Morgunblaðið - 12.11.2004, Qupperneq 10

10 FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
LÖGÐ hefur verið fram á Alþingi tillaga til
þingsályktunar um að heimilisofbeldi verði
skilgreint í hegningarlögum þannig að þau nái
yfir slík brot með heildstæðum og fullnægj-
andi hætti. Fyrsti flutningsmaður tillögunnar
er Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmaður Sam-
fylkingar. Meðflutningsmenn eru tíu aðrir
þingmenn flokksins.
Í greinargerð tillögunnar segir að í íslenskri
löggjöf sé hvergi að finna ákvæði sem skil-
greini heimilisofbeldi. „Segja má að heimilis-
ofbeldi sé týndur brotaflokkur í kerfinu,“ segir
í greinargerðinni. „Núgildandi ákvæði al-
mennra hegningarlaga eru því ófullnægjandi
að þessu leyti.“ Bent er á að sá sem verði fyrir
heimilisofbeldi þurfi oftast að þola ofbeldi af
öllu tagi; andlegt, líkamlegt og kynferðislegt.
„Markar það að nokkru leyti sérstöðu þessara
brota,“ segir ennfremur.
Samkvæmt skilgreiningu Samtaka um
kvennaathvarf felst heimilisofbeldi í því að
einn fjölskyldumeðlimur kúgar annan í skjóli
friðhelgi heimilisins og í skjóli tilfinningalegr-
ar, félagslegrar og fjárhagslegrar bindingar.
Er útskýrt í greinargerðinni að heimilisofbeldi
geti birst í mörgum myndum og að gerendur
geti verið ólíkir.
Frumvarp á vorþingi
Í greinargerðinni er útskýrt að í heimilis-
ofbeldismálum, sem komi fyrir dómstóla, sé
einna helst dæmt eftir ákvæðum 217. og 218.
gr. almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, þar
sem mælt er fyrir um refsingar fyrir líkams-
meiðingar. „Áhöld eru hins vegar um það
hvort þessi ákvæði ein og sér nægi til að taka á
[heimilisofbeldi]. Þessum greinum virðist helst
ætlað að taka á ofbeldisbrotum karlmanna
gagnvart öðrum körlum, helst brotum sem
eiga sér stað utan dyra og þar sem aðilar eru
ekki kunnugir. Það á síður við ofbeldi sem kon-
ur og börn verða fyrir sem á sér iðulega stað
innan veggja heimilisins og getur falist í lang-
varandi niðurlægingu og þá jafnvel án sjáan-
legra áverka.“
Undir lok greinargerðarinnar segjast flutn-
ingsmenn vonast til þess að með nýju hegning-
arlagaákvæði um heimilisofbeldi verði íslenskt
réttarkerfi betur í stakk búið að taka á þessum
brotum. „Það er afar brýnt að skoða vandlega
með hvaða hætti unnt er að skilgreina heim-
ilisofbeldi þannig að lögregla, dómstólar og
fagaðilar geti með ákveðnum hætti tekið á
þessu broti.“ Síðan segir: „Flutningsmenn
telja því rétt að refsiréttarnefnd komi að því
að semja frumvarp til laga þar sem gæta þarf
vel að skýrleika refsiheimilda. Dómsmálaráð-
herra leggi síðan fram lagafrumvarp á Alþingi
eigi síðar en 1. apríl 2005.“
Þingmenn Samfylkingar með þingsályktun um breytingu á hegningarlögum
Heimilisofbeldi verði skil-
greint sérstaklega í lögum
Segja heimilisofbeldi
týndan brotaflokk
í kerfinu
DAVÍÐ Oddsson utanríkisráðherra
ítrekaði í umræðum um utanríkismál á
Alþingi í gær að íslensk stjórnvöld
væru sem fyrr á þeirri skoðun að rétt
hefði verið að gera innrásina í Írak
„enda var hún gerð til að framfylgja
ályktunum öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna sem Íraksstjórn hafði virt að
vettugi“, sagði ráðherra.
Utanríkismál einkenndu umræður á
Alþingi í allan gærdag, en í gærmorg-
un flutti utanríkisráðherra skýrslu
sína um utanríkismál. Hann kom víða
við í ræðu sinni. Sagði hann þar m.a. að
samvinna ríkja Evrópu og Norður-
Ameríku í Atlantshafsbandalaginu
væri sögulega einstök og að árangur-
inn væri augljós. „Það er ekki til annar
raunhæfur valkostur í öryggismálum
aðildarríkjanna,“ sagði hann. „Í því
ljósi er áhyggjuefni hve margir evr-
ópskir stjórnmálamenn og fjölmiðlar
hafa alið á andúð á Bandaríkjunum.
Það er reginmunur á heilbrigðri gagn-
rýni og glórulausum fordómum.“
Stjórnarandstæðingar komu einnig
víða við í ræðum sínum. Í máli ein-
stakra þingmanna stjórnarandstöð-
unnar kom m.a. fram gagnrýni á
ákvörðun íslenskra stjórnvalda um að
styðja árásina í Írak, fullyrðingar um
að samningsmarkmið í varnarviðræð-
unum væru óljós og efasemdir um
réttmæti þess að Ísland sæktist eftir
sæti í öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna, svo dæmi séu nefnd.
Íslendingar taki þátt í þjálfun
Davíð Oddsson sagði í upphafi máls
síns um Írak að nú væri liðið rúmlega
eitt og hálft ár frá því að Írak var frels-
að undan oki Saddams Husseins.
Hann sagði að öllum hlyti að vera ljós
þýðing þess að það tækist að koma á
lýðræði og stöðugleika í Írak. „Hinn
kosturinn er að óstöðugleiki og öng-
þveiti nái yfirhöndinni með hrikaleg-
um afleiðingum fyrir írösku þjóðina,
Mið-Austurlönd og fyrir baráttuna
gegn hryðjuverkaöflunum,“ sagði
hann. „Átökin í Írak snúast í rauninni
ekki um dvöl erlends herliðs í landinu
heldur um hvort komið verði á lýðræð-
islegri stjórnskipan. Þeir sem úthella
blóði Íraka og myrða gísla vita að það
sem gerist í Írak getur haft áhrif um
öll Mið-Austurlönd. Þeir vilja ekki lýð-
ræðislega stjórnarhætti þar eða ann-
ars staðar. Meinfýsnishlakkandi úr-
tölumenn víða um heim hafa einblínt á
erfiðleikana sem vissulega er við að
etja í Írak og virðast telja deilur um að-
draganda innrásarinnar skipta meira
máli en frelsi og framtíðarvonir Íraka.
Allir sem í einlægni bera hag írösku
þjóðarinnar fyrir brjósti ættu að leggj-
ast á eitt í stuðningi við bráðabirgða-
stjórnina sem leitast við að tryggja ör-
yggi, lýðræði og endurreisn landsins.“
Davíð sagði að Íslendingar hefðu
lagt af mörkum til mannúðar- og end-
urreisnarstarfs í Írak. „Eins og kunn-
ugt er unnu sérfræðingar á vegum ís-
lensku friðargæslunnar vel metið starf
við að eyða jarðsprengjum og öðrum
sprengjum í suðurhluta Íraks síðastlið-
inn vetur. Nú er verið að kanna með
hvaða hætti Ísland gæti tekið þátt í
þjálfun íraskra öryggissveita á vegum
NATO í Írak.“
Fylgst með framvindu mála
Utanríkisráðherra gerði ástandið
fyrir botni Miðjarðarhafs einnig að
umtalsefni. „Sharon, forsætisráðherra
Ísraels, hefur tekið frumkvæði að
brottflutningi Ísraelsmanna frá Gaza-
svæðinu þrátt fyrir harða pólitíska
andstöðu heima fyrir. Þetta gæti orðið
fyrsta skrefið að nýjum samningavið-
ræðum um brottflutning frá hernumd-
um svæðum á Vesturbakkanum og
stofnun sjálfstæðs ríkis Palestínu-
manna. Frumkvæði Sharons er í and-
stöðu við afstöðu og gjörðir leiðtoga
Palestínumanna sem hafa hvorki ráð-
ist gegn samtökum hryðjuverka-
manna né unnið bug á langvarandi
spillingu innan palestínsku sjálfstjórn-
arinnar. Nú er orðið ljóst að uppreisn
Palestínumanna sem hófst fyrir fjór-
um árum hefur unnið málstað og hags-
munum þeirra gríðarlegt tjón. Því
skiptir miklu að vopnin verði lögð nið-
ur, lýðræðislegar kosningar verði fljót-
lega haldnar á palestínsku sjálfstjórn-
arsvæðunum og aftur verði sest að
samningaborði. Fyrir áratug lagði Ís-
land fram fé til endurreisnar á palest-
ínsku sjálfstjórnarsvæðunum og vilji
er til þess, verði stillt til friðar, að taka
höndum saman með öðrum ríkjum til
þess að styðja Palestínumenn í efna-
hagslegu tilliti.“
Að síðustu má geta ummæla ráð-
herra um Evrópusambandið (ESB).
„Íslensk stjórnvöld munu áfram fylgj-
ast grannt með framvindu mála í Evr-
ópusambandinu. Það er meðal annars
hlutverk nefndar um Evrópumál sem
nú er að störfum undir forystu dóms-
og kirkjumálaráðherra og skipuð er
fulltrúum allra þingflokka. Nefndinni
er ætlað að greina aðalatriði mála og
helstu staðreyndir um stöðu Íslands
gagnvart Evrópusambandinu og auð-
velda þannig umræður um Evrópu-
málin á réttum forsendum.“
Tölur dregnar í efa
Guðmundur Árni Stefánsson, þing-
maður Samfylkingarinnar, spurði m.a.
til hverra Davíð hefði verið að vísa þeg-
ar hann talaði um „meinfýsnishlakk-
andi úrtölumenn“. „Á hann hér við
háttvirta þingmenn stjórnarandstöð-
unnar? Á hann við meirihluta íslensku
þjóðarinnar? Á hann við meirihluta
hins vestræna heims, sem hefur eðli
máls samkvæmt bæði gagnrýnt inn-
rásina og það sem á eftir hefur farið?“
Guðmundur sagði að því væri ekki
þannig farið að þingmenn hlökkuðu yf-
ir ástandinu í Írak. „Við jafnaðarmenn
gagnrýndum mjög harðlega þá
ákvörðun sem tekin var um innrás í
Írak sem byggðist á því að uppræta
gereyðingarvopn þar í landi, sem ekki
hafa reynst til staðar. Og við munum
halda því áfram.“
Guðmundur gerði varnarmál einnig
að umtalsefni. Sagði hann að samn-
ingsmarkmið í viðræðum við Banda-
ríkjamenn um þau mál væru því miður
ekki ljós. „Almenn samstaða virðist um
að við Íslendingar tökum að okkur
rekstur flugvallarins í stórauknum
mæli. Um það hygg ég að sé ekki deilt.
En þegar kemur að öryggismálunum
sjálfum þarf einnig að kortleggja ná-
kvæmlega hvar við getum borið niður,
hvað það kostar og hvað það þýðir.
Þarf að setja Íslendinga undir vopn, og
ef svo er í hve ríkum mæli? Örygg-
isverðir hljóti þeir að kallast því að
enginn vilji er hjá þjóðinni til að stofna
hér almennan íslenskan her – eða
hvað?“
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns fram-
boðs, vék einnig að málefnum Íraks,
eins og margir aðrir þingmenn. „Yfir
100 þúsund manns, þar af yfir 50 þús-
und konur og börn, hafa verið drepin í
stríðinu í kjölfar innrásarinnar.“ Hann
sagði að yfirgnæfandi meirihluti Ís-
lendinga, samkvæmt öllum skoðana-
könnunum, hefði verið andvígur árás-
inni í Írak. „Nú segir hæstvirtur
ráðherra að þetta hafi verið til góðs og
að íslenska ríkisstjórnin styðji enn sem
áður árásina á Írak. Þetta er í hróp-
legri andstöðu við umræður í þjóðþing-
um allt í kringum okkur. Þar reyna
menn að horfast í augu við staðreyndir
málsins, líka óþægilegar staðreyndir.“
Davíð Oddsson sagði m.a. í andsvari
sínu að menn drægju tölur um að
hundrað þúsund manns hefði fallið í
efa. „Menn tala fremur um 15 þúsund
manns en 100 þúsund manns í því sam-
bandi,“ sagði hann. „Allt er það mikið
hvort sem það eru 15 þúsund eða 100
þúsund. En samt er það meira að segja
óverulegt miðað við þau ósköp sem
einræðisherrann í Írak hafði stefnt yfir
þjóð sína.“
Fásinna að þjálfa öryggissveitir
Siv Friðleifsdóttir, þingmaður
Framsóknarflokks og varaformaður
utanríkismálanefndar þingsins, vék
einnig að málefnum Íraks í ræðu sinni.
Sagði hún að stríð væri neyðarúrræði
og að í stríð færi enginn nema að vel
ígrunduðu máli. „Ég tel þá hugmynd
sem hefur komið upp að Ísland taki sig
nú af lista hinna staðföstu þjóða alger-
lega fráleita,“ sagði hún. „Það er ljóst
að hið eina sem stendur eftir varðandi
hlutverk þeirra sem eru á lista hinna
staðföstu þjóða er uppbyggingarstarf í
Írak. Það blasir við hve mikilvægt
verður að fara í það uppbyggingar-
starf. Það þjónar engum tilgangi að
taka Ísland af lista hinna staðföstu
þjóða og skorast þannig undan merkj-
um varðandi uppbyggingarstarfið.“
Magnús Þór Hafsteinsson, þingmaður
Frjálslynda flokksins, sagði á hinn
bóginn að Íslendingar gætu vel tekið
þátt í uppbyggingarstarfi þótt þeir
væru ekki á listanum.
Samflokksmaður hans Sigurjón
Þórðarson gagnrýndi m.a. hugmyndir
um að Íslendingar tækju þátt í þjálfun
íraskra öryggissveita í Írak. Íslending-
ar væru fámenn þjóð, sagði hann, og
yrðu að velja verkefni í samræmi við
það. „Það er algjör fásinna að velja sér
slíkt verkefni að þjálfa íraskar örygg-
issveitir.“ Sigurjón dró einnig í efa að
rétt væri að Ísland sæktist eftir sæti í
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna.
Kvaðst hann efast um að Íslendingar
ættu sérfræðinga á sviði þeirra mála
sem öryggisráðinu væri ætlað að fjalla
um.
Skýrsla Davíðs Oddssonar um utanríkismál var rædd á Alþingi í gær
Þjálfa hugsanlega
íraskar öryggissveitir
Morgunblaðið/Golli
Davíð Oddsson flutti skýrslu um utanríkismál á Alþingi í gær.
DAVÍÐ Oddsson utanríkisráðherra
sagði í umræðum um utanríkismál á
Alþingi í gær að undirbúningur að
málssókn gegn Noregi fyrir Alþjóða-
dómstólnum í Haag, vegna ítrekaðra
brota norskra stjórnvalda á Sval-
barðasamningnum, væri á góðri leið.
Meðal annars hefði verið gengið frá
ráðningu erlends sérfræðings til að
rita ítarlega greinargerð fyrir
stjórnvöld í þessu skyni.
„Jafnframt hafa verið haldnir tví-
hliða samráðsfundir um Svalbarða-
málið með ýmsum aðildarríkjum
Svalbarðasamningsins og hafa við-
komandi ríki sýnt málinu mikinn
áhuga,“ sagði ráðherra.
Málið var rætt í ríkisstjórninni í
ágúst í sumar eftir að ágreiningur
kom upp um veiðar íslenskra skipa á
Svalbarðasvæðinu. Viðræður ís-
lenskra og norskra ráðherra um
málið skiluðu ekki árangri.
Davíð Oddsson
utanríkisráðherra
Undirbúning-
ur að málssókn
gegn Noregi
á góðri leið