Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Page 1

Gömul örnefni i Yestmannaeyjum.
Inngangur.
Forn garðlög, grjóthryggir og rústir, eru fremur lélegur arfur
til eftirkomandanna, þegar litið er til þess ógrynnis fjár, sem þessi
verk hafa kostað; en samt hafa rnargar gamlar rústir sína þýðingu.
Húsarústir benda á eyðilagða bæi fornaldarinnar, horfin hof heiðn-
innar, aflagðar kirkjur kristninnar o. s. frv. Garðlögin eru þegjandi
vottur um horfna akuryrkju, horfin, minkuð eða aukin tún, virki,
varnargarða og landamerki. Eftir þessu má gera sér hugmynd um
hagsýni, dugnað og skoðanir liðinna kynslóða; þekkingarskort, vesal-
dóm, eymdarskap og baráttu hörmungatímanna. í þessum rústa-
spegli sjást állvíða margar almenningi huldar myndir fortíðarmanna,
sem staðfesta orð sögunnar.
I Vestmannaeyjum er ekki um auðugan garð að gresja í þessu
efni. Til þessa hafa þær oftast verið heldur fámennar til landvinnu,
þó þær hafi hlutfallslega verið fjölmennar, í samanburði við mann-
tal á fermílunni á meginlandi. Hér hefir ekki verið nema á 1 fer-
milu að skipa, og töluvert af henni er hraun og grasleysa. Sjórinn
hefir verið aðal-verksviðið, sem ekki sýnir götur —, hvorki eftir happa-
ferðirnéhrakfarir, ekki hauga yfir huldar skipshafnir á þeim vígvelli, né
grafletur í þeim vota grafreit. Það eru að eins urðir, klappir og
fjöll, sem nötrandi og titrandi endurtaka og bergmála hinn gamla,
þunga og dimma likfararóð yfir legstöðum hafsins í kringum eyj-
arnar.
1. fíyli, gerði og girðingar.
Á landnámstímanum hefir Heimaey verið miklu grösugri en
hún er nú; skriðurnar líklega engar, moldarflögin engin — sem nú
eru óteljandi — sandflákarnir litlir, hafi þeir annars nokkrir verið,
nema ef til vill milli Stór-höfða og Litlahöfða. Fornar garðrústir
benda samt til þess, að hið ræktaða land hafi á fyrstu öldum verið
nokkru minna að víðáttu en það er nú. í túnum flestra jarða er