Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Qupperneq 27

GUÐRÚN LARSEN OG SIGURÐUR ÞÓRARINSSON
Kumlateigur í Hrífunesi í Skaftártungu IV.
I. Inngangur
Kumlateigurinn við Hrífunes liggur í jaðri virka gosbeltisins á
Suðurlandi og er aðeins í rúmlega 25 km fjarlægð frá Kötlu, einni virk-
ustu eldstöð landsins. í jarðveginum þar er mikið af gjóskulögum. Flest
eru ættuð frá Kötlu sjálfri eða gossprungukerfinu sem hún er hluti af,
en allmörg eru frá öðrum eldstöðvum og gossprungukerfum eins og
vikið verður að síðar.
í þessari greinargerð verður fjallað um afstöðu kumlanna, sem fundist
hafa við Hrífunes, til þekktra gjóskulaga og ályktað um aldur þeirra.
Gjóskulagarannsóknirnar 1981 og 1982 voru gerðar af Sigurði Þórarins-
syni og Guðrúnu Larsen í sameiningu nema rannsókn á konukumli
1982, sbr. kafla III, bls. 34 hér á eftir. Þegar Sigurður Þórarinsson féll
frá í febrúar 1983, var verið að leggja drögin að greinargerð um þessar
rannsóknir. Greinin hér á eftir er í efnisatriðum eins og hann hafði lagt
til, en textinn er að miklu leyti skrifaður af Guðrúnu Larsen. Túlkunin
er beggja aðila nema annað sé tekið fram. Vegna þessa aðdraganda
þykir við hæfi að Sigurður sé meðhöfundur að greininni og hefur sonur
hans, Sven Þ. Sigurðsson lýst sig samþykkan því.
II. Gjóskulögin
Tvö gjóskulög skipta mestu máli fyrir aldursákvörðun á kumlunum
í Hrífunesi. Annað þeirra er „Landnámslagið", svo nefnt vegna þess að
það er talið fallið um líkt leyti og land byggðist (Sigurður Þórarinsson
1944, 1968, Þorleifur Einarsson 1962), en hitt gjóskulagið er Eldgjá 1
(E-l), nokkru yngra en Landnámslagið (Guðrún Larsen 1979). Þau eru
af mjög líkum aldri og kumlin, eins og rakið verður í kafla III. En fyrst
verður gerð nokkur grein fyrir þessum tveim gjóskulögum, einkum
því sem að aldri þeirra lýtur. Um önnur gjóskulög verður fjallað lítil-
lega, en einkum vísað í nýlegar greinar hvað þau varðar.