Skírnir - 01.08.1916, Side 99

Skírnir.]
Ritfregnir.
323-
Einar Hjörleifsson: Sátin vaknar. Þáttur úr sögu œsku-
manns. Eeykjavík MCMXVI. Þorsteínn Gíslason.
Þar hefir Einar Hjörleifsson gefið bókmentum vorum góða bók.
Góða bók kalla eg ekki neinn ábæti, sem menn gæða góm sín-
um á eftir marga rótti matar og engin næring er /, eins og sumar
smásögur, er tímarit okkar og blöð hæla hvert í kapp við annað,
af þvi að sagt er frá efnisleysu þeirra eftir lögum góðrar frásögu-
listar Slíkt getur ekki bjargað frá eilífri útskúfun. Hjartað er
meira virði en formið. Húgsjónatómar 1/singar, vilja og hitalausar,
lúka ekki einar upp hliðum Paradísar fyrir skáldum og skáldritum,
þótt þær beri vitni sálarglöggleiks og nákvæmrar eftirtektar.
Merkisbækur verða ekki taldar aðrar en þær, sem sprottnar eru af
andagift og samúð, hugsjónum eða vilja. Hór er eingöngu átt við
skáldrit, eins og menn sjá. Mjög skiljandi samúð, hagar skapara-
hendur og skáldleg eftirhermulist, sem nær orðalagi hverrar talandi
mannveru, karla og kvenna, æðri og óæðri nú orðið, einkenna seinustu
skáldsögu Einars Hjörleifssonar og veita henni verðmæti.
»SáIin vaknar« er Eeykjavíkursaga. Höfuðhetjan er blaða-
maður, eins og í »Syndum annara«. Er það ekki óeðlilegt, að
blaðamenskan verði jafngömlum blaðamanni og ritstjóra og skáld-
inu drjúgt yrkisefni. Og hún er nútíðarsaga svo mikil, að
þar verður ekki komizt feti framar. Dularfull fyrirbrigði eru þar leidd
inn í kórinn í kirkju bókmenta vorra. Dagblöðin, smábörn menn-
ingar vorrar, koma þar öllu af stað. Og vór minnumst við lestur-
inn lungnabólgunnar, er gekk hér fyrir tveimur árum og varð
mörgum manni að bana. Og ef því er bætt við, að ytra efni sög-
unnar er m o r ð og afskifti ungs ritstjóra af því, þá sjá menn
óðara, að ekki þarf tengi að leita viðburðarins, er orðið hefir smíða-
efni skáldsins. »Sálin vaknar« segir.,því frá fágæturn atburði vor
á meðal, segir frá undantekning. Hún er að ekki litlu leyti
saga undantekninga. Það verður að teljast til þeirra, á hvern hátt
morðið kemst upp, áhrif þess á hugarfar ritstjórans, sinnaskiftin
sömuleiðis, svo skyndilega sem þau gerast. En söguhetjurnar eru
að mestu almennrar tegundar, vór höfum bæði heyrt til þeirra og
séð, könnumst við hugsunarhátt þeirra, tilfinningar og tal. Þær
eru smíðaðar úr sama efni og vér eða förunautar vorir á lífsleiðinni.
»Sálin vaknar« minnir mig á tvo vegu á sumar beztu forn-
sögur vorar, bæði 1 skýringum eða rökstuðningu á athöfnum og
breytni sögumanna og í efnisskipun. Það hefir verið sagt um
Njálu, að höfundur hennar hafi haft, að kalla, seinustu línuna í
21*