Eimreiðin - 01.01.1908, Blaðsíða 70

70
Brynjiílfssonar á orðinu »utanstefnur» í Gamla sáttmála og telur Gísla hafa fyllilega
sannað, að það beri að skilja sem »herstefnur«. En vér fáum ekki séð, að G. B.
hafi nokkurn skapaðan hlut sannað í því efni, og verðum að telja skýring Jóns
Sigurðssonar hina einu réttu — og hina einu mögulegu samkvæmt sambandi orðsins við
það, sem á eftir fer (»utanstefnur skyldum vér engar hafa, utan þeir menn sem
dœmdir verða af vorum mönnum á alþingi burt af landinu«). Það er greinilega að-
eins átt við xdómstefnur«.
Ymsar smávegis villur og ónákvæmni má finna í fyrstu tveim köflunum (um
landnámsöldina og þjóðveldistímann), sem kemur af því, að höf. hefir þar bygt á
eldri ritum (Munch og Maurer), en ekki þekt nýrri rannsóknir annarra vísindamanna
(t. d. Vilhjálms Finsens o. fl.). En með því þetta hefir engin áhrif á aðalefni bók-
arinnar, hirðum vér ekki að telja þessa galla. Hitt teljum vér lakara, að texti hans
eða þýðing af Gamla sáttmála er alls ekki viðunandi. fýðingin er auðsjáanlega
gerð eftir þýðingunni í Noregssögu Munchs, en um hana segir Jón Sigurðsson (Dipl.
Isl. I, 669), að hún megi »í sumum greinum heldur kallast nýr sáttmáli eftir hann,
heldur en útlegging á sáttmála Islendinga«. Fleira mætti til tína, en ljúfara er að
minnast kostanna, og þeir eru miklir og margir. V. G.
ENDURREISN ÍSLANDS (»Islandsk Renaissance. I Hundredaaret for Jónas
Hallgrímssons Fodsel. Et Stykke Litteraturhistorie«, Khöfn 1907) heitir bók, sem
skáldið adjunkt Olaf Hansen hefir gefið út og helgað 100 ára afmæli Jónasar
Hallgrímssonar. Er þar fyrst í fáum, en einkar glöggum og skýrum dráttum yfirlit
yfir ástand landsins frá því um miðbik 13. aldar, er það varð háð erlendum yfirráðum,
og fram á 19. öldina, er viðreisnartímabilið hefst. Því næst er skýrt frá pólitisk-
um og andlegum umbrotum á öndverðri 19. öld, einkum starfsemi Fjölnismanna, og
að lokum er nákvæmlega skýrt frá æfi og lífsstarfi Jónasar Hallgrímssonar, og verður
því bókin mestmegnis um hann. í*ar eru og eigi allfáar þýðingar afkvæðum Jón-
asar og þær yfirleitt vel gerðar.
Bókin er að mörgu leyti prýðilega af hendi leyst og fræðir Dani um margt.
sem þeim var áður ókunnugt. Villur eru þar því nær engar, því varla er teljandi
þó Sigurður Breiðfjörð sé þar sagður fæddur tveim árum síðar en rétt er (1800 f.
1798), og J. H. sagður fæddur í Hraundal, þar sem Helga fagra dó fbls. 29) —
ruglað saman Hraundal í Mýrasýslu og Hrauni í Öxnadal. Öllu meiri vöntun finst
oss það, að Jóns Eiríkssonar skuli vera að engu getið, þar sem skýrt er frá baráttu
Skúla fógeta gegn verzlunareinokuninni, en það mun að kenna þeim heimildarritum,
sem höf. hefir aðallega stuðst við.
Við íslendingar höfum ástæðu til að vera höf. þakklátir fyrir bókina og óska,
að hann láti hér ekki staðar nema, heldur haldi áfram sögu viðreisnartímabils vors,
enda er það áform hans; því hann tekur það skýrt fram í formálanum, að þessa
bók beri aðeins að skoða sem fyrsta hefti af stærra riti um þetta tímabil. Má af
því framhaldi mikils góðs vænta, þar sem hér er svo vel byrjað. V. G.
FRJÁIvST SAMBANDSLAND Á JDÖNSKU. Gyldendals bókaverzlun í Khöfn
hefir gefið út danska þýðingu af riti Einars Hjörleifssonar »Frjálst sambandsland«
og er hinn danski titill þess »Danmark og Island«. Er þar aðeins slept úr dálítilli
grein s bls. 2., en annars er þýðingin nákvæm og frágangurinn á útgáfunni hinn
prýðilegasti. Ein prentvilla er þar þó fremur óþægileg á bls. 49: 121,266,000 f.