðafirningarinnar geti
verið eldra enn sáttmálinn 1262, og að ákvæðið sje í hon-
um endurtekning eða staðfesting á eldri lögum sama efnis.
Vilhjálmur Finsen gefur þetta í skin með allri þeirri var-
kárni, sem honum er lagin, í ritg. sinni ’Om de isl. love
i fristatstiden’ í Árb. f. n. oldk. og hist. 1873, 139,—140.
bls. nm., og Einar Arnórsson knjesetur þessa bending Fin-
sens, án þess þó að vitna í hana, og fullirðir, að ákvæðið
um afnám erfðafirningarinnar sje að eins staðfesting á
eldra samningi milli íslendinga og Norðmanna2). Þessi
skoðun stiðst við tvo staði í Staðarhólsbók Orágásar (útg.
88. og 96. bls.). Þar stendur svo á firra staðnum: »Austr
skal arf taka várra landa næsta brœðri eða nánari maðr,
enda er nú heimting til fjárins, hvégi lengi sem þat liggr«,
og á síðari staðnum: »Ef várr landi andask austr, þá
skal féit taka næsta brœðri eða nánari, en féit liggr sér
nú aldrigi«. Báðir þessir staðir sína, að erfðafirningin
var afnumin, þegar Staðarhólsbók var rituð. Vihjálmur
Finsen hjelt því fram, að Grágás í Staðarhólsbók væri
rituð firir 1262, um 1260, og E. A. tekur þetta eftir hon-
um. Ef þetta er rjett, þá er afnám erfðafirningarinnar
eldra en sáttmálinn 1262, eins og þeir halda fram.
*) Þessi sáttmáli er hinn eini rjetti „Gamli sáttmáli11 og nefni jeg
hann stundum hér á eftir því nafni.
2) Andvari 35. ár, 124. hls. Nokkru varlegar farast höf. orð í
Ejettarst. ísl., 71.—72. bls.