Eimreiðin - 01.05.1913, Blaðsíða 76

150
lyg gamla; og þegar Ormarr og kona hans koma heim úr brúðkaup'sferðinni, þá er
svo komið fyrir gamla manninum, að alt hans heimafólk er gengið úr vistinni. nema
ein gömul kerling. Hann er einn og einmana og séra Ketill virðist hafa unnið
taflið. En hann kann sér ekki neitt hóf og verður svo ölvaður af sigri sínum, að
hann vill gera hann enn fullkomnari. Og svo svífist hann ekki þess, að halda refsi-
ræðu á prédikunarstólnum yfir föður sínum og bróður fyrir að þeir hafi valdið hneyksii
i söfnuðinum, þar sem Ormarr geti ekki tímans vegna verið faðir barnsins, heldur
hljóti 0rlygur gamli að vera það, enda gíingi sú saga í sveitinni. Og hann endar
með að vísa þeim báðum burt úr kirkjunni fyrir hneykslanlegt líferni. Ormarr ætlar
að fara og hvíslar aðeins um leið að bróður sínum á stólnum: »Nú teflir þú djarft,
Ketill bróðir!« En 0rlygur gamli þolir ekki lengur mátið, gengur upp að prédik-
unarstólnum, benair á prestinn og segir; ^í^arna er faðirinn að barninu!« í^etta
iiefur þau áhrif á prestsfrúna dönsku, að hún verður vitskert, og á 0rlyg gamla
sjálfan tekur það svo, að hann hnígur niður örendur. Allir flýja kirkjuna og fylgja
líki hins gamla héraðshöfðingja heim að Borg, en séra Ketill er aleinn eftir á bæn-
um. Og ekki einu sinni hundur, sem hann mætir og ætlar að klappa, vill líta við
honum. JÞá loks fellur honum allur ketill í eld og hann kastar sér með grátekka
niður fyrir framan kirkjudyrnar »og bað nú í fvrsta sinn á æfinni af öllu hjarta til
þess drottins, sem hann hafði ekki fyr trúað á«. Og með auðmýkt hans og bænar-
kvaki endar sagan.
Sagan er yfirleitt prýðisvel rituð og margir kaflar Ijómandi góðir. Hún ber stór-
um af fyrri sögunni og sýnir ótvírætt, að höf. er skáld, sem talsvert má af vænta
framvegis. Spáum vér því, að bókin verði bæði mikið heypt og mikið lesin, því
frásögnin er svo laðandi, að hún heldur mönnum föstum. í henni eru margar ágæt-
ar lýsingar og allmikill fróðleikur um íslenzkt líf og íslenzka staðháttu, og vel og
rétt frá þeim skýrt yfirleitt. Þó mun það ekki títt á torfbæjum, að bæjargöngin
séu þiljuð (bls. 8), jafnvel þó á prestssetri sé.
En þó að sagan hafi allmikla kosti, þá er hún enganveginn gallalaus. Eins og
í fyrri sögunni kennir í henni ýmsra öfga, sem litlar líkur eru til að fyrir geti kom-
ið, eða eru að minsta kosti næsta ósennilegar. í^annig virðist það harla ólíklegt
(bls. 138—39), að nokkur maður — nokkur prestur skuli gerast svo fífldjarfur, að
fara að halda refsiræðu yfir föður sínum og bróður frá prédikunarstólnum og vísa
þeim burt úr kirkjunni fyrir að hafa vakið hneyksli í söfnuðinum, þegar hann á
sjálfur jafnmikið í hættu og hér er um að ræða, þar sem það einmitt er hann
sjálfur, sem er sá seki, sem hinir hafa sýnt það göfuglyndi að frelsa með því, að
reyna að hylja skömmina — þó þeir hafi fremur gert það til þess að halda skildi
ættarinnar hreinum og flekklausum í1 augum almennings, en sjálfs prestsins vegna.
Því að reiða sig á, að þolinmæði þeirra mfundi aldrei bresta, hvað hátt sem boginn
væri spentur, það er djarfara teflt, en nokkur mundi voga sér, sem sjálfur á em-
bætti sitt, mannorð og æru í hættu. — Harla ósennilegt virðist það og, er höf.
lætur séra Ketil í öllum messuskrúða sínum »skríða á hóndum og fótum út
úr stofunni, gegnum bæjargöngin, út úr bænum, yfir túnið, inn um kirkiugarðshliðið
og að kirkjudyrunum« (bls. 153).
Ofgakent er það og, er Ormarr er látin vaða yfir á með tvær konur (prests-
frúna og Kötu gömlu) sína á hvorum handlegg (bls. 148). Slíkt ber of mjög keim
af frásögnum í riddarasögum. Sennilegra hefði verið, að láta hann fara tvær ferð-
irnar og bera ekki nema eina í einu. — Næsta ólíklegt er það og, að öll hjú 0r-
lygs gamla (sem sum hafa verið hjá honum 20—30 ár) skuli fara frá honum, án
þess að segja upp vistinni eða geta þess við hann með einu orði, að þau ætli sér