Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1921, Page 86

86
þessa steina; en tilvísun hans um staðinn og lögun hennar bendir
ótvírætt á, að steinar þessír hafi einmitt staðið á henni. — Hann
nefnir þetta aftur (bls. 270) í sama riti, og enn fremur orðabók
sinni (undir orðinu »véböndc). — Að hann jafnframt heldur, að hjer
hafi verið lögrjetta og dómhringur, er ekki nema eðlilegt og i sam-
ræmi við þekkingu manna á þeim tímum. Kemur það heim við
það sem segir í búðaskipuninni frá 1700, að þessi hleðsla á gjár-
barminum hafi verið »adur fiördungsdöma þingstadur«(!), og þær
upplýsingar, sem fóstri Jóns, Páll Jónsson Vídalín, — lögmaður og
með fróðustu mönnum hjer á landi um sína daga, — gaf Árna
prófessor Magnússyni í brjefi til hans í sept. 1722*; Árni mun hafa
spurt hann um lögrjettuna i hólmanum og skrifar Páll m. a. á þessa
lund: »Umm logrettuna á Holmanum þore eg ongvo ad svara,
nema þvi einu, ad hvar sem logmenn urdu samþycker ad hallda
rettenn, þar skyllde Lögberg heita eins ad fornu og nyu, og tel eg
omogulegt ad uppleita, hvar þeir hafa i fornre tid hallded dóma
sina.---------Iterato vil eg svara: þad hiet logberg, hvar sem
menn dissererudu málenn o: forheyrdu sakennar, hvort helldur i
einumm stad edur odrumm, og principaliter kolludu þeir Logberg, hvar
sem þeir menn mættust til ad tala umm málenn, ádur domar fære
ut. Hvort þeir hafe hafft þad i einumm stad edur odrumm, get eg
ongva grein fyrer giördt, þvi domurenn var aldrei nefndur utann
af málsportunum«(!).
Þannig voru nú »krosstrjen« þá. Sýnir þetta bezt hversu mikið
mark er takandi á því sem segir í búðaskipuninni frá 1700, þar
sem þess er látið getið, að hið gamla Lögberg hafi verið (»vart)
»millum giánna* austan árinnar, »og einstyge ad«, þ. e. á Spöng-
inni, sem kölluð hefir verið Lögberg, sennilega af þessari kenningu
í búðaskipuninni og svo »dómhringnum«, sem menn álitu vera þar,
svo 8em áður var tekið fram. — Páll Vídalín var vitanlega mjög
kunnugur öllu á Þingvelli; var sýslumaður í Dalasýslu og varalög-
maður frá 1697, þá þritugur, og lögmaður frá 1706; en frá 1690—
97 var hann skólameistari í Skálholti; hefir hann sennilega kynst
þingstaðnum þegar á þeim árum og því verið búinn að kynnast
honum um þrjátíu ár þegar hann skrifar Árna framangreint brjef.
— Það er bersýnilegt, að hvorugur þeirra Páls og Jóns þekkir eða
viðurkennir að lögberg hafi í fornöld verið á Spönginni, eða að
hún, eða nokkur staður á henni, hafi heitið svo á þeirra dögum. —
Eftirtektarvert er það einnig, að höfundur búðaskipunarinnar hefir
2) Prentað i Arne Magnussons private brevveksling, Kh. 1920, bls. 676—83.