Eimreiðin - 01.01.1908, Side 29

29
við boðorðin, og það ekki minna en því, að það væri synd, miklu
stærri en synd á móti 6. boðorðinu, að éta kjöt á föstudögum.1
Ekki var það heldur neinn ógerningur að láta sér koma til hugar,
að hliðra sér hjá að hlýða boðorðunum með hártogunarskýringum á til-
gangi boðorðabrotanna.2
Slíkt kemst ekki að gagnvart lögum um framþróun og framför
mannkynsins. Þar búa menn sér ekki til náttúrulögmál, og ekki sitja
menn heldur á svikráðum við það. Og ekki er það heldur tiltækilegt,
að ætla guði þær skipanir, sem siðferðislegri meðvitund vorri hryllir við.
»Sakargiftir« kristinna manna á fyrri tímum gegn guði fyrir fyrirskip-
anir hans um morð og morðbrennur, og að strádrepa niður varnar-
laust fólk o. s. frv., eru nú skoðaðar sem viðbjóðslegt guðlast af hinni
mentuðu kynslóð vorra daga.
Dagfátt mundi mér verða að sýna í mörgu einstöku, hvernig upp-
götvun náttúruvísindanna hefir veitt baráttunni fyrir framförum mann-
anna í hinu góða öflugan stuðning. Ég vil að eins benda á, hve
umbætur á öllu eru ríkar í hugum manna, eigi að eins umbætur á
lífskjörum manna, heldur þannig lagaðar umbætur, að mennirnir sjálfir
og mannkynið taki framförum. xþjóðkynjaframför* (Raceprogress) er
takmarkið, sem stendur á bak við eigi einungis alt trúboðsverk, heldur
og bak við baráttu lífiræðinga, þegnfélagsfræðinga, lækna og lögfræð-
inga og margra annarra fyrir framþróuninni. Og það er hátt mark-
mið. Hæsta markið, sem mennirnir hafa nokkurn tíma sett sér.
Auðsætt er, hve hugmyndir vorar um guð hljóta að vaxa og
hækka af þessari þekkingu á eilífum mætti hins góða sem náttúrulög-
máli í heimsskipun hans. Og jafn auðvelt er að skilja, hve þetta ljós
vlsindanna greiðir fyrir því trausti og þeim kærleika til guðs, sem
Kristur hefir kallað »hið fyrsta stóra boðorð«.
Ég hefi nú reynt að sýna í stórum dráttum, hvernig verk vísind-
anna, þrátt fyrir alt, hefir farið eftir guðs vegum, og með þvt greitt
fyrir trúarlegri framþróun.
Auk þessara beinu áhrifa vísindalegrar þekkingar er fjöldi óbeinna
áhrifa. Vil ég þar til nefna, — ef til vill hin mestu þeirra — hin
bættu samgönguíæri, fyrst og fremst hin eiginlegu, og með hjálp þeirra
öll hin andlegu, sem á þann hátt, er óhugsanlegur var fyrir öld síðan,
bendir til þess, að verða muni »ein hjörð og einn hirðir« — að allir
verði eitt, samansafnaðir í kristindóminum.
Oft heyrist það meðal kristinna manna, að vísindalega starfsemi
verði að reka í »kristilegum anda« »á kristilegum grundvelli*. Ég fæ
ekki betur séð, en að þetta sé að eins nýtízku form á hinu gamla
vantrausts-atkvæði til sjálfs kristindómsins.
Sannarleg vísindi verða að eins iðkuð í einum anda, og á einum
grundvelli, grundvelli sannleikans og sannleiksástar. Þau vísindi, sem
1 Árið 1539 brendu yfirvöldin í Angers þá, sem borðuðu kjöt á föstudögum, en
hengdu þá, sem iðruðust þess að hafa borðað það. 2 Allir hinir svo nefndu »mein-
lausu prettir« styðjast eigi síður en kenning Kristsmunkanna við »tilganginn«.