Atuagagdliutit - 01.01.1961, Blaðsíða 19

ukiut 100 kingugdlit ingerdlanerane
nunavtme »erKumitsuliorneK«
agdl. Otto Rosing
Sujulivta pikoreKalutik kussanar-
tuliortamerat mauna encartuså-
ngilara pilerigigaluardlugo, OKa-
luseriniagkama sujornagut pissung-
mat.
silarssuarme inuit nerissagssaKarni-
arneK napaniarnerdlo kisisa autdlu-
kungnaerångamikit, avdlanik sangmi-
ssaKalersai-put, tåssa anersårissamik
inerititainik. matuma sujornagut u-
kiut 100 måna Kångiuput, kalåtdlit
kalåliulitdlaramigdle aitsåt taima nå-
kartigalutik — timikut anersåkutdlo.
pitsorssuångorput nagdlingnartorpag-
ssuaKalerdlutik. napaniarssuårneK i-
lungersunaKissoK inuneråt, tamaviår-
dlutik pigssaKarniarssuårdlutik. tauva
tupingnångilaK erKumitsuliornerup
sangminigssånut pivfigssaKångingma-
ta. sujornagut såkut, atortorissatdlo
avdlat sanavdluagkat kussanarsågkat
tåmalerput; sanapalågkat atupalugsi-
naugpata namagineKardlutik, ilame
takujuminartunik issigissaKarusung-
neK nukigdlaerpoK. angutit kussanar-
tuliornermik ingerdlåssiungnaermata
arnat ingerdlåssissulerput, Kalipauti-
nik katiterinikut agdlalersuinikutdlo,
— tåssa avitarnikut sapångerinikut-
dlo.
åssilialiorneK
åssilialiorneK nutaussumik pingu-
lerpoK Atuagagdliutit sarKumernerat
peKatigalugo. Atuagagdliutit Kåumar-
sainiartugssaungmata oKausinait ator-
nagit, åssilissatdle atordlugitaoK taku-
simångisåinagkanik påsisitsinialerput.
kisiåne åssilissat naKiterutigssat ajor-
naKaut. naKiterissorKåt taima pingit-
sailineKartutut itdlutik nangmingneic
kigartuiniartalerput Kissungnut, ujar-
Kanutdlo aKitsunut tamåkununga a-
tortugssianut. tugsiusiortorput tamati-
Bispestaven fra Gardar. Kopi i natur-
lig størrelse, udført i hvalrostand af
Otto Rosing.
Gardarime hiskorpip ajåupiåta noKUtå.
angencaserdlugo åssilivdlugo aorrup
tugåvanut Otto Rosingip kiperugå.
gortOK Rasmus Berthelsen nunavtine
åssilialiorniarnermik autdlarnissutut
taissariaKarpoK. naKiterinermut åssi-
lissanigdlo naKiterusiornermut sungi-
usagå Lars Møller (ArKaluk) agsut
poKersusimavoK; Kåumatit arfineK-pi-
ngasuinait avalagsimavdlune nunali-
poK agsut ilikagaKarsimavdlune. inu-
ngutsiminit piginåussusiligssuvoK. ti-
tartardlugit kigartordlugitdlo åssilia-
liaisa ilait agsut torratdlagaussarput.
uggornaraluarpordle ukiut ingerdla-
neråne åssilialiai pitsångoriartungit-
sormata, — imana avdlanik suliagssa-
Karnermik. Aron kangermio kunstne-
rivigssuvoK nalungitsunit nersualår-
neitardlunilo Kumut issigineKartOK.
svenskiussup tusåmassap Elgstrøm-ip
agdlåt tugdlusimårutigalugo oKautigå
Ålumit sunerneKarsimavdlune. Alup
suliai kalåtdlit OKalugtualiåinitut ki-
singajaisa uvagut nalungilagut; Kø-
benhavnime Oslomilo Alup suliai ka-
terssugautit 200 migssiliorpalugpait.
Kiperuissartuvdlunilo itsarnisarsiup
Eigil Knuthip tamåko påsiniardlugit-
dlo agdlautigisimavai.
åssilialiutdlarKigsup piginåussutsit
måko pigai: takordluisinauneK, umå-
ssuseKarpalugtunik titartaineK, ta-
kungnigtuvdlo« isumånik aulaterisi-
nauneK, — tamåko Alup pigai, tai-
måikame sumorssuaK erKartorneKar-
tuåsaoK atarKinautauvdlunilo. Alut
kangermio mikissuaråinånguanik å-
lialiortarsimavoK.
Kikiup, Aricalup, Åluvdlo åssilialiait
sinerissamut siåmartalermata 1860 i-
ngerdlaneråne, agsut nuånarineKar-
dlutik alutorineKarsimåput. tamane
tamåne ilårsivdlutik titartugkanik å-
ssilialiorniårssugtalerput, ardlaKéngit-
sunguitdle kisimik taissariaKarput.
Alumut tugdlerssortugunarpoK ka-
ngåmiormioK akutaK Jens Kreutz-
mann (AtaråK) OKalugtuat åssiliartag-
ssåinik titartaissartOK, Kuianartulior-
sinaugaluardlune Alutut pikorigtigi-
ngilaK.
Kalipainiartartunit taissariaKarput
Gerth Lybert (GértéraK) Henrik Lund,
Niels Lynge, Peter Lund, Pavia Peter-
sen, Tønnes Poulsen, Lauritz Jessen,
Peter S. Dalager, Kårale Andreassen,
Otto Rosing, Nikolaj Rosing. Ejnar
Heilmannilo Kalipagkanik åssiliali-
utdlarKigsunik taissariaKarput Steffen
Møller, Peter Rosing, Jacob Danielsen,
Kåle Rosing, tåuko kunstneritut ilisi-
massauvdluarput. 1950-p kingornagut
ardlaligssuit åssilialiornermik soKuti-
gissaKalerput, kikussutdle, Kanordlo
OKautigissariaKarnere nalugatdlarpa-
gut. mardluinait tåisavåka: Jens Ro-
sing titartagaisigut ilisarineKalersoK,
kisalo Hans Lynge Kiperuissartuvdlu-
nilugoK KalipaissartOK. tåuko Kunst-
akademime iliniarsimåput.
Kiperuinen. kalåtdlit Kavsérssuit
sånarigsut Kiperuiniartarput inussior-
dlutik, umassunigdlunit éssiliniardlu-
tik. Kissuit, aorfil Kilalugkatdlo tugai-
ve uvkusigssardlo sananeKartarput.
sananeKartartut mikissunguåinaussar-
put: ukiutdle 1910—20 ingerdlaneråne
Kangåmiune inussiat Kissungnit sanåt
ångajårssuit suliarineKartarput, ati-
ssaisa Kalipautait erKordlugit Kali-
pangneKartai-dlutik. Johan Kreutz-
mannip (Ujuånåp) sanårissartagai ag-
sut torratdlataussarput, tåssame inu-
sé kinaisalo pissusé umåssuseKarpa-
lugtumik sanassaramigit — erntnaK
takuneicarsinångortitdlugo: auna ajo-
Ke, unale kommunerujunut ilaussor-
taK. tugånik inussiornikut piniartor-
ssuaK auvaraj ordlo Peter Rosing su-
juartuvOK pusukumiatdlarKigdluinar-
dlune atissat avigtånguinut agdlåt ilå-
ngussortaramigit. kinaliornermigut i-
nuit misigissusé åssigingitsut erssersi-
tarpai. Kiperuinikut pingårtut ilagåt
Esra Berthelsen. tugait ilivitsut Kipe-
rorajugpai takordluisinåussuseKardlu-
ne, oKalugtuatorKat inugtaliorniartar-
dlugit, Alup kangermiup periausinut
erKainartunik. kangåmiormiut Kipe-
ruitdlarKissutsimikut tusåmasséuput,
taissariaKarputaoK Katångutigit Karl
åma Ole Kreutzmann. Påmiut åma Ka-
ngale tusåmavagut sånarigsortaligssu-
it. uvkusigssanik Kiperuitdlandgsut
tusåmasséuput ernerit Anthon åma
Sigvard Thorsen, åma Elias Eigildsen,
Sekim Berthelsenilo. Kavane kujatåne
åma KiperuissartoicarsimavoK, kiku-
ssutdle nalugavtigik ajoKaoK. kujatåta
orpé panerserdlugit inup niaKuliortar-
put. palase taigdliortoK Isak Lund tai-
ssariaKarpoK ilisarnardluartunik sa-
navdluagaussunik kinaliortarmat. å-
måtaoK taissariaKarpoK Pavia Rosing;
tåussuma iciperuissausia ingmikut itu-
vok agsut soKutiginartoK, akilinermi-
ut nagssungnut kigartuissarneranut
erKainartoK, nangmineK ingerdlatdlu-
g0 sujumukartitå agssagssutdlarKissu-
sermik perKigsårsinåussutsimigdlo ta-
kutitsissoK. sujunigssame periauseic
tåuna iluatingnauteKarsuginarpoK. u-
kiune kingugdlerne avangnåne Hans
Alaufesen taissariaKarpoK, maskina-
mik såkulerdlune Kissungnik nunalisi-
tanik, tugainigdlo KiperuissarpoK, inu-
it kinaisa pissusé ingassagtajågauv-
dlutik (surrialistisk). upernivingmiut
sånarigsortaKarput, tusåmasséuput Ka-
tångutigit Otto åma Lars Thomassen.
tåvanile suliat tuniniagagssanut sang-
mineruput.
avanerssuarme (Thule) Kiperugkat
angnikitsuinait takusimavåka; taissa-
riaKarpoK AititåK, Pualunap nulia, i-
nussårånguanik ilutsererKingnånik u-
måssuseKarpalugtunigdlo sanassarpoic.
tåvane arnat ardlaKartut sanassarput.
angutit såkue, pingårtumik tugkat sa-
navdluagarssuvdlutik kussanarsagau-
ssarput, Kiperugaisale ilait Alaska-
miut suliånut erKainardlutik.
katerssugausivingne pigineKarput
angmagssalingmiut sanåve såkuilo sa-
navdluagaoKissut, pinersautit avdlat-
dlo. tagpavane agdlitseravta inuit ta-
marmik kunstneriuput. sujumukarne-
rup nutåp åsit pikorissuseK perKigsår-
sinåussuserdlo aserorpai. månale a-
ngalassunut tuniniagagssat kinarpait
avdlåluitdlo kussanardluångitsut sa-
naortorneKartalerput.
taigdliorneK. pitsit itsarnitsat iv-
ngerutit taigdlait, inuiåussutsivtinut
atavdluinartut, ajoKersuissunit inga-
ssåussissunit Gutimik nalussussutsi-
mut ilångutdlugit tamaviat nunguti-
niarneKarsimåput, a j oraluartumigdlo
nungutitauvdlutik. amerdlångitsut a-
tuagångordlugit måna pigåvut. kalåt-
dlit uvdluinarne misigissutsimingnik
sarKumersitsivatdlårneK ajortut, —
pitsiatigut Kamuna inunermingnik er-
ssersitsissarsimåput. (misigissat angi-
sut, nuånersut-alianartutdlo) taména-
le aserorneKarmat kalåtdlit anersåmi-
kut pitsungorput. kisiåne erinarssor-
neK inungutsimingnit pigigamiko ni-
pangersinåungitdlat. Kavdlunåt erina-
pajue atordlugit ilerKorssusiortalerput
torratdlaKalugit, ilåne minguitsuinåu-
ngitsunik taigdlalersordlugit. inoKati-
mik pissarnere ilerKorssusiarissarpait,
— pineKartoic erKartussatut kångu-
sugtisinauvdlugo, igdlautigissagsså-
ngordlugo. (ivernerup amiåkua?) iler-
Korssutit tamåko taigdlait erinamut
taktianutdlo tupingnåinarmik tugdlu-
artumik ilioragaussarput, tusarKor-
nartaKalutigdlo. ajoKersuissut påsiler-
påt tamåko ivngerutinit kussanarne-
rungitdluinartut ilerKorigsårniarneK
erKåisagåine. .tauva 1832 Knud Kjerip
naicitertipai „illerkorsutit", KUianåi-
nartumik akulerit, ilerKorigsårnermut
tungassut ivnguniartutdlo ilerKorssu-
tait. nunavtinut siåmarput, ukiorpag-
ssuarnilo Kanigtumut agdlåt atortuar-
neKardlutik. nunavtinutdle tungassu-
nik taigdliortunit taissariaKarput B.
Haase. OmånaK kussanavingmik taig-
dliarå. Jakob Kjerilo Manitsup OKalua-
lågssartånik torratdlaKalugo taigdlior-
toK. Samuel Kleinschmidt imaKardlu-
artunik, pingårtumik KUjaniarnermik
imalingnik taigdliortarpoK. Carl
Spindler måna tikitdlugo Kavdlunånit
avdlanit nagdlerneKångilaK, tugsiuter-
pagssuit pinarnagit nunavtinutaoK tu-
ngassunik suliarpagssuaKarpoK. 1876-
ime „eriniugkat nutigdlit 105“ atuagå-
nguångordlugo nunavtinut siåmartipå,
taimalo erinarssorneK nutåmik kussa-
nartumik tungavilerdlugo.
kalåtdlit akornéne taigdliornermik
autdlarnissutut taissariaKarpoK Ras-
mus Berthelsen, pingårtumik tugsiusi-
ortutut. ukiut inuvfigissaisa pingitsai-
livåt, soK-uname pilerKårame suliaisa
ilait toringitaraluarput, arritsumigdle
inerikiartorpoK. tusåmasséussutigiuå-
savå „Guterput Kutsingnermio", någ-
ssåungitsup ilamerna tåssane pilersi-
mago.
ukiune kingugdlerne ardlaligssuar-
nik taigdliortOKalerpugut, nunavta i-
nuinut nalenciutdlugit amerdlavat-
dlårsuginartunik. tamaisa taigornia-
ruvtigit inigssaKångitdlat. tåukule i-
lait, kikut kunstnerinik taisinåusagi-
vut kingorna suliaisa takutikumårpåt.
Henrik Lund måna tikitdlugo taig-
dliornikut pingårnerssarårput — taig-
dliamigut ilaliutdluta autdlarutarpåti-
gut anersåvtigutdlo pisungortitardluta.
OKautsit inuinait atorpiångisait nuå-
narai, taigdliaisa alutornaKutigait. er-
Kumikujungnerata ilagå „anerneK" a-
torniartarmago nalungivigkaluardlugo
„anersåK" atortariaKartoK, nalungilå
anerneK inuit umassutdlo piat kipiu-
mårtoK. naggateKatigigsårineK pivdlu-
go isumaKångitsuliorsinaussarpoK;
„sordlo igarssuarmuk ikinalersunga"
Jonathan Petersen åma pingårtorssu-
vok, suliarssualo iluaKutigeKårput, a-
nersåkut pisungortipåtigut, nunavtalo
atarKinautigå. kisiåne taigdliai tugsiu-
siailo amerdlavatdlårasuginarput. a-
ngutit tåuko mardluk måna tikitdlugo
anersåkut pingårtortaråvut, atarKi-
nausigéuputdlo sarKarmiumik ima tai-
nilingmik KaKutigoKissumik: Ingenio
et Årti, anersåkut pigingnåussusilig-
ssuarnut tuniuneKartartoK.
taigdliortugut avdlat taitsiåinåsava-
vut: Pavia Petersen, Kristen Poulsen,
Fr. Nielsen, Avgo Lynge, palase Isak
Lund, Andreas Hansen (tugsiutit)
Hans Hansen, Jakob Lund, nutaune-
russunit Villads Villadsen, — Lektor
Schultz-Lorentzen tugsiutinik erinar-
ssutinigdlo erdligissavtinik åma tuni-
ssuteKarpoK.
Hans Lynge taigdliortuvigssugaluar-
poK, kisiåne nutånik pilersungingma-
tigut „tigorKårå pissaråkut" Katsutdlu-
inarpavut. taigdliortunera nunavtinut
inuinutdlo suniuteKångilaK. Frederik
Nielsen taigdliornikut ilisimassåler-
poK, suliaKarpatdlårninile patsisigi-
nerdlugo nutårtugaKartingilåtigut, eri-
narssusiailo nuåneKissut nungutdlar-
sartuarneKarput.
atuagkiorneK tåisagåine „Atuagag-
dliutit" autdlarniutåuséput, kalåtdlit
ingerdlausiånik påsiniaujumårtunut
tungavigssaujuåsavdlutik. Kavsit tusa-
ruminartunik agdlagdluagaussunigdlo
ilångussissarsiméput, sordlo Ungåra-
lak, Biniångivasik agdluitsormio, Carl
Hagen avdlatdlo. nugtigarpagssuit a-
tuagautigilerpavut, amerdlanerssaitdle
nugtigkap oKausertainut ataniarpat-
dlårnermit OKalugtauserput erKarsar-
tauserputdlo sanerKutarpåt. kigsauti-
ginarpoK iluamik nugterissartunik
pitsaussunik sarKumertOKarnigsså. ki-
kut Kavdlunåtut pisinaussut nugteri-
sinaugaluarput, avdlauvordle OKalug-
tauserput atordluardlugo atuagkap i-
må oKalugtuarisavdlugo. Fr. Nielsen
Jørgen Fleischerilo iluamik nugterisi-
nåuput. atuagkiat nangminerssutit
(nugtigåungitsut) amerdlångitsut sar-
Kumertarput Karl Heilmannip suliai
autdlamiutigalugit. nangminerssutinik
atuagkiorsimassunit taissariaKarput:
Math. Storch, Karl Heilmann, Pavia
Petersen, Kristen Poulsen, Avgo Ly-
nge, Fr. Nielsen, Otto Rosing, Villads
Villadsenilo.
eriniornek. eriniortuvtinit taissaria-
Karneruput Jonathan Petersen Henrik
Lund Peter Olsenilo. uggornaraluar-
pordle kalåtdlit ivngertarnerata tu-
ngavia Kimåsimangmåssuk europami-
unit sunerneKarsimanermit. Henrik
Lundip kisime nunavta „nipå“ ilisar-
narsisitdlugo erinångortitarpå, sordlo:
„kugssuitdlo kunguitdlo", „ilåne unu-
lermat", ivngeruterpalårtordlo „Amit-
suarssuk".
naggasiutdlugo taineKåsaoK „Guter-
put Kutsingnermio", Rasmus Berthel-
senip eriniå erinaK kussanarsagåu-
ngitsoK, tupingnauteKångitsoK, kisiåne
tarninik agtuissoK, kinguårigpagssuar-
ne erdligineKartuartugssaK.
Otto Rosing.
Samuel Kleinschmidt, skåret i kaske-
lottand 1960, og til højre mand med
harpun, skåret i hvalrostand 1945. Af
Otto Rosing.
Otto Rosingip niperugai, såmerdliuv-
dlune: Samuel Kleinschmidt, kigutilig-
ssup kigutånut uiperugaK 1960-me. ta-
lerpigdliuvdlune: angut unålissartOK,
aorrup tugåvanut KiperugaK 1945-me.
19