Eimreiðin - 01.05.1921, Page 108

236
RÖMANTÍK
[EIMREIÐIN
þetta, að hann ákvað takmörk mannlegrar þekkingar;
gildi allrar þekkingar er einskorðað við heiminn, eins og
hann birtist okkur, eða m. ö. o. við heim fyrirbceranna
(fænomenernes); þekkingin hefir ekkert annað efni en það,
sem kemur til okkar við reynslu okkar eða skilvitlegar
skynjanir — fyrirbœrin; við getum ekki gert okkur neina
hugmynd um það, sem framleiðir fyrirbærin, það, sem
liggur bak við skynjanir okkar, eða er ef til vill til í raun
og veru, þótt ekki væri til menn né skynjandi verur. Hér
eru takmörkin: Eg get kynst das Ding fiir mich (hlutun-
um, eins og þeir koma mér fyrir sjónir), — en das Ding
an sich (hlutirnir, eins og þeir eru í reynd og sanni) er
og mun jafnan verða hið myrka og óaðgengilega megin-
land, sem er svo sæbratt, að mannleg þekking mun aldrei
um alla eilífð geta klifrazt upp strendur þess.
Pótt Kant hefði þannig sannað, að ógerningur væri að
kynnast undirstöðunni (det absolutte), og hefði auðvitað
með því líka einskorðað gildi orsakalögmálsins við veröld
fyrirbæranna, gat hann samt sem áður ekki varizt þeirri
hugsun, að til vœri einhver undirstaða, eitthvert Ding an
sich, sem væri orsök fyrirbæranna, hinna skilvitlegu skynj-
ana. Hann brúar með þessu djúpið milli hins ókannan-
lega og hins kannanlega, en það gat hann aðeins með
því, að komast í mótsögn við sjálfan sig, þar sem hann
notar orsakasetninguna um afstöðu undirstöðunnar og fyr-
irbæranna, en til þess hafði hann ekki leyfi samkvæmt
röksemdaleiðslu sinni.
Það varð því sprunga í heimspeki Kants, höggstaður,
sem hlaut að vekja athygli síðari heimspekinga; das Ding
an sich varð líka ásteytingarsteinn rómantisku heimspek-
inganna, sem þeir notuðu alla djúpýðgi sína til þess að
ryðja úr vegi.
Hin rómantiska sál var ekki fús á að viðurkenna tak-
mörk, hún hafði óbuganlega Iöngun til að steypa sér út i
óendanleikann og takmarkaleysið; — sú þekkingarfræði,
sem lýsti opinberlega yfir vanmætti sínum og lét sér lynda
að dúsa í fangelsi reynslunnar, gat ekki fullnægt meðfæddri
þrá mannsins til þess, að ná yfir alt.