Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.04.1881, Blaðsíða 124

ig6
bókum; þær eru ljósar og liprar, eiga vel við tímann,
víða hjartnæmar og ágætar að orðfæri, framsetningu
og efni. Litið hefir annað verið ritað í þessari grein.
d) Heimspeki og náttúruyísindi hafa mjög orð-
ið hér á hakanum, og má nær því segja, að þeim vís-
indum hafi eigi verið sint hér. Skólarnir létu sér
nægja latínu- og guðfræðisnám fram undir miðbik ald-
arinnar, þá er betra skipulag komst á kenslumál vor,
og tekið var að kenna náttúrufræði í skóla, og for-
spjallsvísindi við prestaskólann. En af þessu leiddi
þó eigi, að þessi vísindi væru neitt stunduð að mun,
og hefir því lítið verið í þeim ritað. Nær því hiðeina
heimspekilega rit er „Njóla“ Bjarnar Gunnlaugssonar* 1,
og er undirstaða hennar skáldleg heimspeki í þrengri
merkingu2. Sköpunarverkið er óendanlegt bæði í
tíma og rúmi; hið æðsta í því er lífið, og tilgangur
sköpunarverksins er viðhald lífsins. Lífið er þvi eiiíft
og hin sýnilega verkun guðs í heiminum, og drottnar
yfir hinu líflausa. f>að er sífeld framkvæmd, einstakl-
ing fram af einstaklingi, og einstaklingurinn er eilífur.
prestaskólakennari, og biskup yfir íslandi 1866. Dr. theol.
1844. (»Prédikanir« hans eru útg. í Khöfn 1856).
1) Bjöm Ounnlaugsson er fæddur 28. sept. 1788, lærði í
heimaskóla og var útskr. af Geiri biskupi Vídalín 1808; hann
fór á háskólann 1817, og vann verðlaunapening í stærðafræði
1818. Hann stundaði stærðafræði 4 ár, og fékst við landmæl-
ingar með Schumaeher 2 ár, og vann annan verðlaunapening
1820. 1822 varð hann kennari við Bessastaðaskóla, og 1850
yfirkennari við lærða skólann í Bvík; hann fékk lausn frá em-
bætti 1862. Hann andaðist 17. marz 1876. (»Njóla«, gefin
út sem skólaboðsrit, Viðeyjar kl. 1842.
2) það, sem alment er kallað »heimspeki« virðist miklu
betur eiga við að væri kallað rvísindafrœði«, af því að húngríp-
ur meira og minna yfir öll vísindi. Aptur á móti mætti vel
kalla nheimspehú þann hluta vísindafræðinnar, sem alrnent er
nefndur »Naturphilosophi«, því hann hljóðar um heimsbygg-
inguna og þá hluti, sem í heiminum eru.