Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1948, Síða 112

112
JAKOB BENEDIKTSSON
aðeins sagt að Sköfnungur hafi verið tekinn úr haugi Hrólfs kraka. Frásögn Brynjólfs
er þó orðfleiri, einkum í lýsingu drauganna, og hefur það fram yfir hinar heimild-
irnar að Skeggi hafi fyrst ráðizt á Böðvar og ekki náð sverði hans áður en hann fékk
tekið Sköfnung. Nú gæti kafli þessi í Landnámu og Þórðar sögu vel verið útdráttur
úr þætti af Miðfjarðar-Skeggja, og bein tilvitnun Brynjólfs í Skeggja sögu verður
naumast öðru vísi skilin en svo að hann hafi þekkt slíka sögu eða þátt, sem síðan
hafi glatazt.
Auk þeirra rita sem nú hafa verið nefnd er tvisvar vitnað í Noregskonungasögur,
án þess að séð verði með vissu við hverja gerð þeirra sé átt (bls. 43 og 52). Enn
fremur er á nokkrum stöðum vitnað til fornrita án þess að nokkurt ákveðið rit sé nefnt
og á svo almennan hátt að ekki verður nánar kveðið á um hvaða rit Brynjólfur hafi
haft í huga (bls. 36, 55, 67, 68, 69, 70, 88, 98, 116, 122, 125). Loks má geta þess að á
bls. 74 hefur Stephanius tilvitnun úr Jómsvíkinga sögu á islenzku, en getur þess ekki
hvaðan hún sé runnin, og má telja líklegt að hún sé komin frá Brynjólfi, sem hefur
einmitt vitnað oft í þá sögu.
1 skýringum Brynjólfs þar sem dæmi eru sótt i fornrit ber mest á efni sem lýtur að
átrúnaði fornmanna og ýmsum siðum sem við hann eru tengdir. Eftirfarandi yfirlit
sýnir þetta bezt:
Bls. 28: Um Valhallartrú fornmanna. — 37: Um að gera menn ósæranlega með
göldrum. — 43: Um sjónhverfingar og hamskipti. -— Um Freyju. — 46—47: Um
Buslubæn og önnur áhrínsmál. — 47: Um Oðin. — 48: Um að stinga svefnþorn. —
49—50: Um Óðin hinn gamla og Uppsala-Óðin svo og Mið-Öðin hjá Saxo. — 52:
Um hrossaketsát í heiðni. — 54: Um guði sem taka sér bústað í mönnum. —- Um
Frey. — 57: Um Þorgerði hölgabrúði. — 73: Um hnútukast jötna. — 81: Um sigrúnar.
— 88: Um valkyrjur. — Um spámenn. — 93: Um Helgafell og átrúnað á það. —
104: Um Ódáinsakur og aðrar vistarverur dauðra. — 125: Um að grafa hund og hest
með látnum.
Þetta efnisval Brynjólfs kemur vel heim við það sem annars er vitað um áhuga
hans á þessum málum. Má vera að hér sé að finna fyrstu angana að fyrirætlun þeirri
sem hann hafði lengi í huga og minnist oft á síðar, að semja rit „de prisco septen-
trionis dogmate“ (um fornan átrúnað Norðurlandamanna), sjá Bibl. Arnam. III
51—52 og VII 108 og 127.
Brynjólfur virðist víða vitna í fornrit eftir minni. Eitt gleggsta dæmið er á bls. 43,
þar sem hann ræðir um átrúnað á Freyju. Hann segir þar frá kviðlingi Hjalta Skeggja-
sonar. en nefnir höfund hans „Skapto vel Thorballus [itio] Sidensis“, en segist ekki
muna fyrir víst hvor þeirra það hafi verið. Sjálfan kviðlinginn hefur hann svo: „Vil
eg um God geya Grey thikier mier Freya“. Síðan er sagt frá sambandi kviðlingsins
við kristnitökuna, en um hana er vísað til Njálu. Annarra heimilda er ekki getið. Nú
kemur kviðlingurinn víða fyrir í ritum, svo að ekki verður sagt með vissu hvaðan
Brynjólfur hefur hann, sízt þar sem hann fer með alla söguna af svo lítilli nákvæmni.
Nokkur orðatiltæki úr fornum ritum tilfærir Brynjólfur einnig án þess að geta