Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1885, Side 92

92
ingin sé að minnsta kosti til, meðan sá heimur stend-
ur, hvað sem svo tekur við. Hinn gríski spekingur
Anaxagoras hélt því fram, að allir hlutir hefðu verið
í nokkurs konar dái, í fullkominni kyrrð, þangað til
skynsemin eða andinn (ó voyf) aðgreindi hvað frá öðru
og kom því á ferð. „í upphafi var skynsemin (Xoyoc,
voTfjutf), eða réttara sagt: upphafið var skynsemin“.
Empedokles þar á móti lét alheiminn hreyfast og hvil-
ast til skiptis, eptir því sem ástin eða vinfengið ( ^
<pt)vía) gjörði eitt úr fleirum, eða hatrið, óvildin (to
vstxoc) margt úr einu, en þess á milli lét hann veröldina
hvílast.
Nú er hreyfingin ákvörðun (ávrsXsysta) hins hreyf-
anlega sem slíks; það nær ekki sínum tilgangi með
öðru móti, en því, að hreyfast. Verða því hlutir, sem,
hver á sinn hátt eru hreyfanlegir, að vera til á und-
an hreyfingunni, eða hreyfanlegleikinn, hæfilegleikinn
til að hreyfast, að vera hreyfingunni fyrri, því annars
væri hreyfingin, sem allir viðurkenna, ómöguleg og
óhugsandi. Flýtur aptur þar af, að það sem getur
hreyfzt, hvort heldur ferðar- eða breytingar-hreyfingu,
það verður einhvern tíma, fyr eða síðar, að breytast,
ef það er breytilegt, og vera á ferð, ef því er staðar-
hreyfing ætluð, því annars væri tilgangi hlutanna mis-
boðið; hluturinn verður að vera eldfimur, áðurenhann
brennur, og hafa í sér kveikingar-afl áður en hann kveik-
ir f. Nú verður annaðhvort það, sem einhvern tfma
ekki var, að hafa orðið, eða það hefir ávallt verið, og
ekki orðið til, er eilíft. Hafi nú allt það, sem hreyfan-
legt er, orðið til, og því ekki verið áður, þá hlýtur
önnur hreyfing eða breyting — en öll breyting er
nokkurs konar hreyfing — að hafa verið til á undan
hinni fyrstu hreyfingu hlutanna og heimsins, sem sé
sú breyting eða hreyfing, er með henni skapaðist hæfi-
legleikinn til að hreyfa og hreyfast. Enn fremur ber