Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 45

3–4 millj. á ári, ætti að draga nokkuð
langt í nýsköpun atvinnulífs á Austur-
landi. Kæmi ekki til greina að stofna
iðngarðafríhöfn á Reyðarfirði?
Nokkrar umræður hafa verið und-
anfarið um breytingar á rekstri Þjóð-
hagsstofnunar, væri ekki athugandi
að flytja hana út á land og skipta
henni upp í þjóðhagsstofur, eina í
hvert landsbyggðarkjördæmi?
Starfsfólkið yrði þannig í góðu sam-
bandi við atvinnulífið og þær gætu
líka orðið grunnur að öflugum tölvu-
verum.
Þau verkefni Þjóðhagsstofnunar
sem ekki hentar að flytja frá Reykja-
vík færu til hagdeildar Seðlabankans
og Hagstofunnar. Þar ættu alþingis-
menn að geta fengið allar upplýsingar
um efnahagsmál og útreikninga sem
þeir óska eftir.
Þó að stjórnarformaður Lands-
virkjunar vilji gera upp á milli lands-
manna hvað varðar skilning á virkj-
anaframkvæmdum á Austurlandi
hafa Reykvíkingar engar áhyggjur af
þeim dilkadrætti þeirra Landsvirkj-
unarforkólfa.
Margir vita að það er ólíku saman
að jafna hvað varðar byggingarkostn-
að og rekstrargrundvöll, Þjórsár-
virkjunum sem allgóð sátt hefur verið
um hjá þjóðinni og hinum illa ígrund-
uðu virkjunum á Austurlandi.
Það er nokkuð ljóst að ljúka ætti
byggingu allra Þjórsárvirkjana sem
hagkvæmar þykja og standast um-
hverfismat og láta síðan gott heita
þar til orkunýtingarskýrsla Orku-
stofnunar lítur dagsljósið. Með þó
kannski venjulegri undantekningu
frá reglunni, t.d. Villinganesvirkjun í
Skagafirði.
Þegar álverið í Straumsvík verður
komið í 200 þús. tn. framleiðslu, Járn-
blendiverksmiðjan komin með fimm
ofna í starfrækslu og Norðurál
stækkað mun engin þjóð framleiða
jafnmikið af stóriðjuvörum með
mengunarlausri orku á hvern íbúa og
Íslendingar. Getum við ekki vel við
unað?
Getur einhver komið með fullgildar
ástæður fyrir því að orkuhákum og ál-
festum verði leyft að vaða yfir hálend-
ið og vinna þar óbætanleg skemmd-
arverk, auka skuldir Landsvirkjunar
um hátt á annað hundrað milljarða,
stórhækka almennt orkuverð og þar
með veikja samkeppnisstöðu íslensks
iðnaðar og fiskvinnslu, stórhækka út-
gjöld heimilanna og skerða enn frek-
ar en orðið er öræfatign Íslands.
Það hljómar undarlega, svo ekki sé
meira sagt þegar talað er um að af-
nema eigi skattaafslátt sjómanna og
minnka, helst afnema, allar greiðslur
til bænda, þegar fjöldi manns er á
sæmilegum launum við áætlanagerð
um nýjar virkjanaframkvæmdir á
Austurlandi og orkusölu til álvers á
verði sem krefst 20–40% niður-
greiðslu frá almennum kaupendum
orku frá Landsvirkjun.
Iðnaðarráðherra ætti nú þegar að
koma því til leiðar að orkuverð frá
Landsvirkjun til íslensks iðnaðar,
garðyrkjubænda og annarra bænda,
verði stórlækkað, þeim atvinnu-
rekstri öllum til mikilla hagsbóta í
hinni miklu og hörðu samkeppni við
innflutning og þjóðinni allri í barátt-
unni við verðbólguna. Tekjur Lands-
virkjunar munu aukast vegna meiri
orkukaupa Íslendinga.
Bændum og sjómönnum eru send-
ar baráttukveðjur.
Höfundur er vélfræðingur.
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 45
Í MORGUNBLAÐINU fimmtu-
daginn 10. maí rakst ég á opnu með 5
greinum um áhugamanna- (ólymp-
íska) hnefaleika en nú liggur fyrir Al-
þingi frumvarp um að breyta lögum
frá 1956 og heimila ólympíska hnefa-
leika hérlendis. Frumvarp samhljóða
þessu var fellt á Alþingi vorið 2000 og
átti undirrituð aðild að
því. Ein áðurnefndra
greina er eftir Ólaf
Hergil Oddsson, hér-
aðslækni á Akureyri, og
mælir hann eindregið
með því að lög sem
banna hnefaleika standi
óhögguð. Álit hans er í
samræmi við afstöðu
Læknafélags Íslands.
Hinar fjórar greinarnar
eru skrifaðar af mönn-
um sem vilja að lögun-
um verði breytt og
hrósa þeir boxi í há-
stert, hver á sinn hátt. Í
greinum þeirra eru all-
margar rangfærslur og
vil ég gera nokkrum
þeirra skil í þessari grein. Ef nógu
margir endurtaka að svart sé hvítt,
verður svart þá hvítt?
Er box í 71. sæti yfir tíðni
meiðsla í íþróttum?
Í greinum eftir Guðmund Arason
og Guðjón Vilhelm er því haldið fram
að lítið sé um meiðsl í áhugamanna-
hnefaleikum og vitnað til skýrslu frá
ameríska íþrótta- og tómstundasam-
bandinu um slys í íþróttum þar sem
boxið sé í 71. sæti (American Youth
Safety Council).
Guðjón segir að ólympískir hnefa-
leikar séu ein af öruggustu íþrótta-
greinum heims. Þórður Sævarsson
heldur því fram að erfitt sé að finna
íþrótt þar sem ekki fyrirfinnast
meiðsli á meðal iðkenda. Sannleikur-
inn er sá að í skýrslum þeim, sem
vitnað er til máli greinahöfunda til
stuðnings, eru tölur sem eru alls ekki
samanburðarhæfar á þann hátt sem
gert er.
Áverkatíðni í hnefaleikum er há
miðað við aðrar íþróttir og eru hnefa-
leikar þannig ein hættulegasta grein-
in að áliti brezka læknafélagsins.
Margir boxarar, bæði áhugamenn og
atvinnumenn, reyna hins vegar í
lengstu lög að leyna áverkum sínum
til þess að þurfa ekki að vera frá
keppni eins og reglur kveða á um.
Upplýsingar um slysatíðni í íþróttum
gefa iðulega skakka mynd nema jafn-
framt sé tekið tillit til fjölda iðkenda
eða tímans sem íþróttin er stunduð.
Gjarnan er miðað við þann fjölda sem
kemur á slysadeild til skoðunar eða
meðferðar eftir íþróttaiðkun. Í
bandarískri slysaskráningarskýrslu
frá 1998 (National Electronic Injury
Surveillance System) eru m.a. skráð
1.207 tilvik vegna hnefaleika en jafn-
framt sagt að 3.234 rugbyleikarar og
3.254 klappstýrur hafi slasast. Telja
menn virkilega að það þýði að hættu-
legra sé að vera klappstýra en box-
ari? Slíkar fullyrðingar eru auðvitað
fjarri öllu lagi, ósannar og hreinn út-
úrsnúningur. Það hlýtur að vera
hverju barni augljóst.
Eykur það flóru íþróttalífs
að kenna börnum og
unglingum að berja aðra?
Það er vitað að þjálfun fyrir áhuga-
mannabox er heilsusamleg hreyfing,
svokölluð loftsækin
(aerobisk) íþrótt ekki
síður en að hlaupa, hjóla
og synda, og verður til
þess að styrkja líkam-
ann, er gagnleg fyrir
stoðkerfi, hjarta og
æðakerfi, snerpu og við-
brögð. Við boxæfingar í
sal verða ekki þeir al-
varlegu heilaskaðar
sem fylgt geta keppni.
Við þjálfun í sal eru
menn að berja í púða en
ekki hver annan. Heila-
áverkar þeir sem mik-
ilvægt er að hindra
verða í keppni og þegar
þjálfað er í sal með and-
stæðingi (sparring).
Það sem aðgreinir hnefaleika frá
öðrum íþróttagreinum er að höggum
er vísvitandi beint að líkama and-
stæðingsins, markmiðið er að koma
höggi á andstæðinginn, fara inn fyrir
varnir hans og þar með meiða hann.
Þar greinir á milli hnefaleika og þorra
annarra íþróttagreina því að hnefa-
leikar, bæði í atvinnuskyni og sem
áhugamannaíþrótt, eru árásaríþrótt
en ekki sjálfsvarnaríþrótt eins og t.d.
karate og júdó. Slysatíðni er vissu-
lega há í nokkrum öðrum íþrótta-
greinum en þar gegnir yfirleitt öðru
máli þegar ekki er um ásetning að
ræða heldur slys eða brot á leik-
reglum. Svart er ekki hvítt. Markmið
íþróttarinnar er annað, til dæmis að
koma bolta í mark. Í hnefaleikum er
markvisst reynt að koma höggi á and-
stæðinginn og fær keppandi stig fyrir
högg á höfuð jafnt sem aðra líkams-
hluta. Þótt rothögg séu ekki verð-
launuð sérstaklega í áhugamanna-
hnefaleikum fær keppandi stig fyrir
að höggi sé komið á höfuð andstæð-
ings. Samkvæmt reglum um ólymp-
íska hnefaleika geta börn tekið þátt í
keppni í heimalandi allt frá 8 ára aldri
(!) en í alþjóðlegri keppni frá 17 ára
aldri. Í íslenzku þjóðfélagi er boðið
upp á fjöldann allan af hollum (meira
að segja ólympískum!) íþróttum sem
ekki hafa það að markmiði að meiða
aðra.
Eru það mannréttindi
að æfa hnefaleika?
Guðjón Vilhelm heldur því fram að
„þegar öllu sé á botninn hvolft snúist
þetta um mannréttindi“. Flutnings-
menn áðurnefnds frumvarps hafa
ekki gefið í skyn að þeir vilji lögleiða
atvinnumannahnefaleika. Getur það
þá einnig talizt til mannréttinda að
iðka þá? Boxarar telja að það eigi að
vera á valdi hvers einstaklings að
ákveða hvaða íþrótt hann kýs að
stunda og komið hefur fram í um-
ræðum um frumvarpið að allt annað
sé forræðishyggja. Slík stefna hlýtur
þá að fela í sér að lögleiða skuli at-
vinnuhnefaleika, kjósi einhverjir Ís-
lendingar að stunda þá. Ekki hefur
komið fram að neinn flutningsmanna
sé meðmæltur því og líklega vilja
flestir landsmenn ekki sjá atvinnu-
hnefaleikakeppni fara fram hér á
landi. Þótt skýr munur sé á reglum
þeim sem gilda í atvinnumannahnefa-
leikum og áhugamannahnefaleikum
er vitað að fjöldi atvinnuboxara hefur
feril sinn í áhugamannaboxi, þannig
að erfitt getur verið að greina skýrt á
milli.
Sýna rannsóknir að höfuð- eða
heilaáverka sé ekki að finna hjá
ólympískum boxurum?
Í grein sem birt var í læknaritinu
Physician and Sportsmedicine í jan-
úar 2000 og er eftir Barry D. Jordan
og fleiri er sagt frá rannsókn á áverk-
um á heila í áhugamannahnefaleik-
um, bæði í bráð og lengd. Þar kemur
fram að heilastarfsemi getur skaðast
þrátt fyrir höfuðhlífar og frekari leið-
beininga er þörf til að draga úr hættu
á endurteknum heilaáverkum. Í
rannsókninni var kannað hvaða áhrif
endurtekin höfuðhögg geta haft til
langframa og talið er líklegt að
íþróttamenn sem hljóta endurtekna
heilaáverka nái sér ekki að fullu. Í
ofangreindri rannsókn Jordan og
félaga kom einnig fram að keppendur
hlutu að meðaltali 8 (0 til 31) höfuð-
högg í keppni. 65% keppenda hlutu 10
eða færri höfuðhögg og 35% 10 eða
fleiri. Heilahristingur með eða án
meðvitundarmissis var algengur.
13% keppnanna enduðu í knock-out
(KO= heilahristingur með meðvit-
undarleysi) eða teknísku KO (sem er
heilahristingur án þess að viðkom-
andi missi meðvitund, t.d. þegar
keppandinn gat ekki lokið keppni
vegna sljóleika/ mental impairment).
Það er því ekki rétt sem haldið hefur
verið fram að tíðni höfuðáverka sé
einungis 1% í ólympísku boxi heldur
sýnir þessi rannsókn að þeir geti ver-
ið að meðaltali í 13% tilvika.
Guðmundur Arason segir í grein
sinni að hann hafi horft á atvinnu-
hnefaleikakeppni árum saman í sjón-
varpi og aldrei séð slys í neinum leikj-
um. Þýðir það að enginn af þeim
boxurum hafi hlotið heilaskaða? Nei,
auðvitað er það röng ályktun. Svart
er ekki hvítt. Þess hefur verið krafist
að læknar séu viðstaddir boxkeppni.
Það er þó vitað að erfitt getur verið að
greina heilaáverka við venjulega
læknisskoðun á staðnum (hvað þá við
sjónvarpsskjá í öðru landi!) og telja
margir nauðsynlegt að boxkeppni sé
ekki háð nema aðgangur sé greiður
að spítala með heilaskurðdeild. Fyrir
hálfu ári fékk brezki boxarinn Paul
Ingle heilablæðingu eftir höfuðhögg
og í Ástralíu lézt boxarinn Ahmal
Popal í aprílbyrjun af völdum höfuð-
höggs í hringnum. Fyrsta konan mun
hafa slasast alvarlega í hnefaleikum
fyrir skömmu. Væg höfuðhögg geta
verið hættuleg ekki síður en þung
högg. Talið er að áhrif af ítrekuðum
áverkum safnist saman og geti haft
langtíma alvarlegar afleiðingar. Þá er
einnig margt sem bendir til þess að
ítrekuð höfuðhögg geti m.a. aukið lík-
ur á parkinsonssjúkdómi og alzheim-
ersjúkdómi.
Verum áfram til fyrirmyndar
Líkast til er það rétt að ólympískir
hnefaleikar séu leyfðir víðast hvar
nema á Íslandi. Ég tel að með því
séum við til fyrirmyndar og ég er
þess fullviss að fleiri þjóðir munu feta
í fótspor okkar. Umræða um skað-
semi hnefaleika hefur farið vaxandi
víða um lönd að undanförnu. Einnig
trúi ég því að hægt verði að sannfæra
alþjóðaólympíunefndina um að heila-
áverkar í hnefaleikum séu það al-
gengir að ekki sé verjandi að keppa í
þeim á Ólympíuleikum í framtíðinni.
Höldum okkar skynsömu lögum
því áfram óbreyttum!
GETUR SVART ORÐIÐ HVÍTT?
Katrín
Fjeldsted
Áverkatíðni í hnefa-
leikum er há miðað við
aðrar íþróttir, segir
Katrín Fjeldsted, og
eru hnefaleikar þannig
ein hættulegasta
greinin að áliti brezka
læknafélagsins.
Höfundur er læknir og 14.
þingmaður Reykvíkinga.
Mörkinni 3, sími 588 0640
G
læ
si
le
g
hú
sg
ög
n
Sérpantanir
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18.
Lau. frá kl. 11-14.
Hrein
sum
viðar-, rimla-,
strimla-, plíseruð-
og sólargluggatjöld.
Hlíðarhjalla 26, s. 897 3634.