Aldamót - 01.01.1901, Side 61

6i
komin? Hvað er hún annaö en löngun til aö láta
hugsanir liöinna kynslóða veröa aftur lifandi í sálum
vorum og tilraun til að bæta við þær af voru eigin af
fremsta megni?
Tökum til dæmis mannkynssöguna. Nítjánda
öldin var söguöld, líklega um fram allar aðrar aldir.
Hvers vegna? Ekki vegna þess, aö mannkynssögunni
heföi verið gleymt á liðnum öldum. Efni hennar lá
fyrir og var lagt upp í hendur mönnum nítjándu aldar-
innar eins og hvað annað, er eigi verður haggað,
hvorki til að auka við né af að taka. þar var skráð
um bardagana, er háðir höfðu verið, friðarsamning-
ana, er gjörðir voru, konungana, er uppi hafa verið,
ríkin, voldugu, er risið hafa upp eins og undurnjólar,
en visnað svo eftir nokkura stund og horfið, en önnur
komið upp aftur í þeirra stað. Var nú nokkuð við
þetta að gjöra nema læra það utanbókar og taka það
alt saman trúanlegt? Margir álitu það sjálfsagt,—það
var líka lang-fyrirhafnarminst.
Aðrir álitu, að þetta óskaplega efni mannkyns-
sögunnar þyrfti alt að takast fyrir frá rótum. það
þyrfti að rannsaka það og sælda. það var eitt hið
mikilfenglegasta starf, er mannsandinn hefir í ráðist.
En þrátt fyrir það var tekið til starfa, eins og engin
mannkynssaga hefði áður verið rituð. Bókmentir og
menningarleifar löngu liðinna alda og tímabila voru
teknar fyrir, og ótalmargt grafið upp, er fallið var í
gleymsku og dá, af því það hafði ekki áður verið álitið
koma mannkynssögunni svo sem neitt við. Menn leit-
uðust við að finna sálina í viðburðunum, hugsanirnar,
er knúð höfðu mennina áfram,—ástríðurnar, er kveikt