Eimreiðin - 01.01.1904, Blaðsíða 75

75
ekki er það á fám stöðum að þýðingin er betri enda en frumkvæðið. En hins veg-
ar er á sumum stöðum ekki rétt skilið og skal hér nefna einn stað sérstaklega; það
er í kvæði Gísla Brynjólfssonar um Jón Arason; í frumkvæðinu stendur:
en seint mun sonur meta,
hve sá hinn aldni vann,
og ísland aftur geta
svo annan biskupsmann.
en í þýðingunni:
Doch spáte Enkel fassen, was dieser Greis gethan:
Island wird wieder schauen solch einen Bischoffsmann.
þ. e. en niðjarnir síðar á tímum munu skilja hvað þessi öldungur hefur unnið. ísland
mun aftur líta annan slíkan biskupsmann. Meiningin í frumkvæðinu er, að það muni
seint verða að ísland eignist slíkan biskup. —
Bókin er í alla staði ágætlega úr garði gerð og ríkuiega útbúin með myndum
og kortum. Stgr, Th.
A. HEUSLER og W. RANISCH: EDDICA MINORA. Dortmund 1903.
Eins og kunnugt er, eru í hinum svo nefndu Fomaldarsögum Norðurlanda all-
mörg kvæði og lausavísur. Sjálfar eru sögur þessar svo að segja að öllu leyti
ósannar og tilbúningur einn frá ýmsum tímum, 12., 13. og 14. öld og mjög misjafnar
að gæðum. í stöku sögum eru þó sannar söguminjar og mennirnir, sem frá er sagt,
hafa lifað, en flest eða alt, sem þeir eru látnir gera, er skálflskapur. Sögur þessar
eru með sömu gerð og hinar sönnu sögur, líka að því leyti, að í þær eru sett kvæði
eða brot af kvæðum og lausavísum. Þessi kvæði og vísur eru víst oftast nær eftir
sjálfa söguhöfundana, en stundum eru þau nokkuð eldri að minsta kosti en sagan,
eins og hún er nú. En það má telja víst, að hvort sem heldur er, eru þau ekki
eldri en frá 12. öld, flest yngri. Höfundarnir vissu vel, að þeir vóru að segja frá
mönnum, er áttu að vera töluvert eldri en t. d. Islands bygging; því gerðu þeir sér
far um að leggja sem fornlegastan blæ yfir alt, bæði söguna og kvæðin. Þetta
tókst auðvitað misjafnt, og höfundarnir hafa stundum farið villir vega af vanþekk-
ingu, t. d. þegar þeir láta lausavísur vera með ljóðahætti og því um líkt. Höfund-
arnir hafa oft þekt hin eldri kvæði, einkum eddukvæðin, stælt þau og lánað úr þeim
orð og orðatiltæki. Það er meginið af þessum kvæðum og vísum, sem þeir tveir
þýzku vísindamenn, próf. A. Heusler og dr. Ranisch, hafa safnað og gefið út í sér-
stakri bók með fróðlegum og nákvæmum inngöngum og litlu orðasafni, svo og með
afbrigðum handritanna eða orðanna. Kvæðin og einkum lausavísurnar eru oft svo
mjög riðin við söguna sjálfa, að ilt er að rífa þau út úr efninu, en útgefendurnir
setja nægilegar skýringar í hvert skifti. í safni þessu eru um 430 vísur alls, en
slept er um 120, er yngstar vóru og lélegastar. Upp í safn þetta eru þar að auk
tekin Trygðamál eítir ýmsum handritum; og er þeim oft skift í vísuorð. Slíkt er
fullur misskilningur; Trygðamál verða aldrei til kvæða talin, þótt í þeim finnist orð
og setningar, er hafa nokkurs konar vísuorðahreim, I*eim hefðu útgefendurnir þvi
átt að sleppa. Annars er ekkert hægt að hafa á móti vali þeirra, og þeir hafa leyst
verk sitt yfir höfuð vel af hendi og samvizkusamlega. Það var vel til fundið að
setja þessi kvæði og vísur í eina bók með skýringum; annað mál er það, hvað
nafnið sé hagfelt; það þýðir eiginlega »minni kvæði, er skyld eru eddukvæðum«.
en þau standa langflest svo langt á baki eddukvæðunum, að það er valla gerandi
að kenna þau við þau. Einstöku leiðréttingar mætti gera við tekstann hér og hvar.