Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 43
ÉG FAGNA mjög
skýrslu Samkeppnis-
stofnunar sem kom út
nýlega um þróun mat-
vöruverðs á undan-
förnum árum. Skýrsl-
an er öðru fremur
áfellisdómur yfir
verslanakeðjunum og
birgjunum þ.e. heild-
sölunum og framleið-
endum matvæla.
Skýrslan staðfestir
spá mína í grein í Mbl.
fyrir einum sex til sjö
árum um fyrirsjáanleg
yfirráð keðjanna yfir
birgjunum.
Í 2. kafla skýrslunn-
ar sem er samantekt á helstu nið-
urstöðum segir m.a. Er nú svo
komið, að mati Samkeppnisstofn-
unar, að matvörumarkaðurinn ein-
kennist af kaupendastyrk verslun-
arkeðja sem hefur leitt til við-
skiptahátta sem kunna í sumum
tilvikum að vera andstæðir sam-
keppnislögum. Skyldi
vera komin skýring á
bágu gengi hverfabúð-
anna undanfarin ár
sem hver á fætur ann-
arri hafa mátt loka og
eigendur lent í miklum
greiðsluerfiðleikum.
Forsvarsmenn
verslanakeðja hafa
hreykt sér að lækkun
vöruverðs og barið sér
á brjóst þegar þeir
lækka vöruverð hjá
sér með annarri hend-
inni, en hækka verð
hjá öðrum með hinni
hendinni sbr. eftirfar-
andi málsgrein á bls. 8
í skýrslunni. Loks hafa birgjar bent
á að gögn og aðrar upplýsingar
sýni að birgjum hafi verið hótað af
matvörukeðjum að viðskiptum við
þá yrði hætt eða jafnvel að vörur
hafi verið teknar úr sölu ef birgj-
arnir hafi ekki getað haft áhrif á
verð hjá öðrum matvöruverslunum!
Hverjar eru þessar aðrar mat-
vöruverslanir nema hverfabúðirn-
ar?
Kaupmaðurinn á horninu hefur
að sjálfsögðu ekki hækkað sína
álagningu, heldur reynt að þreyja
þorrann og góuna á sífellt minnk-
andi álagningu. Þökk sé Hróum
verslanakeðjanna. Í skýrslunni seg-
ir t.d. að meðalálagning á brauði sé
allhá eða 50 til 70%. Hjá hverfabúð-
unum er hún um 20%. Þetta litla
dæmi sýnir hvert lækkun heildsölu-
verðs fer. Tekið skal fram að út-
söluverð á brauðum er það sama
hvort heldur þú kaupir hjá kaup-
manninum á horninu eða í stór-
markaði. Það á reyndar við um
flestar vörur. Nema hvað hverfa-
búðirnar eru yfirleitt með ódýrari
mjólkurvörur.
Á bs. 13 í skýrslunni er talað um
afsláttarkjör birgja verslunum til
handa. Þar er talað um tölur frá 15
til 50%. Þessar tölur könnumst við
hornkaupmenn ekki við en ef
nefndar væru tölur eins og 3 til 5%
þá erum við á heimavelli.
Það er merkilegt hversu kylliflat-
ir birgjar hafa legið fyrir keðjunum
og fært þeim eignir sínar á silf-
urfötum. Ekki bara það heldur látið
einskis ófreistað að sparka í þá sem
minna mega sín. Rétt er að nefna
þær fáu undantekningar sem ég
þekki en það eru Mjólkursamsalan,
Osta- og smjörsalan, Rydens-kaffi
þ.e. Gevalia-umboðið og Nói Síríus.
Forsvarsmenn þessara fyrirtækja
hafa hingað til haft siðferðilegt
þrek til að synda á móti straumn-
um. Ekki er hægt að minnast á
Sláturfélag Suðurlands ógrátandi
svo ekki verður það gert að sinni.
Í skýrslunni segir á einum stað:
Ljóst er að nálægð kaupanda við
dagvöruverslanir er að öllu jöfnu
æskileg ef ekki nauðsynleg.
Í ljósi þessara orða er ábyrgð
þeirra mikil sem láta einskis
ófreistað að koma höggi á minnstu
búðirnar.
Lestur skýrslunnar leiðir til ým-
issa hugleiðinga um hag hverfabúð-
anna. Við mætum sífellt verra við-
móti viðskiptabankanna sem hafa
jú mikilla hagsmuna að gæta hjá
verslanakeðjunum. Verðugt rann-
sóknarefni. Borgaryfirvöld veitast
líka í auknum mæli að okkur með
hækkun gjalda og hvers kyns af-
skiptasemi. Skipulag varðandi
verslanir í nýjum hverfum er ekki í
nokkru samræmi við þarfir íbúanna
og svo mætti áfram telja.
Rauði þráðurinn í skýrslunni er
sá að ef birgjarnir makki ekki rétt
og leggi sem flesta steina í götu
minnstu búðanna skuli þeir sjálfir
liggja óbættir hjá garði.
Í lok þessa greinarkorns vil ég
bjóða stóru birgðahúsunum að
bæta ráð sitt gagnvart okkur fáu
kaupmönnum sem tórum á hornum
samfélagsins og taka okkur í við-
skipti svo við getum hjálpað þeim
að veita viðnám gegn verðbólgu.
Kaupmenn fagna skýrslu
Samkeppnisstofnunar
Heimir I.
Fjeldsted
Höfundur er formaður Félags
matvöruverslana.
Skýrsla
Ég vil bjóða stóru
birgðahúsunum, að
bæta ráð sitt, segir
Heimir L. Fjeldsted, og
taka okkur í viðskipti,
svo að við getum hjálpað
þeim að veita viðnám
gegn verðbólgu.