Óðinn - 01.01.1929, Blaðsíða 2

2
ÓÐINN
Þjóðleikhúsið,
Forsaga.
1923 álitu þeir, sem höfðu barist fyrir þjóð-
leikhússhugmyndinni að málið væri tapað, en
þá kom Jónas alþingismaður Jónsson, sem nú
er kirkju- og mentamála-ráðherra og bauð lið-
sinni sitt og sinna skoðanabræðra til þess að
taka málið upp að nýju. Það, sem þingmað-
urinn bauð, voru 12—-15 atkvæði. Aðalskilyrðið,
sem hann setti, var að Jakob Möller bæri málið
upp í neðri deild, sem hann líka gerði. Nýungin,
sem fram var borin, var að láta skemtanaskatt-
inn úr kaupstöðum með 1500 ibúum eða fleiri
ganga til að koma leikhúsinu upp, og svo síðar
til að styðja leiki, sem þar færu fram. Málið
gekk til mentamálanefndar, og þar var fyrir
sjera Sigurður Stefánsson, sem tók því tveim
höndum, og ákvað, að nefndin skyldi ekki slíta
fundi fyr en þeir væru búnir að laga það í
nefndinni, og breytingartillögur hennar komu
á þingið morguninn eflir.
Málið kom til mentamálanefndar efri deildar.
t*ar tók jungfrú Ingibjörg Bjarnason málinu líkt
og sjera Sigurður í neðri deild. Jónas Jónsson
var þar lika í nefndinni, og það var síðan sam-
þykt þar með öllum atkvæðum. Fyrir þá sem
málinu unna er vert að geta þess, að nokkru
síðar var fyrir þinginu uppástunga um að skifta
skemtanaskattinum á milli landsspítalans og leik-
hússins, en þá stóð jungfrú Ingibjörg Bjarnason
upp og sagði — þrátt fyrir það að landsspítal-
inn hefur alt af verið henni sjerstaklega hjart-
fólginn — að það yrði að eins til þess, að hvorug
stofnunin kæmist upp. — Því máli er vel farið,
sem einasta þingkonan okkar styður.
Þegar málið spurðist í útlöndum, mætti það
eindreginni aðdáun, að leysa hnútinn á þennan
hátt og láta þær skemtanir, sem minna eru verð-
ar, bera þá bestu, »þetta ætti hver kenslumála-
ráðherra og öll þing að taka upp« stóð í þýsku
blaði, og Alþingi hefur fátt gert sjer til meiri
sóma, en að nota skemlanaskattinn á þennan hátt,
Þrír turnar.
Á menningu hvers lands eru þrír turnar, sem
gnæfa hæst. Það er fyrst og fremst kirkjan.
Grundvöllurinn undir hana var lagður hjer á
landi 1096 með tíundarlögunum. Annar turninn
er Háskólinn. Grunnurinn undir hann var lagð-
ur á fæðingardegi Jóns Sigurðssonar 1911, og
litlu siðar. Nú er mjer sagt, að þó háskólinn
megi heita að hafa húsnæði til ítrustu nauð-
synja, þá hafl stjórnin ákveðið að byggja veg-
legt hús yfir háskólann fyrir þrjá fjórðu miljón-
ar króna, og þá má segja að sá turninn sje
sæmilega reistur. Grunnurinn undir þriðja turn-
inn — leikhúsið — er einnig lagður; það á að
verða til á næstu árum, og teikningar sýna
hvernig það á að vera.
Framhlið og vesturhlið leikhússins.
Teikningarnar, sem hjer eru prentaðar, eru
eftir húsameistara ríkisins hr. Guðjón Samúels-
son. í vetur var farið með þær til útlanda og
þær sýndar þar, bæði listamönnum og mönnum,
sem um langan aldur hafa unnið daglega á leik-
húsum, til þess að þeir gætu gert tillögur um,
ef einhverju þyrfti að breyta. Húsið er 27 metrar
á breidd nema nyrst, þar er það breiðara.
Fremri brún framhliðarinnar er 15 metrar á hæð,
og turninn yfir leiksviðinu er 25 metrar á hæð.
Lengd hússins eru 50 metrar.
Allir, sem sáu teikningar af húsinu, málarar,
leikarar, listamenn og leikhúsmenn ytra, luku
eindregnu lofsorði á teikninguna. Það er stór-
ágætt sagði Adam Poulsen. Þegar maður horfir
á þessa framhlið, sagði Carl listmálari Lund,
sem þekkir alla byggingarstíla, þá finnur maður
til þess, að nú er maður á tslandi. Sonur Ivars
Smidt leikhússtjóra sagði með innilegustu hrifn-
ingu um teikningarnar: »Jeg hef sjeð fjölda af
leikhúsum, og þar á meðal söngleikhúsin í
Berlín og Yínarborg, sem ákafiega mikið er
borið í, en teikningarnar yðar eru svo einfaldar
og göfugar, að þær vekja hjá mjer enn þá ein-
lægari aðdáum.
Leiksviðsturninn er hafður svona hár til þess
að öll tjöld verði dregin beint upp í loftið, án
þess að neðri brúnin sjáist frá áhorfendunum.
— Allar vindur til að vefja þau upp á svigna
æfinlega niður í miðjunni, og verða óbrúkandi
eftir nokkurn tíma.
Gólfteikningarnar.
Áhorfendaplássið hefur liðug 500 sæti, með
sætunum á pallinum, sem ekki sjest á mynd-
inni. Á gólfinu eru 416, og tvær hliðarstúkur,