Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
V
ið þurfum að endur-
skoða afstöðu okkar
til vinnunnar, enda
er nú svo komið að
flestir líta á hana
sem kvöð, segir Richard Donk-
in, höfundur ágætrar bókar um
þróun vinnunnar.
Donkin er ritstjóri FTCareer-
Point.com, sem er netútgáfa at-
vinnumálaritstjórnar Financial
Times í London. Hann gaf ný-
lega út bókina „Blood, Sweat &
Tears: The Evolution of Work“.
Í henni rekur hann þróun vinn-
unnar gegnum aldirnar, allt frá
fyrstu samfélögum manna,
þrælahald, áhrif trúarbragða á
vinnu, og fjallar að sjálfsögðu
um stökkbreytingarnar miklu,
byltingarnar í landbúnaði og
iðnaði. Donk-
in segir að nú
sé mannkynið
að upplifa
þriðju at-
vinnubylt-
inguna, í
tölvu-
tækninni, en
geti vart höndlað hana vegna
úreltrar afstöðu til vinnunnar.
Donkin segir að margir séu
ofurseldir vinnunni sinni og nú-
verandi kerfi verði að endur-
skoða, enda hvetji það fólk til að
bæta endalaust við vinnutímann,
að sjálfsögðu á kostnað tóm-
stundanna. Í bók sinni bendir
hann á, að hættulegt viðhorf til
vinnunnar sem skerðingar á ein-
staklingsfrelsi hafi kristallast í
Þýskalandi nasismans, þar sem
vinna var notuð sem refsiaðferð.
Þetta viðhorf, að vinnan sé af
hinu illa, hafi verið ríkjandi frá
fornu fari og fátt bendi til að
það sé á undanhaldi. Það sé því
engin furða þótt fólk eigi oft
erfitt með að koma auga á
ánægjuna sem það geti haft af
vinnunni sinni.
Donkin bendir líka á kald-
hæðnina sem felst í því, að á
meðan fangar voru látnir vinna í
refsingarskyni og reyndu að
kaupa sér líf með góðri frammi-
stöðu lögðu kvalarar þeirra oft
mikið á sig til að gleyma sér við
ýmis verkefni, svo þeir þyrftu
ekki að hugsa of mikið um
óþverraverkið mikla sem þeim
hafði verið falið.
Og nú telur sem sagt Donkin
brýna nauðsyn á því að hrista
rækilega upp í kerfinu. Það
verði hins vegar hver og einn að
gera. Fólk verði að hugsa um
tilganginn með starfinu sínu, í
stað þess að hella sér út í það af
offorsi og hunsa alla möguleika
á að njóta þess.
Ef fólk helli sér út í botnlausa
vinnu sé það um leið að þurrka
út öll skil á milli starfsins og
einkalífsins. Það hafi þær vondu
afleiðingar að fólk missi alla yf-
irsýn og hæfileikann til að
hugsa sjálfstætt.
Þar sem hann hefur nú rakið
þróun vinnunnar í aldaraðir,
auk þess að hafa sjálfur atvinnu
af umfjöllun um atvinnulífið, tel-
ur Donkin sig geta spáð um
framtíðina. „Að tveimur kyn-
slóðum liðnum munu flestir
starfsmenn eiga hlut í fyrir-
tækjunum eða stofnununum
sem þeir starfa hjá. Gildismat
starfsmannanna verður um leið
gildismat fyrirtækjanna. Þá
fyrst verða fyrirtækin fulltrúar
þjóðfélagsins sem þau starfa í
þegar samband vinnuveitandans
og starfsmannsins þróast í
krafti eignarhaldsins sem
starfsmennirnir öðlast með
vinnu sinni.“ Þessi framtíðarsýn
hefði líklega glatt Marx gamla.
Donkin fjallaði einnig um
þetta hugðarefni sitt, þróun
vinnunnar, í grein á
heimasíðu Financial Times í
síðustu viku. Þar kallar hann
ýmsa til vitnisburðar um breyt-
ingarnar á atvinnumarkaði. Jeff
Taylor, forsvarsmaður net-
atvinnumiðlunarinnar Monst-
er.com, segir að það sé liðin tíð
að fólk starfi hjá sama fyrirtæk-
inu í áraraðir, jafnvel áratugi,
sem sýnir auðvitað að það er
þegar farið að hugsa öðruvísi
um vinnuna en sem óhjákvæmi-
lega kvöð. Hún er kannski óhjá-
kvæmileg eftir sem áður, enda
kjósa flestir að hafa í sig og á
með vinnu, en nú telur fólk sig
eiga rétt til skemmtilegs og
þroskandi starfs. Taylor segir
að þau fyrirtæki, sem ekki átta
sig á þessum miklu breytingum,
muni ekki ná að halda starfs-
fólki sínu.
Nú er svo komið að sjötti
hver Bandaríkjamaður á vinnu-
markaði kýs að vera eins konar
lausamaður í atvinnulífinu og
samkvæmt nýlegri könnun á
þessu sviði, mun einn af hverj-
um þremur Bandaríkjamönnum
hugsa sér til hreyfings á vinnu-
markaði á næstu þremur árum.
Monster.com setti upp sérstaka
heimasíðu, þar sem lausamenn
gátu boðið þjónustu sína. Und-
irtektirnar voru með ágætum,
það er að segja á meðal lausa-
mannanna. Vinnuveitendur
sýndu þessu framtaki hins veg-
ar lítinn áhuga. Hjá Monst-
er.com segja menn að það sé
vegna þess að vinnuveitendur
telji enn að það sé réttur þeirra
að hafa starfsmenn, en átti sig
ekki á að það séu forréttindi að
njóta góðra starfskrafta.
Í grein Donkins kemur fram
að fæstir skipta um starf ein-
göngu peninganna vegna, held-
ur vegna þess að þeir vilja fá að
vaxa í starfi. Þeim hugmyndum
er því varpað til vinnuveitenda
að þeir leggi áherslu á að yf-
irmenn hlúi vel að undir-
mönnum sínum, tryggi þeim
næga þjálfun í starfi og veiti
þeim tækifæri til að auka starfs-
svið sitt eftir því sem færni
þeirra eykst. Yfirmenn verði
jafnframt að fá umbun fyrir
hæfileika sína til að sinna und-
irmönnum á þennan hátt, en
ekki eingöngu fyrir fjár-
málastjórn sína eða tæknikunn-
áttu.
Þetta er auðvitað engin
trygging fyrir því að fyrirtæki
haldi starfsfólki sínu svo árum
skipti enda óvíst að allir séu til-
búnir til þess að kvitta upp á
það að launin skipti minna máli
en vaxtarmöguleikar í starfi.
Hins vegar er líkast til óhætt að
taka undir það að á næstu árum
verði það stærsta verkefni fyr-
irtækja að halda góðum starfs-
mönnum sínum.
Vinnan
og frelsið
Jeff Taylor, forsvarsmaður netatvinnu-
miðlunarinnar Monster.com, segir að
það sé liðin tíð að fólk starfi hjá sama
fyrirtækinu í áraraðir.
VIÐHORF
Eftir Hönnu
Katrínu
Friðriksson
hkfridriksson-
@ucdavis.edu
Í MORGUNBLAÐINU laugar-
daginn 5. maí sl. birtir Ásmundur
Stefánsson, framkvæmdastjóri Ís-
landsbanka-FBA og íbúi á Arnar-
nesi, grein þar sem hann ræðst
harkalega gegn framkomnum hug-
myndum Björgunar ehf. og Bygg
ehf. um Bryggjuhverfi í Garðabæ og
hvernig unnið hafi verið að málinu.
Ásmundur ræðst svo harkalega að
æru, heiðarleika og starfsheiðri und-
irritaðra, og reyndar margra ann-
arra, að ekki verður undir því setið.
Það sem gerir ásakanir Ásmundar
sérstaklega alvarlegar er að maður í
hans stöðu á að vita hvernig slík
framkvæmdamál ganga fyrir sig.
Ljóst er að í grein sinni veigrar hann
sér ekki við að tala þvert gegn betri
vitund og drepa staðreyndum á dreif.
Ásakanir sem dæma sig sjálfar
Að tína til allar ásakanir Ásmund-
ar væri of langt mál. Lesa má úr
grein hans að einungis óheiðarlegir
aðilar hafi komið nálægt málinu, þeir
sem múta, þeir sem láta múta sér,
þeir sem falsa og þeir sem birta fals.
Ásmundur heldur því fram að sjálf-
stæðismenn í trúnaðarstöðum í
Garðabæ láti múta sér, að einstak-
lingar láti kaupa sig til að koma op-
inberlega fram og að niðurstöðum
um mat á umhverfisáhrifum sé hag-
rætt. Skilaboðin dæma sig sjálf og
þann er þau sendir. Ástæða er þó til
að skýra út fyrir leikmönnum að
skýrsla um mat á umhverfisáhrifum
er unnin af hlutlausri verkfræðistofu
sem tekur tillit til og leitar umsagnar
ýmissa aðila er málið varðar. Um-
rædd verkfræðistofa hefur margoft
unnið slíkt mat áður og er faglegur
og óvilhallur aðili. Þetta veit Ás-
mundur en veitist samt að heilindum
þeirra sem þar vinna.
Stuðlað að upplýstri
afstöðu Garðbæinga
Annað sem Ásmundur telur óeðli-
legt og saknæmt teljast venjuleg
vinnubrögð í öllum fyrirtækjum
landsins sem viðhöfð eru á hverjum
degi. Íslandsbanki-FBA vinnur t.d.
daglega að kynningu á hugmyndum
sínum og ímynd með fagaðilum. Það
sem lagt var upp með í þessu máli var
að kynna Garðbæingum þær hug-
myndir sem voru á borðinu um
Bryggjuhverfi í Arnarnesvogi. Það
var talið nauðsynlegt til þess að
Garðbæingar gætu tekið upplýsta af-
stöðu til Bryggjuhverfisins, ekki síst
þar sem mikil umræða hafði farið
fram í fjölmiðlum án þess að nokkur
hefði séð endanlegar tillögur.
Er neikvætt að kynna
hugmyndir?
Ásmundur telur kynningu
Bryggjuhverfisins óeðlilega og að
greitt hafi verið fyrir hana, t.a.m. í
Garðapóstinum og Listinni að lifa,
blaði félags eldri borgara. Eitt er
hvenær það hefur verið talið óeðli-
legt að greiða fyrir kynningu, hitt er
að ekki var ein króna greidd fyrir
kynningu í Garðapóstinum. Þessum
aðilum þótti málið varða Garðbæinga
beint og voru hlynntir því að kynna
það. Slíkt er eðlileg afstaða í bæjar-
blöðum. Á kynningarskilti á Garða-
torgi kemur skýrt fram að Bygg ehf.
og Björgun ehf. kynni þar hugmynd-
ir sínar um Bryggjuhverfi. Ásmund-
ur segir það ekki standa á skiltinu og
virðist því ekki hafa séð skiltið. Það
er ótrúlegt að menn geti verið á móti
því að hugmyndir séu kynntar fyrir
fólki svo það geti tekið sjálfstæða af-
stöðu um málið. Menn sem leggjast
gegn slíku hljóta að hafa óvenju
slæman málstað að verja. Menn sem
beita sér á þann hátt sem Ásmundur
gerir vinna sínum málstað mest
ógagn sjálfir. Reynum að koma um-
ræðunni á málefnalegt stig. Á það
hefur verið lögð áhersla í öllu kynn-
ingarefni frá framkvæmdaaðilum.
Málefnalegur grundvöllur
Það á að vera hægt að ræða um
hugmyndir á grundvelli hugmynd-
anna sjálfra án þess að leggjast í per-
sónulegar árásir og vega að æru,
heiðarleika og fagmennsku manna.
Við höfum orðið varir við ákaflega
góð viðbrögð við hugmyndum um
Bryggjuhverfi frá öllum almenningi í
Garðabæ. Það er von okkar að menn
nálgist efnið á málefnalegum for-
sendum í framtíðinni svo að komast
megi að þeirri niðurstöðu er verður
Garðabæ til heilla.
Til framkvæmdastjóra
Íslandsbanka-FBA,
íbúa á Arnarnesi
Sigurður R.
Helgason
Höfundar eru verktakar og við-
skiptavinir Íslandsbanka-FBA.
Arnarnesvogur
Ásmundur ræðst svo
harkalega að æru, heið-
arleika og starfsheiðri
undirritaðra, segja
Gunnar Þorláksson,
Gylfi Héðinsson og
Sigurður R. Helgason,
og reyndar margra ann-
arra, að ekki verður
undir því setið.
Gunnar
Þorláksson
Gylfi
Héðinsson
UM nokkurt skeið
hafa landsmenn tekið
eftir því að nýtt svo-
nefnt „skipafélag“
stundar siglingar milli
Íslands og Bandaríkj-
anna. „Skipafélag“
þetta hefur náð til sín
flutningum fyrir banda-
ríska varnarliðið í
Keflavík á fölskum for-
sendum, þar sem það er
ekki skráð íslenskt
skipafélag. Þar með
brýtur þetta félag í
bága við þau ákvæði
sem kveðið er á um í
milliríkjasamningi milli
Íslands og Bandaríkj-
anna. Hér er á ferðinni íslenskt
einkahlutafélag sem hefur leigt hol-
lenskt skipafélag til að annast ís-
lenska hlutann af skipaflutningunum
fyrir bandaríska varnarliðið í Kefla-
vík.
Íslenskar kaupskipaútgerðir geng-
ust undir það með kjarasamningum
sl. vor að láta íslensk launakjör gilda í
föstum áætlunarsiglingum til og frá
landinu. Einkahlutafélagið Atlants-
skip, sem leigir til sinnar þjónustu er-
lent fyrirtæki á hentifánakjörum, ber
það ekki við að sinna
þessari sjálfsögðu kröfu
Sjómannafélags
Reykjavíkur. Sjó-
mannafélagið hefur
ítrekað mótmælt
ríkjandi aðstæðum við
fulltrúa íslenskra
stjórnvalda, félagið hef-
ur tilkynnt Bandaríkja-
her að það muni ekki
horfa á þessar siglingar
viðgangast með þessum
hætti öllu lengur og
sömuleiðis hefur
fulltrúum bandarískra
stjórnvalda, þ.e. sendi-
ráði Bandaríkjanna á
Íslandi, verið gerð ítar-
leg grein fyrir stöðu mála.
Nú kemur hins vegar jafnframt á
daginn að þetta platskipafélag sem
nefnir sig Atlantsskip stundar einnig
siglingar fyrir íslenska utanríkis-
þjónustu samfara flutningunum á
dóti varnarliðsins. Sá er þó munurinn
á þessu baksi að menn missa óbæt-
anleg verðmæti í sjóinn. Það kemur
okkur í Sjómannafélaginu heldur
spánskt fyrir sjónir að sömu stjórn-
völd (utanríkisráðuneytið) sem telja
óásættanlega staðið að flutningum
varnarliðsins af hálfu Atlantsskipa
skuli á sama tíma senda dótið hans
Svavars Gestssonar og frúar ásamt
óbætanlegum listaverkum íslensku
þjóðarinnar innan um vistir og við-
legubúnað varnarliðsins – fyrirtæki
sem síðan sýnir sig að er ekki frekar
fært um að koma vörunni á leiðar-
enda en Vikartindur forðum daga.
Eimskip lærði á sínum tíma sína
lexíu á Vikartindsævintýrinu. Nú er
eftir að sjá hvaða lærdóma menn
draga af ævintýri utanríkisráðuneyt-
isins og Svavars Gestssonar um borð
í útgerðarfélagsskipi sem ekki er ís-
lensk útgerð þó samningar kveði á
um annað!
Sjómannafélag Reykjavíkur á hins
vegar bágt með að sitja þegjandi
undir þessari þróun öllu lengur.
Hvað er fyrirbær-
ið Atlantsskip?
Jónas
Garðarsson
Höfundur er formaður Sjómanna-
félags Reykjavíkur.
Skipafélög
Þetta félag brýtur í
bága við þau ákvæði,
segir Jónas Garðarsson,
sem kveðið er á um
í milliríkjasamningi
milli Íslands og
Bandaríkjanna.