Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1921, Side 75

75
birt á alþingi, þá er víst, að það hefir verið virt að vettugi, því að
aldrei var alþingi flutt að Kópavogi. — Þetta síðara konungsbrjef
bendir til, að ekkert hafi orðið úr flutningi lögrjettunnar samkvæmt
hinu fyrra konungsbrjefinu 1563. En í búðaskipuninni eldri ei lög-
rjettan sögð flutt af Kagahólma árið 1577 þangað sem hún var upp
frá því. Kynni því að vera, að hún hafi verið flutt 1563 eða næstu
ár í Kagahólma úr þeim hólma eða stað, sem hún hafði verið á,
en þá (1563) var sagður eyddur af vatnagangi. Annars er þessi
frásögn í búðaskipuninni eldri um flutning lögrjettunnar á þennan
stað vestan ár 1577 í meira lagi grunsamleg1 2, því að svo stendur
skrifað á gamalt handrit af Jónsbók, Ny Tcgl. Saml. 1265 fol., bl.
36, frá ca. 1670, á spássíu við Þingfararbálk: »Anno 1594 samtoku
aller þijngmenn Logrettuna ad færa j annat platz vid Auxará med
kongz leife«3. Er þetta að líkindum fyllilega eins ábyggilegt og
búðaskipunin og virðist lögrjettan því ekki hafa verið færð á þann
stað, sem hún stóð á síðustu 2 aldirnar, fyr en þetta ár, 1594. Hins
vegar getur þó verið rjett, að hún hafi verið færð úr Kagahólma
1577, en eitthvað annað. Það sýnist vera fremur ólíklegt að lög-
rjettan hafi ekki verið flutt fyr en 1594 úr þeim stað, sem leyft
hafði verið að flytja hana úr 20 árum áður sökum þe3s að hann
var þá eyddur af vatnagangi úr öxará. Það er ekki gefið í skyn
beinlínis, hvers vegna lögrjettan var flutt 1594, en þar sem flutn-
ingurinn þó er sagður hafa verið ákveðinn »með kongs leyfic má
vera að átt sje við leyfið, sem veitt var 1563 til flutningsins, þá
vegna eyðingar staðarins; þó kann að vera átt hjer við væntanlegt,
nýtt, konungsleyfi. Ekki er heldur gefið í skyn hvaðan lögrjettan
var eða skyldi flutt 1594, eða hvert. Það er ólíklegt að hún hafi
verið flutt úr Kagahólma vegna staðareyðingar, því
að i þeim hólma stóð hirðstjórabúð lengi eftir það og hann er stór
og fagur enn í dag. Hann heflr skifzt nokkuð sundur norðantil um
eitt leyti af örmjórri rás, eins og sýnt er á uppdráttunum, en ekki
fellur nú vatn í þá rás, nema þegar áin er mjög mikil. — En það
virðist kunna að hafa verið ærin ástæða til að flytja lögrjettuna úr
honum 1594 (eða 1577) fyrir þá sök, að mjög óhentugt var að hafa
hana austan aðal farvegs árinnar og úti í hólma. Ain kann einmitt
að hafa byrjað að renna mestmegnis vestan hólmans á þessum tim-
um og það kann þá að hafa ýtt undir flutninginn.
1) Enda er ártalinu slept i sumum afskriftum.
2) Alþb. ísl. II., bls. 436. Eftir tilvísan dr. Jóns Þorkelssonar þjóðskjala-
varðar.