Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1921, Blaðsíða 66

66
fyrir grjóthrygg (hring?)«; er »niður við bergið og í miðjunni aem
væri lítið, afgirt rúm með steinum á berginu(?), en ekkert verður
8agt um þetta með vissu*. — Mannvirki þetta er nefnilega á frem-
ur fiatri berghellu, sem virðist þó hafa verið lægst í miðju og með
grunnum jarðvegi á, en nú er það 1—6 f (0,32—1,88 m) að hæð
eða þykt; hæst um miðju. »Neðantil í miðri þessari upphækkun,
hjer um bil eina alin 18 — 12 þumlunga1 2 3, eftir því sem bergið er
sljett eða ósljett, sjest móta fyrir þunnu, svörtu plöntulagi. Ofan á
því er ljós vottur um ösku og líka viðarkol, einkanlega á einum
Btað, enda víðar; plöntulagið svarta má rekja víðast hvar. Af þessu
er það ljóst, að þessi upphækkun á Lögbergi, eða mannvirki skift-
ist i tvö tímabil, hið yngra og hið eldra, því eldra lagið, sem undir
er, hefir verið orðið plöntu- og grasi vaxið, þegar tóttin og meiri
upphækkun var gjörð; gæti mannvirkið líka hafa tekið fleiri breyt
ingum síðar. Tóttin er líklega lítil búðartótt frá seinni tímum (?)s,
og lögrjettan síðan verið höfð þar, eins og munnmælin benda á, að
Lögberg hefir stundum verið kallað Lögrjettuspöng á seinni tímum«.
Þannig lýsir S. V. þessu mannvirki og eftir þessu er raunar
líklegt að ferhyrnda tóttin sje búðartótt. En að hún hafi nokkru
sinni á seinni tímum verið lögrjetta, eða lögrjettan höfð í henni, er
óhugsandi8. En hitt kann að vera, að hún sje búðartótt frá seinni
tímum; eins og áður var sagt eru þó allar aðrar búðatóttir frá þeim
tímum vestan ár. En sje hún frá 14.—16. öld, þá verður hún hin
eina búð, auk Byskupabúðar, sem til virði3t vera frá þeim öldum.
Að hún virðist hafa verið fremur glögg áður en hreyft var við
henni með greftinum, er eðlilegt, því að hún stendur á sljettu bergi
og ekkert hefir verið stungið úr henni eða hróflað við henni vegna
annara búðabygginga síðan hún var gerð.
Lýsing S. V. á hringnum eða kringlunni umhverfis eða undir
tóttinni gæti bent til að þar væri fremur um gamla lögrjettu að
ræða, heldur en að ferbyrnda tóttin sje lögrjettutótt, — ef þessi lýs-
ing væri full-ákveðin. Eftir því sem sagt er fyrir um skipun hinn-
ar fornu lögrjettu í lögrjettuþætti í Grágás má ætla að hún hafi
einmitt verið kringlótt, þrír sammiðja hringir um opið miðsvæði4.
1) 1 ‘/s—1*/4 al. (0,94—1,10) m.) er vlst átt við.
2) Sbr. lýsinguna á þessu mannvirki i Þjóðólfi, 3. árg., bls. 270: »A lögbergi
miðju var það, sem dómendur sátu, þar sjer enn merki til dómhringsins, og er það
núna grasivaxin hringrúst. Innan i hring þessum sjer til húsrústar, og er hún
nýrri og glöggari; liún er frá seinni timum alþingis á Þingvöllum og var kölluð
allsherjarhúð«.
3) Sbr. Isl. beskr. I„ 123—130.
4) Sbr. Isl. beskr. I, hls. 118.