Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Page 57

FRJÓGREINING TVEGGJA JARÐVEGSSNIÐA Á HEIMAEY
61
gætu hafa verið fleiri, þar sem skemmd frjó voru ekki mæld þá. Þessi
frjó reyndust af Hordeum-gerð (Beug 1961:40). Bygg (Hordeum vul-
gare), melur (Elymus arenarius) og húsapuntur (Agropyron repens) eru
þær tegundir íslenskar, ræktaðar og villtar, sem mynda frjó af þessari
gerð. í Torfmýrarsniðinu voru öll mælanleg grasafrjó stærri en 40 /xm
athuguð (samtals 183). Mynsturgerðin, sem ekki var í öllum tilfellum
greinanleg, reyndist vera Hordeum-gerð að meirihluta, nokkur af Fest-
uca-gerð (vingull) (Fægri og Iversen 1966:196). Eftirtektarvert er, að 30
frjó reyndust stærri en 60 /tm og þar af fóru 5 yfir 70 /tm. Svona stór
grasfrjó teljast vera af maís (Zea) (Fægri og Iversen 1966:197 og Beug
1961:35). Maís er upprunninn í Mexíkó og Mið-Ameríku og barst til
Evrópu eftir landafundina miklu. Þess vegna telur greinarhöfundur
þetta sýna að frjóin séu þanin (swollen), sem ekki er óalgengt með frjó
í jarðvegi. Af þeirri ástæðu er lítið byggjandi á stærðarmælingu frjóa í
þessu sniði, en hún ásamt athugun á mynsturgerð er sú aðferð, sem
notuð er við greiningu kornfrjóa (Beug Í961; Fægri og Iversen 1966 og
Andersen 1979). Fjögur þessara stóru grasafrjóa (sýni T7, T16, T17 og
T19) reyndust aflöng (prolate), en sú lögun einkennir rúgfrjó (Secale
cereale). Nú er þess að gæta, að rúgur framleiðir mjög mikið af frjói og
er vindfrævaður, þannig að hafi hann verið ræktaður á annað borð í
nágrenni Torfmýrar, ætti að finnast mun meira af honum en raun ber
vitni. Þessi frjó af rúggerð verða því ekki talin næg vísbending um
ræktun.
Þótt birkiskógur geti ekki talist myrkviði, þá sköpuðust samt nýir
vaxtarstaðir fyrir ýmsar birtukærar jurtir þegar skógurinn eyddist, og
þær breiddust út með landnámi fastalandsins. Slíkar jurtir kallast „apo-
fytar“. Þær tilheyra flóru svæðisins, en blómstra fyrst upp fyrir tilstilli
landnemanna.
Á Heimaey hafa verið einhæfari vaxtarskilyrði fyrir gróður heldur en
á fastalandinu. Allt bendir til að gróður á Heimaey hafi verið lágvaxinn
þegar við landnám, svo birtuskilyrði ættu ekki að hafa hamlað út-
breiðslu birtukærra jurta. Jarðvegur gæti þó hafa orðið næringarríkari
við upphaf ábúðar, hafi aska verið borin á völl og vegna húsdýra. Því
væri helst að búast við að ræktunarkærar jurtir blómstri upp (t.d. fíflar,
sóleyjar og súrur). Þó má gera ráð fyrir að jarðvegur hafi ætíð verið
næringarríkur á Heimaey vegna bjargfuglsins, og því ef til vill ekki
munað um það sem ábúðin lagði til, og snemma hefur eldsneytisskortur
knúið eyjaskeggja til rányrkju, eins og lýst er allar götur frá 17. öld, þó
verst hafi ástandið að öllum líkindum verið á 19. öld.
Víkjum næst að jurtum, sem hugsanlega hafa slæðst hingað með