Morgunblaðið - 06.03.2001, Síða 77

FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. MARS 2001 77
VÁKORT
Eftirlýst kort nr.
4543-3700-0029-4648
4543-3700-0036-1934
4543-3700-0034-8865
4507-4100-0006-6325
4548-9000-0056-2480
4543-3700-0027-8278
4507-4500-0028-0625
4507-2800-0004-9377


 
      
 
  
   

  




         
  ! "#

"$% &'
  ()( )$$$
Án fjarvistarsönnunar
(No Alibi)
S p e n n u m y n d
½
Leikstjóri: Bruce Pittman. Aðal-
hlutverk: Dean Cain, Eric Roberts
og Lexa Doig. (95 mín) Myndform.
Bönnuð innan 12 ára.
HVAÐ er svosum hægt að segja
um fjöldaframleiddar sjónvarps-
myndir á borð við Án fjarvistar-
sönnunar? Þeir
sem séð hafa eina
hafa séð þær all-
ar. Áhersla er á
sakamál og flókna
og snúna fléttu.
Allt púðrið fer í að
koma áhorfandan-
um á óvart, en um
leið er ekki fersk-
ur þráður í mynd-
inni. Konur eru hættulegar og
karlmenn auðtrúa. Morð eru fram-
in og Eric Roberts leikur í mynd-
inni. Kynlífsatriði eru notuð reglu-
lega til þess að vekja dottandi
áhorfandann upp úr heiladoðanum.
Tónlistin gæti hafa verið samin á
níunda áratugnum. Ég spyr:
Hverjir leigja svona myndir?
Heiða Jóhannsdótt ir
MYNDBÖND
Sjónvarps-
myndir
að eilífu
IT HAPPENED ONE NIGHT
(1934) Bráðskemmtileg og smellin gam-
anmynd, ein sú fyrsta sem kennd er
við „screwball“; svolítið klikkaðar
gínmyndir þar sem ein óvænt upp-
ákoma tekur við af annarri. Aðalper-
sónurnar lenda fyrir tilviljun í sama
langferðabíl frá Florída til New
York. Peter (Clark Gable), er jarð-
bundinn blaðamaður, nýrekinn fyrir
drykkjuskap í vinnunni. Ellie
(Claudette Colbert), er úr hinum
enda þjóðfélagsstigans; ofdekruð,
vellauðug dóttir milljarðamærings.
Hún er að strjúka úr einangrun frá
karli föður sínum, til að giftast manni
sem er honum ekki að skapi. Ferða-
lagið norður á bóginn er litríkt og allt
hið fjörlegasta og nærri má geta
hvernig það endar hjá aðalpersónun-
um. Ein þeirra mynda sem allir hafa
gaman af og hefur ekki elst um dag.
Var sú fyrsta til að innbyrða öll fimm
aðal-Óskarasverðlaunin (fyrir leik-
stjórn, handrit (Rifkin), bestan leik í
aðalhlutverkum beggja kynja – og
besta mynd ársins). Tímamótamynd
sem fékk Cohn til að breyta Col-
umbia úr skranverksmiðju í dvergr-
isa (ásamt Universal, lengst af tveir).
Capra nældi í Gable frá MGM, þar
sem hann var í tímabundinni ónáð,
og Colbert, sem var á þessum arum
samningsbundin aðalstjarna hjá Pa-
ramount, kom einnig til að gera
þessa einu mynd, því launin voru tvö-
földuð. Stórkostleg í alla staði.
LOST HORIZON (1937)
Áður en lengra er haldið er rétt að
benda lesendum á að rugla ekki þess-
ari klassík saman við hroðalegt mús-
ikal, endurgerð sem Columbia gerði
7́3. Ronald Colman leikur Breta í ut-
anríkisþjónustunni, sem fer fyrir
hópi farþega, (Evrópubúa á flótta
undan uppreisninni í Kína), er flug-
vél þeirra hrapar í Himalayafjöllun-
um. Djúpt í óbyggðunum finna þau
Shangri La, hið fullkomna drauma-
land, þar sem íbúarnir eldast ekki og
lifa alsælir í sátt og samlyndi. Sitt-
hvað á eftir að breytast með aðkomu-
fólkinu, ekki síst með ástinni sem
grípur um sig meðal gestanna og íbú-
anna. Ógleymanlegt og fagurt ævin-
týri þar sem Capra fylgir eftir inn-
taki metsölubókar friðarsinnans
James Hilton. Með Jane Wyatt, Tho-
mas Mitchell, Sam Jaffe, ofl.
MR. SMITH GOES TO WASH-
INGTON (1939) Ein besta mynd Capra og ein af
perlum Hollywoodkvikmyndanna
fyrir stríð, segir frá auðtrúa sakleys-
ingja (James Stewart), sem kosinn er
í öldungadeildina en þegar hann
kemur til Washington D.C. kynnist
hann engu nema spillingu og kemst
að því að hann á að vera peð í hönd-
um fjárplógsmanna. Sérlega þjóð-
rækin amerísk fánakveðja um litla
manninn, sem vinnur sigur á þeim
stóru, sett í heillandi búning með
Stewart í essinu sínu. Fyndin og hröð
frásögn uppúr góðu handriti tryggir
að manni leiðist aldrei, jafnvel þótt
myndin sé komin til ára sinna. Jean
Arthur, Claude Rains, Edward Arn-
old, Guy Kibbee, Thomas Mitchell og
Beulah Bondi í aukahlutverkum.
Sígild myndbönd
NÆSTKOMANDI fimmtudag tek-
ur Filmundur til sýninga eina
bestu mynd eins nafntogaðasta
leikstjóra sögunnar. Þetta er
Blúndur og blásýra – Arsenic and
Old Lace (’44), eftir Bandaríkja-
manninn Frank Capra. Ástæðan
fyrst og fremst sú að 17. þ.m. mun
Leikfélag Reykjavíkur setja upp
samnefnt leikrit eftir Joseph Kes-
selring sem kvikmyndin er byggð
á.
Ameríski draumurinn
Þá var einnig orðið löngu tíma-
bært að rekja feril Capra í þessum
pistlum, eins ástsælasta leikstjóra
af sinni kynslóð, með fjölda stór-
virkja að baki. Ekki síst á fjórða
áratugnum þegar hver gæðamynd-
in og kassastykkið rak annað. Sú
staðreynd að hann vann sig sjálfur
uppúr því að vera allslaus, sikil-
eyskur innflytjandi, í einn vinsæl-
asta og virtasta kvikmyndagerð-
armann allra tíma, endurspeglast í
mörgum mynda hans. Þær boða
óbilandi trú á ameríska drauminn
og dyggðir og drengskap hins
óbreytta borgara. Andstætt flest-
um öðrum stórleikstjórum Hol-
lywood, hafði Capra ákveðnar
pólitískar og þjóðfélagslegar skoð-
anir, sem fóru að koma í ljós eftir
It Happened One Night (’34),
fyrsta smellinn hans, sem vann til
fjölda Óskarsverðlauna, m.a. sem
besta myndin og fyrir leikstjórn-
ina. Á blómaskeiði Capra, um og
eftir miðjan, fjórða áratuginn,
gerði hann nokkrar sígildar mynd-
ir til viðbótar sem voru ámóta vel
séðar hjá gagnrýnendum og al-
menningi, jafnvel svo að tvær til
viðbótar unnu þessi eftirsóttustu
verðlaun kvikmyndaiðnaðarins.
Til að koma boðskap sínum til
fjöldans, fléttar Capra saman
gamanmálum, stjórnmálaskoð-
unum, þjóðfélagsádeilu og vinsæl-
ustu stjörnum samtíðarinnar. Nýt-
ur gjarnan aðstoðar
handritaskáldsins Roberts Riskin,
við að fullgera forskriftina að
átökum „litla mannsins“ við kerf-
ið, rotna kaupsýslumenn og spillta
stjórnmálamenn. Dramatík, grín
og gagnrýni haldast í hendur.
Áhorfendur áttu gott með að setja
sig í spor hetjanna, sem gjarnan
voru leiknar af James Stewart eða
Gary Cooper og Jean Arthur
gjarnan í aðalkvenhlutverkinu. Í
myndum á borð við Mr Deeds
Goes To Town (’36), You Can’t
Take It With You (’38), eða Mr
Smith Goes To Washington (’39),
þar sem þær berjast við gjörspillt
kerfið, oft holdi klætt af Edward
Arnold.
Eftir síðari heimsstyrjöldina
varð Capra ljóst að heimurinn
hafði breyst og áhorfendur ekki
jafnspenntir fyrir uppskriftinni
hans; blöndu gamansemi og þjóð-
félagsádeilu. Sneri þá aftur til
upphafs síns, ómengaðra gam-
anmynda; endurgerði jafnvel tvær
af elstu myndum sínum.
Capra (1897–1991), var aðeins 6
ára er hann fluttist með fjölskyldu
sinni yfir hafið og settist að í Kali-
forníu. Sá fyrir sér sjálfur frá
unga aldri, vann sig í gegnum
nám við California Institute of
Technology, og reyndi síðan fyrir
sér í ýmsum störfum uns hann
endaði í kvikmyndaiðnaðinum.
Var farinn að leikstýra stutt-
myndum 1922. Komst að því hvað
hann kunni lítið fyrir sér og byrj-
aði aftur, frá grunni, í illa launuðu
starfi aðstoðarmanns. Að hætti
sinna eigin framtíðarhetja, vann
Capra sig í gegnum flestar deildir
kvikmyndagerðarinnar. Fékk m.a.
vinnu sem brandarasmiður og
handritshöfundur í gamanmynda-
smiðju Macks Sennet. Þar vann
hann mikið með stjörnunni Harry
Langdon og var meðleikstjóri
Tramp, Tramp, Tramp (’26),
fyrstu, löngu myndar gamanleik-
arans. Móti honum lék engin önn-
ur en Joan Crawford, kornung og
lítt þekkt. Þeir félagar unnu að
gerð tveggja mynda til viðbótar;
The Strong Man (’26) og Long
Pants (’27). Þær eru taldar meist-
araverk Langdons og hér má sjá
glitta í hjartans mál Capra (sem
einnig var meðhöfundur handrit-
anna) – fléttu gaman- og þjóð-
félagsmála.
Þrátt fyrir að samstarfið gengi
að óskum, ákvað Langdon að leik-
stýra sér sjálfur í framtíðinni og
Capra hafði lítið fyrir stafni uns
kom að The Love of Mike (’27),
sem þótti lítið forvitnileg. Capra
stóð því uppi atvinnulaus um tíma,
uns hann réð sig aftur hjá Sennet
á lækkuðum launum. Sló því hik-
laust til er Columbia bauð honum
samning í árslok ’27, þótt hann
hefði litla hugmynd um hvað biði
hans hjá hinu unga smáfyrirtæki á
Hollywoodvísu.
Hæfileikarnir uppgötvaðir
Næstu 12 árin tvinnuðust saman
örlög og uppgangur Capra og Col-
umbia. Hann varð fljótlega þeirra
atkvæðamesti leikstjóri og átti
manna mest þátt í að lyfta kvik-
myndaverinu úr dufti smæðar og
metnaðarleysis í eitt hinna stóru.
Til að byrja með fékkst Capra við
B-myndirnar, sem voru hið dag-
lega brauð á bænum þeim. Eig-
andi versins, rustinn Harry Cohn,
var nánast skyggn á hæfileika og
treysti Capra til að leikstýra The
Donovan Affair (’29), fyrstu tal-
mynd Columbia. Capra var einn
örfárra Hollywoodleikstjóra með
verkfræðimenntun og reynslu. Sá
bakgrunnur kom honum að góðum
notum. Capra lét einhvern tímann
hafa eftir sér: „Ég var menntaður
efnaverkfræðingur svo ég þekkti
til hljóðsins, vissi eiginleika þess.
Var því fær um að ráða við hljóð-
mennina, lét þá ekki stjórna mér.
Ég gat því hagnýtt mér það í stað
þess að hljóðið yrði baggi á kvik-
myndagerðinni.“
Capra hressti mikið uppá feril
smástirnisins Jean Harlow, með
því að ráða hana í aðalhlutverk
myndarinnar Platinum Blonde
(’31), en stóra uppgötvunin hans
var Barbara Stanwyck, sem hann
sá til að yrði ráðin og sett í
fremstu röð stjarna dvergrisans.
Saman gerðu þau fjórar myndir,
þ. á m. hina athyglisverðu The
Bitter Tea of General Yen (’32),
sem gerist í Austurlöndum fjær.
Stanwyck varð fræg, þarna fléttar
hún fyrst saman sjálfstæði og við-
kvæmni, sem átti eftir að verða
vörumerki hennar um ókomin ár.
Næst á dagskrá var American
Madness (’32), sem segir af óför-
um litla mannsins í baráttu sinni
við kerfið, er banki verður gjald-
þrota í yfirstandandi „Kreppunni
miklu“.
Sýn Hollywood og Capra á tíbeska paradís: Jane Wyatt og
Ronald Colman í Lost Horizon.
James Stewart, sem öldungadeildarþingmaðurinn hugsjónaríki, les
Claude Rains pistilinn í Mr. Smith Goes To Washington.
FRANK
CAPRA I.
Capra leggur hér línurnar fyrir Frank Sinatra, Keenan Wynn og Joi
Lansing á tökustað myndarinnar A Hole in the Heart.
Clark Gable og Claudette Col-
bert eru rómantíkin uppmáluð í
It Happened One Night.
Sæbjörn Valdimarsson