Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Side 70

74
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
„Smalareiðin er tíðkuð enn í Skaftaf. og Rangárþingi. 1861 sá ég hana
er ég ferðaðist þar um sumarið seinast í júlí. “14
Um líkt leyti segir síra Skúli Gíslason:
„Smalareiðum trúi ég eldi eftir af í Skaftafellssýslum, og ætla ég Jón
Halldórsson prófastur lýsi þeim í sögum einhverra þeirra biskupanna,
Gísla Jónssonar, Odds eða Brynjólfs, sem ömuðust við þeim. Væri þess
þó óskandi, að öllu slíku væri á loft haldið, svo sézt gæti, að íslendingar
geta fleira en þumbazt þegjandi."15
Steinunn Sighvatsdóttir frá Skálakoti var fædd árið 1795. Hún giftist
Skúla Jónssyni í Hlíð undir Eyjafjöllum. Hann dó árið 1862, og er þetta
m.a. frá þeim sagt:
„Oft var gestkvæmt hjá Steinunni í Hlíð, ekki sízt á smalareiðar-
sunnudaginn. Sagði Skúli, að þá væri svo krökkt af hestum ferðafólks
á Hlíðartúnunum, að engu væri líkara en hempa væri breidd á þau.“u’
Sigurður Jónsson frá Syðstu-Mörk var fæddur 1862 á Ysta-Skála, en
fór 12 ára að Syðstu-Mörk undir Eyjafjöllum. Hann segir m.a. svo um
æskuár sín þar:
„Stundum fékk ég að fara smalareiðartúr, sem kallað var. Var það
vanalega að Eyvindarmúlakirkju, mest tilað koma að Barkarstöðum.
Það var jarðnesk paradís á þeim dögum.“17
Eyjólfur Guðmundsson (1870—1954) gefur allrækilega lýsingu á
smalareiðum í Mýrdal og nágrenni seint á 19. öld:
„Þá var haldið uppi smalareiðum. Fimmtánda sunnudag í sumri var
öllum unglingum og vinnufólki leyft að heiman, og kom þá margur
síðla heim á mánudagsnótt. Til smalareiðardags var mikið hlakkað, og
drógu vinnumenn og vinnukonur saman sitthvað úr kaupstað og
geymdu til þess dags. Sumir brennivín, brauð eða rúsínur. Sjálfsagt var
að hressa sig. Vanalega stóð það helzt í vegi að útvega hesta og reiðver.
Ótemjur voru bandaðar og dubbaðir upp gamlir melþófar með gæru-
skinnum eða ábreiðum handa stúlkum, sem hvorki áttu söðla né hamól-
ar. Margur drengur tárfelldi þá yfir reiðveri sínu, sem hvorki fékk
heldur kjálkabeizli né ístöð. Hinir, sem áttu hnakka og beizli með kop-
arístöðum, svipu með látúnshólkum eða silfurbúna, báru sig hermann-
lega. Það var og fyrst af öllu, að vinnufólk brauzt í að eignast beizli,
svipu og einhvers konar reiðver eftir getu sinni.
Úr vesturhluta Mýrdals var oftast riðið til Höfðabrekkukirkju eða
Reyniskirkju og stundum vestur til Eyjafjalla. Austur-Mýrdælir komu
aftur í flotum til Sólheima'kirkju eða Dyrhóla. Þegar hóparnir mættust,
var hergnýr mikill og marglæti þeirra í milli. Þetta var höfuðhátíð
sumarsins, og gafst mörgum vinnumanni enginn næðisblundur, þegar