Eimreiðin - 01.05.1921, Síða 127

EIMHEIÐINJ
RITSJÁ
255
byltingin á 18. öldinni, og liklega að hún megi teljast enn stærri
viðburður en heimsstyrjöldin sjálf, sem hratt henni af stokkun-
um. A hinn bóginn heflr oft verið býsna erfitt að fylgjast með í
viðburðunum í Rússlandi á síðari árum, og pví margt skolast í
mönnum og verið á reiki. Það er því ekki nema fróðlegt og
gaman að lesa stutta og Ijósa sögu þessara viðburða, ásamt til-
drögum þeirra, eins og fæst í þessari umræddu bók.
Hitt er annað mál, hvort tími sé í raun og veru kominn til
þess, að skrifa fullnægjandi um þessa viðburði, og má efast um
að svo sé. Bæði er nú það, að enginn veit, hvort framhald
verður á því ástandi, sem nú er í Rússlandi og duga engar full-
yrðingar um það, svo að eins vel getur verið, að sagan sé i raun
réttri ekki hálfnuð enn, og svo er hitt, að full mikill hiti sýnist
vera í flestu því, sem ritað er um þessa hluti, með og móti. Er
hálf skoplegt að heyra báða málsparta kvarta undan rangfærsl-
um hinna, eins og hér komi nú sannleikurinn og hvergi annars-
staðar! Lesandinn hefir ekki annað ráð, en beita gamla frádrætt-
inum. Má víða sjá það í þessu kveri, en einkum þó í siðasta
kaflanum, um bolshevismann, að vissara muni vera að draga
ögn frá. Orð eins og »lyga-starfsemi«, »svivirðingar-starfsemi«
o. s. frv. um andstæðinga bolshevikka sýna að hér er ekki nieð
öllu hitalaust. Pá er lika hálf broslegt að bera saman hina helgu
reiði höf. yflr aðförum keisarastjórnarinnar, sem síst er um of
úr gert hjá honum, og svo aftur afsakanirnar fyrir bolshevikka,
þegar þeir hafa haft sama gerræðið og grimdina I frammi, tekið
menn af lifi í hrönnum, útilokað stéttir frá borgaralegum rétt-
indum, bannað málfrelsi og prentfrelsi, rekið burt þing, sem
ekki var að þeirra skapi, og annað slíkt. Petta er röng aðferð,
ef um óhlutdræga frásögn er að ræða, enda mun það ekki vera
tilgangurinn með kverinu, heldur verður að líta á það sem
varnarrit fyrir bolshevikka stefnuna. Er þetta þó alls ekki sagt
til þess að gefa í skyn, að farið sé víssvitandi með rangt mál
eða ósannindi, en það er, eins og kunnugt er, hægt að segja svo
misjafnlega frá hlutunum án þess. Pað heflr vafalaust margt
verið skrifað um byltinguna í Rússlandi og soviet-stjórnina af
miklu hatri og öllu snúið á versta veg og alt gert sem svartast.
En hinir láta þá heldur ekki sitt eftir liggja, er ekki sjá á henni
blett né hrukku. — Pað verður líklega talsverð bið, þar til fæst
óhlutdræg og róleg lýsing á því öllu.
Bókin er vel skrifuð. Málið og frásögnin er látlaust og við-
kunnanlegt og vandað. Pó rak eg mig á að skrifað er »leyfar«
fyrir »Ieifar« á bls. 115. — Fyrri kaflarnir, sem eru beinlínis
sögulegir, eru mjög skilmerkilegir og ljósir og gaman að þeim, en
síðasta kaflanum spillir það, að hann er skrifaður af of miklum hita,
svo að það veikir tiltrúna hjá hverjum nokkurn veginn æfðum lesara.