Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1983, Page 82

86
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
listar. Umgjörðin um myndflötinn er engin hindrun hjá miðaldalista-
mönnum ef þeim býður svo við að horfa. Þeir rjúfa hana oft til að ná
hreyfingu og lífi í verk sín og leyfa persónunum að hreyfa sig frjálst
innan rammans sem utan. Oft skera þeir líka af þeim eða klæðum
þeirra. Hvort tveggja gerir höfundur Júdasarkoss Teiknibókarinnar (3.
mynd). Svo að dæmi séu tekin má nefna að fætur Malkusar ná langt
niður fyrir umgjörðina. Mikið er skorið af hermanninum hægra megin,
en hattur hans er heill og hár einnig, en hvort tveggja nær langt út fyrir
umgjörðina og rýfur hana. Einnig er skorið af Pétri postula, bæði
geislabaug hans og klæðum. Þá er ramminn rofinn af vendinum sem
hermaðurinn vinstra megin heldur á loft.
Öðruvísi er þessu háttað í lágmyndinni. Þar er öllum persónum
haldið kirfilega innan rammans, hvorki skorið þar af mönnum né
klæðafellingum en þó er aðeins numið af sverði hermannsins sem er
lengst til hægri.
Eins og fyrr segir finnst Grevenor fullkomin samsvörun vera með
lágmyndinni og mynd Teiknibókar og nefnir þar sem dæmi hárlokka
og fellingar. Ekki sé ég betur en hár Péturs postula sé harla ólíkt í
myndunum tveimur. í lágmyndinni sést ekki krúnan á höfði hans,
lokkarnir fram á ennið eru ólíkir, einnig lokkarnir sem liðast aftur á
hnakkann. Þá vantar alveg hárlokkinn fram á enni Krists. Geislabaug-
urinn á höfði hans er svo þungur og viðamikill að hann virðist vera að
sliga hann. Líkist hann helst björgunarhring. í Teiknibókinni er Kristur
sýndur sem ungur maður með stór kvik augu. Júdas er aftur á móti
ljótur og lymskulegur á svip, totumjótt hafurskeggið undirstrikar flátt-
skap hans. f lágmyndinni er Kristur sýndur sem örvasa gamalmenni,
reyndar má segja um allar persónur lágmyndarinnar að þær séu vel við aldur.
Lágmyndin er þunglamaleg, persónur klaufalegar og lífvana. Yfir-
bragð hennar er ópersónulegt og höfundinn skortir innlifun í atburðinn
andstætt mynd Teiknibókarinnar, en þar hefur listamaðurinn lifað sig
inn í hinn dramatíska atburð sem hann er að lýsa. Kemur þetta fyrst og
fremst fram í heildarsvip myndarinnar, byggingu hennar, hreyfmgum,
klæðafellingum, svipbrigðum, stíl og teikningu yfírleitt.
Grein sinni lýkur Grevenor á því að segja að stíll og fyrirmyndir sem
komi fram í Teiknibókinni hafi að mati Harry Fetts verið mjög mikil-
vægar fyrir aust-norska málaralist á dögum Hákonar háleggs. Grevenor
telur því hugsanlegt að íslenski Teiknibókarhöfundurinn hafi sótt efni
sitt þangað eða eins og hann orðar það „kópíerað þar þá teiknibók sem
er fyrirmynd allmargra teikninga í bók hans“. Lágmyndina frá Kóngs-
bergi telur Grevenor geta verið frekari staðfestingu á þessu.5