Morgunblaðið - 16.05.2002, Blaðsíða 74

MINNINGAR
74 FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Flestir sem þekktu
ömmu mína vel, kynnt-
ust henni í gegnum
samræður. Kynni mín
af ömmu einkenndust
lítið af djúpum samræðum. Ég var
tvítyngt barn og samtöl okkar tak-
mörkuðust af þeim orðaforða sem við
höfðum úr tveim ólíkum tungumálum.
Ég þekki ömmu mína best af verkum
hennar.
Ég sé hana fyrir mér við endann á
hlöðnu veisluborði, sem hún töfraði
fram fyrir fjölskylduna á hverjum jól-
um. Lambakjöt í aðalrétt og síðan
þessi frábæri ís, sem við kepptumst
um að háma í okkur eins og lífið lægi
við. Ég segi töfraði, vegna þess að
maður varð aldrei var við að amma
væri að búa til mat. Sköpunarverk
hennar voru hávaðalaus. Krásir birt-
ust óvænt eins og einhverjir töfrar
hefðu átt sér stað á milli kjörbúðar og
veisluborðs. Töfrarnir voru amma.
Heimilin sem amma bjó sér voru
margbreytt og spennandi. Stórir
gluggar voru sem rammar utan um
stórfengið landslag á Akureyri og í
Reykjavík. Innan dyra voru áhrifa-
mikil verk, styttur og myndir frá öll-
um heimshornum. Mitt á milli náttúru
og listaverka voru fjölmargar myndir
af fjölskyldu hennar. Heildarmyndin
var táknræn fyrir ömmu. Hún var
gædd auðugu ímyndunarafli og list-
rænum hæfileikum sem tókust á við
mikla ástúð og réttlætiskennd.
Málverk hennar sýna næmi fyrir
hugmyndum sem móta okkar hugar-
heim. Málverkin eru fjölbreytt og
sýna meðal annars myndir af elsk-
endum í djúpum faðmlögum, marg-
víslegar uppstillingar, nektarmyndir,
og sjómenn, sem eru enn einu sinni
tilbúnir að leggja úr vör. Á flestum
málverka hennar eru ógreinileg and-
lit. Elskendurnir gætu verið þú og ég.
Sjómennirnir eru greinilegir en við
skynjum aðallega ölduganginn og úf-
inn himin af litunum í umhverfinu.
Þeir eru tákn lífsbaráttunnar. Við
sjáum drauminn um hina eilífu ást í
elskendunum. Við sjáum hið hefð-
bundna líf í upstillingarmyndunum.
Þessar margbreytilegu myndir sýna
okkur hve hugur hennar fór víða og
var næmur fyrir miskunnarleysi
raunveruleikans, fegurð hugsjóna, og
takmörkum siðvenja. Ógreinilegu
andlitin leyfa okkur að virkja ímynd-
unaraflið og sjá fyrir okkur ótal
myndir úr eigin lífi og reynslu. Amma
gefur okkur hugmyndir med pensli.
Tungumálið takmarkaði skilning
minn á ömmu, en verk hennar segja
meira enn nokkur orð. Stórbrotin
kona hefur kvatt þennan heim.
Erik Bækkeskov.
Margar minningar leita á hugann
nú þegar við kveðjum Deddu frænku.
Minningar frá Brekkugötunni á Ak-
ureyri, þar sem Dedda og Steinunn
bjuggu uppi á lofti hjá ömmu, brakið í
gólffjölunum þegar gengið var um á
efri hæðinni, amma með hvítu stífu
eldhússvuntuna komin á fætur fyrir
allar aldir og þegar við hin á neðri
hæðinni fórum á fætur var negul- og
kardimommuilmur í lofti og búið að
baka allt að því 17 sortir.
Minningar um Deddu tengjast
ömmu sem missti mann sinn 43 ára
gömul, búin að ganga með þrettán
börn þótt aðeins fjögur hafi komist á
legg. Í þá daga fengu ekkjur engar
bætur, enda týndist afi og líkamsleif-
ar hans fundust aldrei til að hægt
væri að jarðsetja hann. Amma hafði
aldrei unnið utan heimilis en kunni þá
list að elda mat og baka kökur og tók
því til sín kostgangara og leigði út
herbergi til að lífið gæti gengið sinn
ÞORGERÐUR
ÁRNADÓTTIR
✝ Þorgerður Árna-dóttir fæddist 8.
maí 1928 á Akureyri
og ólst þar upp. Hún
lést á Landspítalan-
um við Hringbraut 3.
maí síðastliðinn og
var útför hennar
gerð frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík 13.
maí.
veg. Hún vakti yfir vel-
ferð þeirra sem bjuggu
hjá henni, vakti þá að
morgni sem þurftu á því
að halda til að komast í
skóla eða til vinnu, og
fimm sinnum á dag var
sest að veisluborði.
Dedda og Steinunn
borðuðu oft með kost-
göngurunum og öðru
heimilisfólki eftir að
þær fluttu á efri hæðina
og áður en þau Hjörtur
byggðu saman hús í
Kringlumýri og fluttu
þangað. Og amma kom
við sögu í tilhugalífi þeirra Hjartar
eins og hann sagði svo fallega frá í 70
ára afmæli hennar fyrir tæpum fimm
árum. Hann hafði orðið skotinn í
rauðhærðri stúlku á dansleik, dansað
við hana einn dans og spurt hvort
hann hefði ekki séð hana áður. Hún
kvað nei við því og svo skildi leiðir.
Ekki vissi hann meira um stúlkuna en
skömmu síðar sá hann auglýst her-
bergi til leigu, bankaði upp á og til
dyra kom rauðhærða stelpan. Með
þeim tókust kynni, vinskapur og far-
sælt hjónaband þar sem þau dönsuðu
í sama takt. Dedda var þá að vinna á
bæjarskrifstofunum, búin að ljúka
stúdentsprófi og hafði verið um tíma
búsett í Hafnarfirði. Steinunni átti
hún í jólafríinu sínu síðasta veturinn í
skólanum, í þá daga hættu flestar
stúlkur námi ef þær urðu barnshaf-
andi en hún notaði jólafríið vel og fékk
undanþágu til að ljúka námi.
Dedda var glæsileg kona, með fal-
legt þykkt dökkt hár og átti ekki langt
að sækja það því amma var með
hnausþykkt hár sem hún fléttaði á
hverjum morgni og vafði um höfuð
sér því ella hefðu flétturnar náð niður
í mitti. Dedda var listræn, hafði gott
fegurðarskyn og snart það sem í
kringum hana var eins og með töfra-
sprota, hvort sem það voru ótal mál-
verk sem hún málaði eða heimili og
sumarbústaðir sem þau Hjörtur
komu sér upp. Og bakaraofninum á
veggnum í eldhúsinu í Kringlumýr-
inni breytti hún í málaratrönur ef
henni sýndist svo.
Dedda náði því ekki að verða 74 ára
og engan hefði grunað að hún ætti tvo
mánuði eftir ólifaða þegar þau Hjört-
ur komu heim frá Kanaríeyjum fyrir
tveimur mánuðum, hún þá orðin sár-
þjáð af krabbameini sem jafnvel fær-
ustu sérfræðingar gátu ekki ráðið við.
Tveir síðustu mánuðirnir voru lýsandi
fyrir lífshlaup hennar fram að því,
fyrst allt reynt sem hægt var til að ná
bata, erfið aðgerð, lyfja- og geisla-
meðferð, heim ætlaði hún að fara aft-
ur og aldrei missti hún móðinn og hélt
sinni sterku skapgerð þar til yfir lauk
og hún var tilbúin að kveðja þennan
heim.
Hennar verður sárt saknað, sárasti
söknuðurinn er hjá fjölskyldu hennar
sem missir nú mikið. Það verða marg-
ar hlýjar hendur sem taka á móti
henni hinum megin, amma bíður með
nýbakað brauð með hvítu stífu svunt-
una sína, afi kominn aftur í leitirnar
og Mundi sér um að lækna það sem
þarf. Og öll hin börnin taka líka á móti
sem aldrei fengu að stíga fæti á jörð.
Eitt af uppáhaldsljóðunum hennar
Deddu veitir þeim líkn sem lifa, síð-
asta erindið í Ferðalokum eftir Jónas
Hallgrímsson:
Háa skilur hnetti
himingeimur,
blað skilur bakka og egg,
en anda, sem unnast,
fær aldregi
eilífð að skilið.
Valgerður Katrín Jónsdóttir.
Það er erfitt að trúa því að frænka
mín og vinkona, Þorgerður Árnadótt-
ir, skuli nú vera horfin af hinu jarð-
neska sjónarsviði. Ég vissi fyrst nú
fyrir liðlega tveim mánuðum að í ljós
væri komið að hún ætti við alvarlegan
sjúkdóm að stríða. Hún var að koma
heim eftir nokkurra vikna dvöl á Kan-
aríeyjum og var flutt sárþjáð beint á
sjúkrahús hér heima. Fram að þeim
tíma hafði ég ekkert heyrt um veik-
indi hennar. En Þorgerður, Dedda,
eins og við kölluðum hana, var ekki af
þeirri gerð að kvarta eða tala um
sjálfa sig. Hún bar sig ætíð vel og var
höfðingleg í öllu fasi og framkomu.
Ég sem var ögn yngri frænka
hennar man eftir henni frá unga aldri,
en það var mjög mikill samgangur á
milli fjölskyldna okkar, þar sem mæð-
ur okkar voru mjög samrýndar systur
frá Kjarna í Arnarneshreppi og feður
okkar vinir og sveitungar úr Hörg-
árdalnum. Báðar bjuggu þær á Ak-
ureyri og það má heita að um alla há-
tíðisdaga hafi verið heimboð á báða
bóga. Hjá móður Þorgerðar voru
ávallt frábærar móttökur og maður
fór ætíð með tilhlökkun í heimsókn
þangað.
Ég minnist þessarar höfðinglegu
frænku minnar sem ég leit mikið upp
til strax í bernsku, hún var hnarreist
og hávaxin með þetta fallega þykka
rauðbrúna hár sem prýddi hana.
Yfir Deddu frænku var ætíð sér-
stök reisn og hún bjó yfir miklum
þokka. Ég minnist sérstaklega þegar
ég sá hana nýútskrifaða með stúd-
entshúfuna hversu glæsileg mér
fannst hún.
Hún Dedda var ætíð einlæg, hlý og
hugulsöm, en samhliða gædd sér-
stakri kímnigáfu. Hún var smellin og
skemmtileg og það var einkar ljúft að
eiga við hana samræður, enda var hún
mannblendin og tók þátt í ýmsum fé-
lagsskap. Minnisstæðust er mér mjög
svo falleg söngrödd hennar. Aðal-
áhugamál hennar var þó á myndlist-
arsviðinu og fékkst hún ætíð við
myndlist samhliða öðrum störfum, en
hún lauk fjögurra ára námi frá Mynd-
listarskólanum á Akureyri. Heimili
hennar var jafnan prýtt einkar falleg-
um málverkum eftir hana, en heimilið
bar vott um listræna hæfileika henn-
ar á öllum sviðum.
Það var Þorgerði mikil gæfa er hún
kynntist Hirti Eiríkssyni, sem er öð-
lingur í alla staði. Þau voru einstak-
lega samvalin hjón, Hjörtur og
Dedda, og saman tókst þeim frábær-
lega vel að taka á móti gestum og yfir
þeim báðum var ætíð sérstakur höfð-
ingsbragur sem maður bar mikla
lotningu fyrir. Það var yndislegt þau
hjón heim að sækja og gestrisni
þeirra var einstök, hvort heldur það
var á Akureyri í fallega húsinu þeirra
við Eyrarlandsveg eða hér í Reykja-
vík.
Börn þeirra eru öll vel gerð og bera
vott um ástúðlegt og gott uppeldi sem
þau hafa hlotið í veganesti. Fyrir þau
er það nú mikill missir að sjá af ást-
ríkri móður sinni. Sárastur er tregi
Hjartar og sendi ég honum, börnun-
um og barnabörnunum innilegar
samúðarkveðjur.
Ég þakka Deddu samfylgdina og
kveð hana með sárum söknuði.
Áslaug Brynjólfsdóttir.
Í stúdentshópnum frá MA 1949
vorum við 12 stúlkur, fleiri en áður
höfðu útskrifast í einu frá þeim skóla.
Þorgerður, eða Dedda eins og við
kölluðum hana, var ein úr þeim hópi
og er önnur bekkjarsystir okkar sem
fellur frá. Kynni okkar og vinátta við
Deddu hafa því staðið í meira en hálfa
öld. Okkur langar því til þess minnast
hennar með nokkrum orðum.
Óhætt er að fullyrða að flest sem
prýða má einn mann hafi hún hlotið í
vöggugjöf. Eitt var áberandi í fari
Deddu, en það var að samferðamönn-
um og vinum hennar fannst þeir
ósjálfrátt eiga hlut í henni og þegar
við hugsum eða tölum um hana segj-
um við iðulega „Dedda mín“ eða
„Dedda okkar.“ Auk þess að vera góð-
ur námsmaður í skóla var Dedda
gædd fjölþættum listrænum hæfileik-
um. Hún hafði ljómandi söngrödd og
ótvíræða myndlistarhæfileika. Eftir
að önnum við barnauppeldi lauk
stundaði hún myndlistarnám og
sinnti myndlist af miklum krafti þótt
hún fengist aldrei til að halda sýn-
ingu. Heimili hennar bar líka vott um
þessa hæfileika og blómaskreytingar
hennar voru ógleymanlegar.
Við bekkjarsysturnar minnumst
ótal ánægjustunda með Deddu þar
sem hún lék á als oddi, syngjandi,
hlæjandi, faðmandi að sér vini sína,
því að auk allra sinna góðu hæfileika
var hún óvenju trygglynd og gestris-
in.
Heimili hennar og Hjartar Eiríks-
sonar stóð okkur öllum opið hvort
heldur það var á Akureyri eða í
Reykjavík. Dedda átti lengstan hluta
ævi sinnar heima á Akureyri en síð-
ustu 17 árin hér í Reykjavík. Þegar
þau Hjörtur bjuggu á Akureyri og við
áttum leið þar um var óhjákvæmilegt
að heimsækja þau og gleðin yfir end-
urfundum og gestrisnin var alltaf söm
og jöfn. Enda fór það svo að eigin-
menn okkar löðuðust að þessum góðu
hjónum og urðu strax vinir þeirra.
Það má teljast táknrænt að í síðasta
skipti sem við bekkjarsysturnar hitt-
umst var í haust sem leið í glæsilegu
heimboði hjá þeim hjónum.
Lífið lék ekki alltaf við hana Deddu
okkar, en hún var ekki kvartsár og
hafði fengið í vöggugjöf styrk og
seiglu forfeðra og formæðra sinna.
Núna, þegar hún er öll, spyrjum við
hver aðra: „Var hún ekki einum um of
hörð við sjálfa sig, þannig að enginn
vissi hversu veik hún var fyrr en allra
síðustu vikurnar?“ Við bekkjarsyst-
urnar höfum reynt að halda hópinn og
fylgjast hver með annarri öll þessi ár.
Slík samfylgd er auðvitað misjöfn eft-
ir því hvernig á stendur. Á fyrstu ár-
um eftir stúdentspróf voru margir í
námi bæði innanlands og erlendis.
Barneignir og húsbyggingar tóku síð-
an við og var þá tíminn oft naumur.
Eftir að um hægðist höfum við reynt
að hittast sem oftast og haft þann
fasta sið að gefa í sameiningu hver
annarri afmælisgjöf á stórafmælum.
Líklega höfum við fyrst og fremst
staðið í þessu til að hittast reglulega
og vera saman einn dag. Minnast lið-
inna daga og finna að árin sem liðin
voru frá 1949 skiptu engu þegar vin-
átta og samheldni eru annars vegar.
Það tekur okkur bekkjarsysturnar
áreiðanlega langan tíma að átta okkur
á og sætta okkur við að Dedda er
horfin úr hópnum og að við getum
ekki hitt hana framar. En minningin
um stórbrotna, yfirlætislausa og
skemmtilega vinkonu fylgir okkur og
við eigum áreiðanlega oft eftir að
gleðjast þegar við rifjum upp sam-
fundi með henni. Við sendum Hirti,
börnum hennar og barnabörnum okk-
ar innilegustu samúðarkveðjur.
Bekkjarsystur.
Af eilífðarljósi bjarma ber,
sem brautina þungu greiðir.
Vort líf, sem svo stutt og stopult er,
það stefnir á æðri leiðir.
Og upphiminn fegri en auga sér
mót öllum oss faðminn breiðir.
(Einar Benediktsson.)
Við fráfall Þorgerðar Árnadóttur,
vinkonu minnar, eða Deddu, eins og
hún var alltaf kölluð, kemur margt
upp í hugann frá löngu liðnum dögum
og minningarnar streyma fram.
Við vorum saman í barnaskóla á
Akureyri, en það var þó ekki fyrr en í
gagnfræðaskóla að okkar vinátta
hófst eða þegar hún fluttist í Brekku-
götu 29. Þá vorum við þrjár skólasyst-
ur oft samferða í og úr skóla, Dedda,
Dóra og ég. Þarna hófst vinátta okkar
þriggja.
Eftir gagnfræðaskólann fór Dedda
í Menntaskólann á Akureyri og lauk
stúdentsprófi. Þar trúlofaðist hún
skólabróður sínum og eignuðust þau
saman dótturina Steinunni. Eftir að
slitnaði upp úr því sambandi fluttist
hún með dóttur sína heim til móður
sinnar í Brekkugötuna og fór að vinna
á bæjarskrifstofunum á Akureyri. Þá
tókum við þrjár upp þráðinn aftur og
höfum alltaf síðan haldið góðu sam-
bandi og vináttu.
Á þessum árum kynntist Dedda
Hirti Eiríkssyni ullarfræðingi, ágæt-
um manni. Hann var Reykvíkingur,
nýkominn heim frá námi í Þýskalandi
og var kominn til starfa hjá Sam-
bandsverksmiðjunum á Akureyri. Ör-
lögin höguðu því svo til að hann tók á
leigu herbergi í Brekkugötu 29 hjá
Valgerði, móður Deddu, en hún leigði
út herbergi og tók menn í fæði eftir að
hún varð ekkja nokkrum árum áður.
Þarna kynntust þau Hjörtur og
Dedda og þau giftu sig 1957. Þetta
varð upphaf að löngu og farsælu
hjónabandi.
Þau byrjuðu búskapinn uppi á loft-
inu hjá Valgerði í lítilli og notalegri
íbúð. Þangað var gott að koma. Þegar
fjölskyldan stækkaði, fluttu þau í
rýmra húsnæði og síðan í einbýlishús
á einum fallegasta stað í bænum, Eyr-
arlandsvegi 25. Börnin urðu alls fjög-
ur, öll myndarleg og vel gerð.
Dedda og Hjörtur voru samhent
hjón, gestrisin og höfðingjar heim að
sækja, enda var mikill gestagangur
hjá þeim, einkum á sumrin. Margir
vinir og kunningjar, sem áttu leið um
Akureyri, komu við hjá þeim, því að
vel var tekið á móti öllum.
Sjálf gifti ég mig sama árið og
Dedda, en fluttist svo til Reykjavíkur
1959. Alltaf var gaman að koma norð-
ur og heimsækja þau Deddu og Hjört.
Hjörtur vann sig upp hjá Sam-
bandinu, og voru honum sífellt falin
ábyrgðarmeiri störf. Seinast var hann
verksmiðjustjóri um árabil. Starfs
síns vegna þurfti hann oft að bjóða
heim til sín gestum, útlendum sem
innlendum. Reyndi þá mikið á hús-
móðurina við móttöku gesta, en það
starf leysti hún af hendi með mikilli
prýði.
Dedda var trygglynd og mikill vin-
ur vina sinna. Eitt sinn þegar ég sat
ein heima döpur í bragði og leið ekki
vel, hringdi síminn. Það var Dedda að
hringja frá Akureyri og bjóða mér að
koma norður í nokkra daga. Betra gat
það ekki verið. Ég var ekki lengi að
þiggja þetta góða boð, setti niður í
ferðatösku og tók rútuna norður til
Akureyrar. Þarna var ég svo í góðu
yfirlæti hjá þeim hjónum nokkra dýr-
lega daga, sem ég geymi í sjóði minn-
inganna.
Deddu var margt vel gefið. Hún
var góður námsmaður í skóla, en hún
var líka listhneigð og hafði unun af því
að mála í frístundum sínum. Hún
dreif sig í Myndlistaskólann á Akur-
eyri og lauk þaðan prófi, þá komin á
miðjan aldur. Margar fallegar myndir
eftir hana prýða veggi heimilis þeirra
hjóna og er ég svo heppin að eiga eina
af myndum hennar.
Árið 1985 fluttust þau hjónin til
Reykjavíkur. Hjörtur var þá kvaddur
til annarra starfa á vegum Sambands-
ins hér í Reykjavík. Þau voru fljót að
laga sig að breyttum aðstæðum og
undu hag sínum vel, enda Hjörtur
kominn á heimaslóðir. Seinustu árin
bjuggu þau í blokk eldri borgara við
Sléttuveg, í fallegri íbúð, og nutu þess
að umgangast börn sín og barnabörn.
Dedda veiktist af illvígum sjúk-
dómi sem nú hefur dregið hana til
dauða á skömmum tíma. Veikindum
sínum tók hún af æðruleysi, og Hjört-
ur stóð eins og klettur við hlið konu
sinnar til hinstu stundar.
Að leiðarlokum vil ég þakka vin-
konu minni samfylgdina og fyrir ótal-
margar ánægjulegar samverustundir
bæði norðan heiða og sunnan. Hennar
verður sárt saknað. Hirti, börnum,
barnabörnum og öðrum vandamönn-
um votta ég samúð mína.
Blessuð sé minning Þorgerðar
Árnadóttur.
Þorbjörg Jónsdóttir.
Nú þegar við kveðjum Þorgerði
Árnadóttur í þessu jarðlífi viljum við
þakka og biðja. Við viljum þakka
gleðina sem hún færði okkur, vinátt-
una og hlýjuna og við viljum biðja Guð
að hugga Hjört, vin okkar, börn
þeirra, barnabörn og alla hennar nán-
ustu. Söknuður þeirra er meiri en
okkar, en þó er söknuður okkar svo
afskaplega sár.
Svo blessunarlega vildi til að fyrir
of fáum árum urðum við, Þorgerður
sem við kölluðum oftast Deddu og
Hjörtur einlægir vinir. Okkur fannst
notalegt að gera svo margt saman,
fara í frí, finnast á síðkvöldum og
njóta samvista. Við fundum svo mik-
inn samhljóm í því sem við töldum
mikilsverðast í lífinu. Þessi kynni hóf-
ust þegar ákveðið var að stofna á
Akureyri Inner Wheel, klúbb kvenna
Rotarymanna, árið 1974. Við vorum
þá búsett á Akureyri og Þorgerði,
konu Hjartar Eiríkssonar, sem var
umdæmisstjóri Rotary á þessum
tíma, var falið að undirbúa stofn-
unina. Hún fékk nokkrar konur með
sér til þess og þar á meðal mig. Okkur
féll strax vel hvorri við aðra og við
urðum æ nánari eftir því sem árin
liðu. Það styrkti enn böndin að við
fluttumst frá Akureyri til Reykjavík-
ur um svipað leyti og gátum þá hist
reglulega og gert ýmislegt skemmti-
legt saman. Nokkur síðustu árin fór-
um við hjónin á hverjum vetri til Kan-
aríeyja á svipuðum tíma, í febrúar og