Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Page 98

98
IALLBJÖRN HALLDÓRSSON
StCbCu

%?ter fruum attcraein &uð/Œtapara S^tmmsos
:^rp3tr±

%atöat/&a geiöur fjtfur fig gefcö/ (o oier Ijiís tjÐrn
SÍ3
r
íum wr öa/ ^on uiH off uorf upp^eK'e veita/vct aö faí 03
Hluti aj blaSsíSu úr Messusöngsbók GuSbrands biskups meS „málnótum“
viS upphaj trúarjátningarinnar.
VI
Svo sem eðlilegt er, koma ekki fram neinar nýjungar í letravali með prentsmiðj-
unni á Núpufelli, þar sem hún var að eins hluti af prentsmiðjunni á Hólum, en þegar
hún er skriðin saman aftur þar, er prentuð bók, sem markar nýjan þátt í sögu prent-
listarinnar á fyrstu öld hennar hér á landi, Messusöngsbók Guðbrands biskups, „Grall-
arinn“ (Graduale l, árið 1594. Hún er að vísu prentuð með sömu letrum, sem notuð
höfðu verið áður á Hólum og Núpufelli á biblíuna og Innihald, en til viðbótar kemur
nú söngmerkjastíllinn (,,nóturnar“). Það voru svokallaðar „málnótur“ (mensural-
noten), eins og þær voru prentaðar hvarvetna frá því á fimmtándu öld og til þess, er
I. G. Breitkopf kom fram með uppfundningu sína á fullkominni setningu nótna með
lausaletri árið 1754. Þá má og sjá merki þess, að fengið hefir verið til prentsmiðj-
unnar fornaletur af miðaldaletursgerð þeirri, sem kennd er við Nikulás Jenssc n,
prentara í Feneyjum, og var einráð um allar stungur þess fram um daga enska letur-
smiðsins Jóns Baskervilles. Þetta letur er notað í töflunum í lslenzku rími ( Calenda-
rium), er prentað var árið 1597. Virðist þar koma fram upphaf að þeirri reglu, er
síðar varð ráðandi, að setja orð og greinir á latínu með fornaletri, en íslenzkuna
með brotaletri. Þó er þetta ekki orðin algild regla enn árið 1612, er Anatome Blej-
keniana eftir séra ArngrÍM lærða JÓNSSON, sem öll er raunar á latínu, er prentuð, því
að á henni eru þó báðar leturtegundirnar, brotaletur og fornaletur. Er brotaletrið,
dálítið annarleg stunga og svipur hálfgildingsmunkaleturs á, haft á meginmálinu, en
fornaletrið til auðkenningar. Af fornaletrinu (miðaldaletri sem fyrr auðvitað) eru
þrjár stærðir, sem næst fjórtándepla, tólfdepla og tídepla, og þrjár stungur, tvær af