Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 48

MINNINGAR
48 LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hlána tekur hlíð og brún,
hagann gróður vefur.
Lækir fossa og rista rún,
rumskar flest, er sefur.
(Jón Björgólfsson
frá Þorvaldsstöðum.)
Laugardagur 31. marz. Til grafar
eru bornir Pétur frá Tóarseli og
Björgólfur frá Tungufelli. Heydala-
kirkja er full út úr dyrum. En það
sakar ekki. Veður er milt og gott.
Sólarlítið. Líkkisturnar standa sam-
hliða frammi fyrir altarinu. Kirkju-
klukkurnar taka að senda staka og
hógláta tóna út í kyrrðina. Prest-
urinn gengur inn og flytur bæn fyrir
altari. Kirkjukórinn tekur síðan við
og syngur ljóð Einars Benedikts-
sonar er hefst svo: Hvað bindur
vorn hug við heimsins glaum, / sem
himnaarf skulum taka? – Mennirnir,
Pétur Arnbjörn og Björgólfur, sem
hér voru kvaddir hinstu kveðju af
vinum, vandamönnum og sveitung-
um, tengdust mjög náið. Báðir
fæddir að Þorvaldsstöðum í Breið-
dal og ólust þar upp. Í fyllingu tím-
ans hóf Björgólfur búskap á fjórð-
ungi jarðarinnar og reisti nýbýlið
Tungufell snertispöl frá Þorvalds-
staðabænum.
Meðan kirkjukórinn syngur
,,Drottinn vakir, Drottinn vakir /
daga og nætur yfir þér“ skyggn-
umst við liðuga öld aftur í tímann.
Á ofanverðri 19. öld bjuggu á
Þorvaldsstöðum hjónin Björg
Stígsdóttir frá Ásunnarstöðum í
Breiðdal og Sigurður Guðmunds-
son, sem jafnframt var silfursmið-
ur, fæddur í Geitdal á Héraði. Þeim
varð ekki barna auðið en ólu upp
fimm fósturbörn. Þau voru: Jón
Björgólfsson, er síðar tók við búi á
Þorvaldsstöðum, faðir Björgólfs
sem hér er til grafar borinn, Sig-
urður, bróðir Jóns, kennari á Siglu-
firði, Sigurbjörg Erlendsdóttir,
húsfreyja á Hlíðarenda, og Guð-
mundur Pétursson, bóndi á Streiti,
bróðursonur Sigurðar Guðmunds-
sonar og faðir Péturs sem hér er
kvaddur. Varð hann yngsta fóstur-
barn þeirra Þorvaldsstaðahjóna.
Því skal engan undra þótt þessir
sómamenn séu til grafar bornir
samtímis, fyrst kallið kom sama
dægrið. Hér er líka þeirra fólk sam-
an komið. Tengsl þessara manna
PÉTUR ARNBJÖRN
GUÐMUNDSSON
OG BJÖRGÓLFUR
JÓNSSON
✝ Pétur ArnbjörnGuðmundsson
frá Tóarseli í Breið-
dal fæddist 4. marz
1906 að Þorvalds-
stöðum í Breiðdal.
Hann lést 22. marz
síðastliðinn. Björg-
ólfur Jónsson frá
Tungufelli í Breiðdal
fæddist 28. nóvem-
ber 1919. Hann lést
22. marz síðastliðinn.
Útför þeirra fór
fram frá Heydala-
kirkju 31. marz.
voru næsta órjúfandi, jafnt í lífi sem
dauða.
Móðir Péturs hét Þórunn Ragn-
heiður Jónsdóttir og var vinnukona
á Þorvaldsstöðum þegar Pétur
fæddist. Dó hún fjórum dögum eftir
fæðingu drengsins. Ílentist hann því
þar. Eftir að Sigurður og Björg létu
af búskap 1915, en það ár dó Björg,
(Sigurður dó 1923), tóku Jón Björg-
ólfsson, f. 5.3. 1881, d. 10.5. 1960, og
kona hans Guðný Jónasdóttir frá
Dísastaðaseli, f. 30.10. 1991, d. 7.1.
1956, við búinu. Þau gengu í það
heilaga ári síðar, 19. marz 1916. Þá
var Pétur 10 ára og tóku hjónin að
sér uppeldi drengsins. Þannig varð
Jón bæði uppeldisbróðir og fóstur-
faðir Péturs. Jón og Guðný eignuð-
ust 13 börn. Þau voru: Sigurður, f.
1916, d. 1986, Kristín Björg, f. 1917,
d. 1993, Árni Björn, f. 1918, Björg-
ólfur sem hér er minnst, Helga
Björg, f. 1920, Einar Björgvin, f.
1922, Oddný Aðalbjörg, f. 1923, Hlíf
Þórbjörg, f. 1924, Jónas, f. 1927, d.
1980, Pétur Hlífar, f. 1929, Guð-
mundur Þ(órðarson), f. 1930, Óskar
Sigurjón, f. 1933, og Þórey, f. 1936.
Þannig má ljóst vera að Pétur og
Björgólfur voru fóst(ur)bræður.
Fleira áttu þeir sameiginlegt. Urðu
bændur í sinni sveit, á innstu bæjum
í Norðurdalnum í Breiðdal, náttúru-
unnendur, veiðimenn, lomberspilar-
ar, sóttu samkomur sveitar sinnar
og stigu dans, góðir og glaðir og
lögðu engum illt til. Þeir áttu líka sín
sér áhugamál. Pétur átti góða hesta
og sat þá með einstakri prýði er mér
sagt. Þá hefur því einnig verið gauk-
að að mér að á meðan menn komu
saman í heimahúsum á þriðja- og
fjórða áratugnum, t.d. á Ásunnar-
stöðum, og stigu dans, hafi Pétur
einnig dansað við börnin sem þótti
fremur sjaldgæft. Sýnir það e.t.v. að
hann hafi ávallt varðveitt barnið í
hjarta sér, enda bros hans hlýtt og
notalegt. Þá minnist undirritaður
þess að á fyrstu þorrablótum sem ég
sótti, þegar ég og mínir líkar þóttust
eiga talsvert undir okkur og tóku
sér eldri menn út undir til að bjóða
þeim brjóstbirtu, þriggjastjörnu
koníak eða romm. Einn af þessum
mönnum var Pétur í Tóarseli. Man
ég enn að hann klappaði okkur á axl-
irnar að veitingum loknum og
brosti. Þetta bros ornar mér enn.
Þannig var Pétur, góðmennskan
holdi klædd.
Björgólfur átti sína sérgrein sem
var steinasöfnun. Lætur hann eftir
sig mjög vandað og fagurt steina-
safn sem má teljast fágætt á lands-
vísu. Mun það bera þessari sjálf-
gefnu gáfu hans vitni gegnum
tíðina. Ég spurði hann einhverju
sinni hvernig í ósköpunum hann
færi að því að finna alla þessa dýr-
gripi. Hann glotti í kampinn eins og
hann gerði er menn gerðust hnýsn-
ir. Þetta var líklega eins konar hern-
aðarleyndarmál. En er konu hans
fannst djúpt á svari sagði hún mér
að það virtist sem bóndi sinn fyndi á
sér hvar þeirra væri að leita. Kæmi
allt eins fyrir í berjamó að hann liti
upp, sæti hreyfingarlaus stundar-
korn, stæði síðan á fætur og gengi
spottakorn, tæki þar upp stein eða
græfi upp stein sem við fyrstu sýn
virtist ekki sérlega ásjálegur. Annað
kæmi í ljós er hann var opnaður. Þá
blöstu við hinar fegurstu holufyll-
ingar. Þá var Björgólfur refaskytta
og minkaveiðimaður, oft í slagtogi
með Halldóri syni Péturs. Fengust
þeir við þessar veiðar um árabil og
nutu trausts út fyrir sveitina. Björg-
ólfur var orðheppinn, gat skotið að
skemmtilega orðuðum athugasemd-
um. Mér dettur t.d. í hug eftir að
mikið hafði verið rætt um íshellinn
undir Kverkjökli og mikilleika hans
lýst með hástemmdum orðum skaut
Björgólfur að á sinn ísmeygilega
hátt: ,,Maður hefur svo sem séð
snjóloft fyrr.“ Þetta eru óborganleg
orð og meiningin ekki síðri. Já, fátt
skildi þessa menn að nema Norð-
urdalsáin eftir að Pétur hóf búskap í
Tóarseli, sem stendur nokkru utar í
Norðurdalnum en Þorvaldsstaðir,
undir stæltum tindum Tóar. Á
langri ævi sáu þeir vorið koma yfir
austurfjöllin, sumarið gera dalina
græna, haustið leggja glitklæði á
foldina og veturinn kveða kaldrana-
lega utan ljóra. Þá var kominn tími
til að taka fram spilin eða fara á
rjúpnaveiðar. Undir stæltum tind-
um Þórisfjalls og Tóar var þeirra
heimur, þeirra skjól, þeirra kóngs-
ríki. Hefi ég haft eftir Björgólfi, að
honum fyndist hann ekki vera kom-
inn heim fyrr en hann kæmist inn
fyrir Háaleitið. Kannski þess vegna
liggur leið þeirra saman inn að altari
Heydalakirkju og síðan að hinsta
hvílustað.
Fólkið tekur að hlýða á sönginn
sem ómar svo blítt yfir moldum allra
Íslendinga ,,Allt eins og blómstrið
eina / upp vex á sléttri grund / fag-
urt með frjóvgun hreina / fyrst um
dags morgunstund, … Rekum er
kastað. Kirkjuklukkurnar taka að
óma eintóna út í komandi vor. Fólk-
ið stendur grafkyrrt og horfir á
hvítar kisturnar bornar fram kirkju-
gólfið og síðan áleiðis að hinsta beði
þessara vina og fóstbræðra. Fólkið
heyrir raddir þeirra úti í fjarskan-
um. Minnist liðinna stunda meðan
kisturnar þokast til grafar, til mold-
arinnar sem var undirstaða lífs-
starfs þeirra Péturs og Björgólfs …
Dauði, ég óttast eigi / afl þitt né
valdið gilt, / í Kristí krafti eg segi: /
Kom þú sæll, þá þú vilt. Áfram óma
erindi sálmaskáldsins frá Saurbæ
yfir beði hinna látnu. Mun hljóma
enn og aftur. Yfir mér, þér, öllum er
byggja þetta dásamlega land er ól
þessa fóstbræður er nú eru bornir
suður í garðinn. Ástvinir fylgja á
eftir, hljóðir, með tárvotar brár,
sakna, syrgja, kveðja – að sinni. Um
leið brýst sólin fram og kveður
þessa heiðursmenn, táknrænn virð-
ingarvottur til þessara manna er
ætíð báru birtuna í hjartanu. Pétur
kvæntist 15. júní 1929 Borghildi
Guðjónsdóttur frá Tóarseli, f. 6.6.
1907, d. 12.7. 1990. Hófu þau búskap
þar, 1935, ásamt með foreldrum
Borghildar, Guðjóni Jónssyni, f.
23.8. 1874, d. 18.4. 1966, og Jónínu
Sigrúnu Jónsdóttur frá Djúpavog, f.
16.3. 1879, d. 16.9. 1944. Þau brugðu
búi 1943. Pétur og Borghildur tóku
alfarið við og bjuggu í Tóarseli til
ársins 1968. Þeim varð þriggja
barna auðið. Elstur er Halldór Ósk-
ar, (f. 23.10. 1930, kvæntur Guð-
laugu Gunnlaugsdóttur frá Beru-
firði, f. 15.7. 1943. Þau reistu nýbýlið
Engihlíð úr landi Tóarsels 1967;
næstur kom Sigurjón Geir. f. 31.10.
1934. Hann tók við búi foreldra

 










  
 
     
         
 !
   "  # !!$! %&
 %''(


!"# 
$%&& 

'$
 
(&'$
$%&&

)"#' *'$ +
  ,
- &'
.'
/
 )&

.* "01 
/2
/
3! 
 .01 
      )     * "!  % %((
+
   
.
&. 1 +
,  $
- ." /

 .    
   /
 
  
-4

    )&

.* "01 
/2
&'
.'
1
5 "'$
6
 2!3+
0 $  # 
    7&
-"+

8&.   2
+

8&. 
 12
-" $%&& 
%!. &
4% 
 

-" $%&& 
2$
+
-"  

! !# 

! ! !# +
1  
       
  
49
,:
4 (! &
6
5.)'01 
   *    2 3   /
 %%  " - ''
4%. 
 12
4%
'$%&&  0
+
 
! !# 

! ! !# +
,  $
- .
 -!
"   
 .      /
 
  
,9-


 ) /
 2 &+
 '
. 2
#$%&&

)"#' *'$+
1     
  

 
9:

-
   
;<

.* "01 
" 4 5  - %'0.
+
  1$%&& 
:'
=.*
90 $%&& 
&'
&.
90  
- 
-"#    12
5 &$%&& 
,%
- 
- $%&& 
  1
+
2"%  =.*
4%$%&& +
6    

 

+

5
 :.&  '&
* 0!3
 
  %% 
-# 
&.$!# 
! !# 

! ! !# +