Skírnir - 01.08.1916, Qupperneq 112

.336
Foru daganöfn.
[Skirnir.
vestan um haf. En einkum virðist mér ástæðulaust að
halda því fram, að með heiðnum íslendingum hafi síður
tíðkast daganöfnin Týsdagr, Oðinsdagr, Þórsdagr, en
Sunnudagr, Mánadagr, Frjádagr, og það er alls engin
sönnun fyrir þessu, þótt þau 3 daganöfn, er fyr greinir,
gangi ekki (eins og hin) »ljósum logum í íslenzkum forn-
ritum«, með því að öll þessi fornrit eru yngri en bann
Jóns biskups ögmundarsonar, sem virðist einkanlega hafa
hitt þessi daganöfn (Týsdag, Oðinsdag, Þórsdag), er mintu
helzt á heiðnu goðin, en síður t. d. Frjádag, þar sem
gyðjuheitið var dulið, þótt nafn þess dags væri líka af
heiðnum toga spunnið. Fyrsta ritið, sem skrásett var á
íslenzka tungu (»at Hafliða Mássonar«) var ritað í bisk-
upsdæmi Jóns ögmundarsonar, að heita má undir handar-
jaðri hans, ef til vill af klerkum úr skóla hans, enda
voru klerkar upphafsmenn bókmálsins, og var því engin
furða, þótt þeir forðuðust daganöfn þau, sem eink-
um þóttu heiðingleg og biskup »fyrirbauð styrkliga*.
En að notkun þeirra með alþýðu hafi aldrei verið annað
en »tilgerð« og nýjabrum«, finst mér ekki annað en hug-
arburður hins heiðraða höfundar. Það vísar heldur í
gagnstæða átt, að þótt daganöfn Jóns biskups finnist í
»elztu íslenzkum bókum«, þá haldast hin fornu nöfn samt
sem áður í ritmáli íslendinga og koma fyrir öðrum þræði
alt fram á 15. öld. »Snorri Sturluson hefir oftast nær
hin eldri daganöfn*1), og að þau hafa haldist miklu leng-
ur, má sjá af ýmsum bréfum í Fornbréfasafninu, sem ís-
lenzkir menn einir standa að2). Enn í dag stendur »hvíti
Týsdagr« í almanakinu, og ýmislegt mælir með því, að
vér tökum upp aftur fornu daganöfnin, sem bæði eru þjóð-
leg og tíðkast með frændþjóðum vorum, enda eru þau mjög
hentug að því leyti, að þar hefir hver dagur sérstakan
upphafsstaf í voru máli.
*) Dr. Jón Þorkelsson eldri, í Safni I 164.
2) Dpl. Isl. III 127, 293, 689, 700, 722. 738, 762.