Morgunblaðið - 16.05.2002, Blaðsíða 38

LISTIR
38 FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
KANAKARNIR Feridun Zaimoglu
og Imran Ayata flytja gjörninginn:
„vip:kanak – sound and text“ í Ný-
listasafninu í kvöld kl. 20 og standa
Nýlistasafnið og Goethe-Zentrum
fyrir gjörningnum. Höfundarnir
tveir, sem látið hafa að sér kveða á
vettvangi „hinna nýju þýsku bók-
mennta“, sameina krafta sína og lesa
smásögur sínar án skarpra skila.
Kanaka, sem var upphaflega
skammaryrði um útlendinga, eink-
um Tyrki, en er nú, þegar búferla-
flutningar Tyrkja til Þýskalands
eiga að baki fjörutíu ára sögu, einnig
notað af Tyrkjum sjálfum til að tjá
nýja sjálfsmynd. Í bakgrunni verður
hljómtjald sem hljómsýnir brot úr
house-tónlist (Detroit & París), aust-
urlenskri tónlist og poppi.
Bókmenntagjörningurinn hefur
verið fluttur í allmörgum þýskum
stórborgum og á erlendri grund.
Aðgangur er ókeypis.
Bókmennta-
gjörningur
í Nýló
LEIKFÉLAG Akureyrar frumsýnir
í kvöld, fimmtudagskvöld síðasta
leikverk ársins, en það heitir „Saga
um pandabirni, sögð af saxófónleik-
ara sem á kærustu í Frankfurt,“ og
er eftir Matéi Visniec.
Hann er Rúmeni en býr nú í
Frakklandi og skrifar á frönsku. Sig-
urður Hróarsson þýddi leikritið og er
hann einnig leikstjóri. „Þetta er af-
skaplega spennandi höfundur og
gaman að geta kynnt hann nú í fyrsta
sinn fyrir íslenskum leikhúsgestum,“
sagði Sigurður, en þetta verk er
skrifað árið 1994. Sigurður sagði höf-
undinn hafa vakið verðskuldaða at-
hygli í Evrópu á síðustu árum og hlot-
ið margvíslegar viðurkenningar og
verðlaun m.a. bæði í heimalandi sínu
Rúmeníu og eins í Frakklandi. „Mat-
éi Visniec er mjög nútímalegt leik-
skáld og í leikritum sínum dregur
hann gjarnan upp heim sem á sér
enga veröld aðra en þá sem er á leik-
sviðinu sjálfu. Hann hefur skoðað og
skilgreint leikhússviðið og skrifar um
það sem hvergi annars staðar getur
gerst nema á leiksviðinu. Það er því
afar spennandi fyrir leikhúsfólk að
taka á við verk hans því það er engin
ein leið gefin varðandi túlkun og
framsetningu,“ sagði Sigurður og
kvaðst vænta þess að íslenskir leik-
húsgestir tækju þessu fyrsta verki
hans sem sýnt er hér á landi vel, líkt
og raunin hefði orðið á í útlöndum.
Verk hans væru vissulega óvenjuleg,
mög nýstárleg og reyndu á þanþol
áhorfenda.
Saga um pandabirni, sögð af saxó-
fónleikara sem á kærustu í Frankfurt
er áhrifarík ástarsaga, sem gerist á
mörkum draums og veruleika, sögu-
þráðurinn er göldróttur, ekkert er
sem sýnis og margt kemur á óvart.
„Framvinda verksins er ófyrirsjáan-
leg, það er í raun göldrum líkast hvað
næst gerist,“ sagði Sigurður, en um
söguþráðinn að öðru leyti væri vart
hægt að fjalla. „Við erum í upphafi
verksins stödd í lítilli íbúð í fjölbýlis-
húsi í París okkar daga. Þar vaknar
maður, saxófónleikari á fertugsaldri
að morgni dags og á dauða sínum átti
hann von en ekki því að við hlið hans
er falleg nakin kona. En þarna hefst
atburðarás sem er óvænt og alls ekki
fyrirséð,“ sagði Sigurður.
Tveir leikarar koma fram í verk-
inu, þau Laufey Brá Jónsdóttir og
Þorsteinn Bachmann. Hrafnhildur
Hafberg er aðstoðarleikstjóri, Þórar-
inn Blöndal gerði leikmynd og bún-
inga, Ingvar Björnsson stjórnaði lýs-
ingu og Gunnar Sigurbjörnsson
leikhljóðum. Linda B. Óladóttir og
Halldóra Vébjörnsdóttir sjá um leik-
gervi, förðun og hár og Þorsteinn
Bachmann tók kvikmyndir.
Sagan um pandabirnina verður svo
sýnd um helgina, 17. og 18. maí sem
og næstu helgar.
Leikfélag Akureyrar frumsýnir síðasta leikverk ársins
Saga um pandabirni,
sögð af saxófónleikara
Morgunblaðið/Gunnar Sverrisson
„Saga um pandabirni, sögð af saxófónleikara sem á kærustu í Frank-
furt“ heitir leikritið sem Leikfélag Akureyrar frumsýnir í kvöld. Þor-
steinn Bachmann og Laufey Brá Jónsdóttir fara með hlutverk í verkinu.
ÍSLENZK tónsköpun var í fyrir-
rúmi á fjölsóttum tónleikum Kamm-
ersveitar Reykjavíkur á þriðjudags-
kvöld. Efstur á blaði var Jón Leifs
með tveimur eftirstríðsverkum.
Fyrst var leikið Scherzo concreto fyr-
ir pikkolóflautu, flautu, óbó, enskt
horn, klarínett, fagott, básúnu, túbu,
víólu og selló frá 1964. Í ágætum dag-
skrártexta Árna Heimis Ingólfssonar
voru birt orð tónskáldsins um verkið
á sínum tíma þar sem það var sagt
vera n.k. „svar við fyrirlestri“ Gunth-
ers Schullers (því miður kom ekkert
fram um efni þeirrar ræðu), og að 7
„persónur“ kæmu fram í tiltekinni
röð, táknaðar af tilteknum hljóðfær-
um. Hlustandinn mætti „ímynda sér
sjálfur“ hvaða hugsun lægi að baki,
og „hvort það sé alvara eða alvara eða
háð“. Trúlega fór hér eitt af örfáum
hljómsveitarverkum Jóns sem bein-
línis var ætlað til skemmtunar, og eft-
ir tíma og ópusnúmeri að dæma jafn-
framt meðal síðustu tónsmíða hans.
Það var frekar stutt, um 4 mín., en
hvasst, meitlað og furðufágað í út-
færslu hjá höfundi sem oftar en ann-
að hefur fengið á sig stimpil þjóðlegs
„prímítívisma“.
Erfiljóðin þrjú Op. 35 frá 1947 til
minningar um dóttur tónskáldsins
fyrir karlakór, einleiksfiðlu og
mezzosópran voru hér að sögn frum-
flutt að hluta. Samið var við Söknuð
Jónasar Hallgrímssonar í fyrsta
þætti, en við lausavísur, spakmæli og
viðlög úr íslenzkum þjóðsögum og
eftir Bólu-Hjálmar, Egil Skalla-
grímsson, Gunnar Gunnarsson o.fl. í
þeim seinni, Sorgardans og Sjávar-
ljóð. Ólýsanleg hryggð og örvilnan
voru tilfinningaleg burðarstef þessa
áhrifamikla og afar persónulega
verks sem lét engan ósnortinn. Mikil
innlifun var yfir túlkun Rutar Ing-
ólfsdóttur, Þórunni Guðmundsdóttur
og sérstaklega karlakórnum ónefnda
undir stjórn Bernharðs Wilkinson.
Hinn sextán manna (4-4-4-4) kór,
sem virðist hafa verið settur saman
„ad hoc“ fyrir tilefnið, söng af miklum
hita og nákvæmum þunga, að frá-
taldri fyrstu atrennu að II. ljóði þar
sem slegið var af og byrjað upp á
nýtt.
Næst var frumflutt Gríma eftir
Jón Nordal. Þetta nýja verk, fyrir 11
hljóðfæraleikara og um 11 mín. að
lengd, var sérstaklega samið fyrir
Listahátíð. Áhöfnin – klarínett, óbó,
horn, slagverk, píanó og strengja-
kvintett með kontrabassa – var notuð
af mikilli hugvitssemi og fjölbreytnin
í rithætti var slík að spannaði milli
fíngerðs einleiks og kammersamleiks
og allt upp í eitthvað sem nánast
hljómaði sem voldug kvikmyndasin-
fóník á breiðasta tjaldi. Epísk-ljóð-
rænu andstæður verksins lyftust á
flug af bæði elegísku lagferli og vand-
fýsnu en litríku hljómavali þar sem
engu virtist ofaukið, svo að mínúturn-
ar ellefu þutu fyrir eyru hlustandans
sem örskot væri í tindrandi fallegum
flutningi Kammersveitarinnar.
Sambærileg áferðarfjölbreytni á
tímaeiningu virtist hlutfallslega
minna áberandi í nýju sexþættu
strengjasveitarverki aftir Hauk
Tómasson, Langur skuggi, sem hér
var frumflutt án stjórnanda. Það var
skrifað fyrir 3 fiðlur, víólu, 2 selló og
kontrabassa. Höfundur segir um
verkið að hver þáttur sé „tilbrigði við
frum úr íslenzku þjóðlagi“ frá disk-
inum Raddir sem Stofnun Árna
Magnússonar og Smekkleysa gáfu út
1999, s.s. kvæðamannalögum. Orðið
„frum“ er mikilvægt í því sambandi,
því þegar byggt er upp frekara úr-
vinnsluefni úr kannski allt niður í 2–3
tóna öreindum lags er vitanlega und-
ir hælinn lagt hvað þekkist aftur af
laginu, jafnvel við ítrekaða hlustun.
Kalla mætti vinnsluaðferð tónskálds-
ins afbrigði af raðtækni sem nokkuð
kvað útbreidd í seinni tíð og sem und-
irr. heyrði síðast í verki hins fær-
eyska Sunleifs Rasmussens fyrir
þremur árum, þar sem stefjaefnið
var „eftir-seríalíserað“ á svipaðan
hátt úr smábrotum af gömlu sálma-
lagi svo hvorki þekktist tangur né
tetur af fyrirmyndinni. Eins var varla
heldur við að búast að margir þjóð-
lagaunnendur könnuðust við stemm-
urnar í verki Hauks eftir álíka atóm-
íseringu. En konseptið var þó alltjent
fallegt og þjóðræknilegt í anda.
Hvað útkomuna varðar voru marg-
ir skemmtilegir sprettir innan um, og
mætti nefna groddalegan 6/8 trölla-
slaginn í Arcaico ritmico (II.) og
mestu andstæðu hans, álfkonukennd-
an con sordino svifróðurinn í Lento
tenace (IV.). Frá hlustendahlið séð vó
þó á móti hvað teygðist oft fullmikið
úr rithætti og áferð að hætti vægt til-
brugðinnar naumhyggju, svo upplif-
unin dróst stundum heldur á langinn.
Þó kann að vera að tempóin hafi sum
verið of hæg; a.m.k. var lengd verks-
ins gefin upp sem 17 mínútna, en
reyndist hins vegar 22.
Það gustaði aftur á móti hressilega
út í gegn af síðasta atriði kvöldsins, I
call it (1974) eftir Atla Heimi Sveins-
son, sem eftir á að hyggja hlýtur að
teljast fremsti enfant terrible ís-
lenzkra tónskálda á 7. og 8. áratug –
og er kannski enn. Enskt ljóð Þórðar
Ben Sveinssonar í stíl litabókatexta
barna stendur alltaf fyrir sínu, og
fjölskrúðugar músíklegar útlegging-
ar Atla í anda „flúxus“ flæðihyggju
og uppákomulistar samtímans hafa
elzt merkilega vel, enda létu flytjend-
ur ekki sitt eftir liggja í kraftmikilli
og oft spaugilegri túlkun þessa eilíft
unga sprellstykkis. Mikið mæddi á
sópranhlutverkinu (sem víða getur
minnt á forðum nýstárlegar barka-
etýður Berios fyrir Cathy Berberian í
stykkjum eins og Visage) – ekki sízt
með eftirminnilegan frumflutning
Ruthar L. Magnússon í bakhöfðinu –
en Signý Sæmundsdóttir sýndi enn
og sannaði að framúrstefnan er henn-
ar fortissímó. Túlkun söngkonunnar
á öllum þeim hugsanlegu og óhugs-
anlegu afbrigðum mannsraddar sem
tónskáldið lagði henni á herðar var
hreint út sagt frábær, og þarf varla
að taka fram að undirtektir hlustenda
að leikslokum voru dúndrandi góðar.
Bölsýn sorg,
barnsleg gleði
TÓNLIST
Listahátíð
Listasafn Íslands
Jón Leifs: Scherzo concreto Op. 58; Erfi-
ljóð Op. 35. Jón Nordal: Gríma (frumfl.).
Haukur Tómasson: Langur skuggi
(frumfl.). Atli Heimir Sveinsson: I call it.
Einsöngvarar: Þórunn Guðmundsdóttir
mezzosópran; Signý Sæmundsdóttir
sópran. Einleikari: Rut Ingólfsdóttir,
fiðla. Kammersveit Reykjavíkur u. stj.
Bernharðs Wilkinson. Þriðjudaginn 14.
maí kl. 20.
KAMMERSVEITARTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Morgunblaðið/Golli
Bernharður Wilkinson afhendir tónskáldinu Jóni Nordal blómvönd að tónleikum loknum.
BIRGIR Rafn Friðriksson – Biurf
opnar aðra einkasýningu sína í
Sparisjóðnum í Garðabæ Garða-
torgi í dag kl. 17.30. Sýningin ber
heitið „Hugarfóstur í grænu og
bláu“ og fjallar um manngildi og
ríkjandi skoðanir. Birgir Rafn sýnir
15 olíumálverk sem unnin voru á
þessu ári og á síðasta ári. Sýningin
er sumarsýning Sparisjóðsins í
Garðabæ og er opin á afgreiðslu-
tíma Sparisjóðsins og stendur til
31. júlí.
Á Næsta bar í Ingólfsstræti
stendur nú yfir sýning á verkum
Birgis Rafns og lýkur henni 25.
maí.
Sumarsýning í
SPH, Garðabæ
♦ ♦ ♦
Listasafn Íslans Elísa Björg Þor-
steinsdóttir listfræðingur heldur
fyrirlestur kl. 20 og fjallar hún um
rússneska myndlist á síðstu ára-
tugum 19. aldar. Yfirskriftin er Af
þessum heimi og öðrum.
Söngdeild FÍH Vortónleikar nem-
enda verða kl. 20 í sal skólans.
Fluttir verða söngdansar úr leik-
ritunum Deleríum Búbónis, Allra
meina bót, Járnhausnum og Rjúk-
andi ráði eftir þá bræður Jón
Múla Árnason og Jónas Árnason
við undirleik kennara og nemenda
skólans.
Aðventkirkjan, Ingólfsstræti 19
Kór Aðventkirkjunnar flytur kant-
ötuna Nóaflóðið, Captain Noah
and his floating Zoo, eftir Hor-
ovits og Flanders, kl. 20.
Stjórnandi flutningsins er Garðar
Cortes, undirleikari er Jónas Þór-
ir og einsöngvari er Manfred
Lemke.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Í SÝNINGARRÝMINU Úmbru-
glugganum, Lindargötu 14, verður
opnuð sýning á morgun á filtteppum
og ábreiðum Guðrúnar Gunnarsdótt-
ur og Önnu Þóru Karlsdóttur. Þar
verður einnig sýning á skúlptúrvös-
um Guðnýjar Magnúsdóttur. Sýn-
ingin hefur yfirskriftina Rím og gef-
ur að líta nýjar náttúru stemmur í
leir og þæfðri ull.
Sýningarrýmið er í tengslum við
keramik vinnustofuna Stúdíó
Úmbru sem er opin á miðvikudögum
og fimmtudögum kl. 13–17 og eftir
samkomulagi.
„Rím“ í Úmbru-
glugga