Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1921, Page 71

71
þetta var þá orðið hrörlegt. Má enn sjá nokkurn veginn hvat*
þetta hús heflr staðið á upphækkuninni, nær miðju.
Kálund hefir í riti sínu Isl. beskr. I, bls. 117—131, ritað greini-
lega um lögrjettu1 og er því óþarft að fara mörgum orðum um
sumt af því, er hann tekur þar fram um hana, í þessu sambandi.
Eins og sjá má t. d. af oft nefndri frásögn Njáls-s. um bardag-
ann á alþingi brennumálasumarið, ölkofra-þætti, 5. k., og' framan- t.
greindri frásögn Sturl.-s. um óeýrðirnar á alþingi sumarið 1234, /L
hefir lögrjettan verið á völlunum fyrir austan eða norðan. ána2 3 í
fornöld. Landið austan árinnar hefir vafalaust breyzt mjög síðan í
fornöld; áin hefir brotið það, myndað farvegi, eyrar og hólma úr
sljettum völlum. Eins og nú er umhorfs á Þingvelli, er í fljótu
bragði eðlilegast að lita svo á, að lögrjettan hafi verið á völlunum
norðan ár, t. d. þar sem þeir S G. og S. V. hafa álitið, á dálítilli
bungu, sem göturnar upp eftir völlunum lágu um og síðan var
lagður yfir akvegurinn 1907 í kross við göturnar; sbr. uppdrætti
þeirra S. G. og S. V. Kemur þessi staður vel heim við Njáls-s.,
ölk.þ. og Sturl.-s.
En ein frásögn er enn, sem hjer kemur til athugunar; það er
sögnin í Þorleifs þætti jarlsskálds, 7.-8. kap.8, þar sem fyrst aegir,
að Þorleifr gekk frá búð sinni og sá að maður gekk vestan yfir
öxará; bendir það tii að búð Þorleifs hafi verið austan ár. Þessi
maður, er reyndar var Þorgarðr, svo sem hann nú er sagður til
orðinn í þættinum, lagði Þorleif í gegn með atgeiri sínum. Þorleifr
gekk þá heim til búðar sinnar og Ijet þar líf sitt. Síðan var hann
heygður. »Haugr hans stendr norðr af lögréttu, ok sé3t hann
enn« (þ. e. á 14. öld, þegar þátturinn hefir verið ritaður). Því næst
segir frá þvi, að sauðamaður bóndans á Þingvelli, Hallbjörn hali,
»vandist oftliga til at koma á haug Þorleifs, ok svaf þar um nætr,
ok helt þar nálægt fé sínu«. Eiua nótt birtist Þorleifr Hallbirni í
svefni og kveður fyrir hann visu, upphaf að lofkvæði um sig, sem
Hallbjörn hafði árangursiaust reynt að yrkja. Þegar Hallbjörn
vaknaði, »kunni hann vísuna, ok fór síðan til bygða heim með fé
sitt eftir tíma, ok sagði þenna atburð«.
1) Sbr. og Alþst. 41—46 og Árb. 1880—81, bls. 25 o. s. frv., og Árb. 1911,
bls. 17.
2) Áin rennnr i nokkrnm boga, einkum austustn kvislarnar nú; þess vegna
geta vellirnir nú heitið norðan ár, en svæðið suður frá sikinu austan úr. Sje mað-
ur norður á völlunum eða vestan ár norðarlega og jafnvel suður í Þingi, nyrst i
þvi að minsta kosti, má segja að t. d. Þingvalla-bær sje fyrir sunnan ána,
3) Fjöruttu ísl. þœttir. Rv. 19C4, bls. 396—98.