Fréttablaðið - 13.12.2006, Qupperneq 72

MARKAÐURINN
Á dögunum sendi Lánstraust hf.
út bréf til fjölda fyrirtækja þar
sem stjórnendum og forsvars-
mönnum þeirra var bent á að
tímasetning skila ársreiknings
fyrir árið 2005, sem eru liðin,
geti haft áhrif á lánshæfismat
þeirra. Í bréfinu kemur fram að
nýjar upplýsingar um fyrirtæki
gefi réttari mynd af þeim og
auki jafnframt líkurnar á réttum
viðskiptakjörum.
„Rökin fyrir skilaskyldu árs-
reikninga eru þau, að um nokk-
urs konar gagngjald sé að ræða
fyrir hagræðið af því að fá að
stunda atvinnurekstur með tak-
markaðri ábyrgð. Aðrir eigi á
móti þessu hagræði rétt á að
fylgjast með rekstrinum,“ segir í
frétt frá Lánstrausti.
á ANNAÐ þúsUNd fyRIRtæKjA
veRÐA ógjAldfæR
Lánstraust gefur út tölfræðilegt
áhættumat, LT-skor, sem metur
líkur á ógjaldfærni íslenskra fyr-
irtækja til eins og þriggja ára
og byggjast útreikningar meðal
annars á upplýsingum úr árs-
reikningum.
Með ógjaldfærni (probability
of default) er átt við líkur á því
að fyrirtæki verði gjaldþrota eða
fái á sig árangurslaust fjárnám.
Björg Arnardóttir, lánasérfræð-
ingur hjá Lánstrausti, segir að
LT-skorið spái því að 7,1 prósent
af hlutafélögum og einkahlutafé-
lögum verði ógjaldfær innan tólf
mánaða, eða um 1.695 fyrirtæki.
LT-skorið eykur öryggi í láns-
og reikningsviðskiptum til muna
því fyrirtæki geta hraðað og bætt
ákvörðunartöku við lánveitingar
til nýrra eða eldri viðskiptavina,
dregið áhættu í láns- og reikn-
ingsviðskiptum og auðveldað
ákvarðanir við greiðslukjör.
BetRI fyRIRtæKI hAgNAst á
BAsel II
Útlánaáhætta er mæld með
mörgum mælistikum. „Ein þeirra
er notkun tölfræðilegs áhættu-
mats. Matið gengur út á að meta
hæfni viðskiptamanns til fram-
tíðargreiðslugetu með það fyrir
augum að lágmarka útlánatap í
framtíðinni,“ segir Björg.
Nýjar tilskipanir ESB sem
nefndar eru einu nafni Basel II
til einföldunar, voru staðfestar
14. júní 2006 og taka þær gildi
um áramótin. Basel II regluverk-
ið gerir fjármálafyrirtækjum
kleift að reikna út eiginfjárkröfu
útlána í samræmi við niðurstöðu
innri matsaðferða. „Einstaklingar
og fyrirtæki munu verða láns-
hæfismetin. „Betri“ fyrirtæki
munu líklega hagnast af innleið-
ingu þessara reglna, og eiga auð-
veldara með öflun lánsfjár og fá
lánað á lægri kjörum.“
Það má segja að Basel II hafi
sett leiðbeinandi reglur fyrir fyr-
irtæki í útlánastarfsemi til að
meta útlán eftir líkum á ógjald-
færni. Fyrirtæki geta jafnframt
fundið út þessar líkur með ytra
mati líkt og LT-skori.
tíU áhættUfloKKAR
Reiknilíkanið, sem er undir-
staða LT-skors, er hannað af
norskum sérfræðingum hjá
Creditinfo Decision, systurfé-
lagi Lánstrausts. Björg segir að
þegar þær breytur sem segja til
um ógjaldfærni fyrirtækja eru
rannsakaðar þá eru gögn um öll
íslensk hlutafélög skoðuð fjögur
ár aftur í tímann ásamt ógjald-
færnigögnum ári síðar. Þannig
er fundið með línulegri aðhvarfs-
greiningu (línuleg tengsl milli
tveggja breyta) hvað er í raun
sameiginlegt með þeim fyrir-
tækjum sem verða ógjaldfær.
Þær upplýsingar sem hafa áhrif
við útreikning á ógjaldfærni eru
meðal annars upplýsingar úr árs-
reikningum, skiladagur til árs-
reikningaskrár Ríkisskattstjóra,
vanskilaupplýsingar, starfsemi
fyrirtækis, upplýsingar um
stjórnarmenn og framkvæmda-
stjóra og aldur fyrirtækis.
Reiknilíkanið setur viðkomandi
fyrirtæki í einn af tíu áhættu-
flokkum. „Það sem hefur mest
að segja við útreikning á ógjald-
færni eru vanskilaskrá og árs-
reikningar. Því hærri sem lík-
urnar eru á ógjaldfærni þeim
mun hærri áhættuflokki lendir
fyrirtækið í,“ bendir Björg á.
Upplýsingar úr ársreikningi
hafa ýmist jákvæð eða neikvæð
áhrif þegar líkur á ógjaldfærni
eru reiknaðar. Björg segir að
félög með hátt hlutfall fastafjár-
muna af heildareignum séu ólík-
leg til að verða ógjaldfær en
fyrirtæki sem hafa hátt hlutfall
veltufjármuna (viðskiptakrafna
og vörubirgða) eru hins vegar
líklegri til þess. Einnig hefur
eiginfjárstaða fyrirtækis áhrif á
góða niðurstöðu.
áhRIf sKIlA á áRsReIKNINg
„Þá hafa skil á ársreikningi áhrif
á niðurstöðu. Tölur okkar sýna að
20 prósent af þeim fyrirtækjum,
sem hafa ekki skilað inn árs-
reikningi árið áður, verða ógjald-
fær innan tólf mánaða,
hlutfall ógjaldfærra er
mun lægra þegar skoðuð
eru fyrirtæki sem hafa
skilað ársreikningi eða
um þrjú prósent,“ bætir
Björg við.
Vanskilaupplýsingar
eru einnig notaðar við
útreikning LT-skors en
þar hefur fjöldi færslna
úr vanskilaskrám
Lánstrausts og aldur
vanskilafærslna áhrif.
„Helmingur fyrirtækja
með þrjár vanskilafærsl-
ur árið 2004 urðu ógjald-
fær innan 12 mánaða. Þá
var eftirtektarvert að
fyrirtæki með þrjá van-
skilafærslur, sem hafa
skilað inn ársreikningi,
eru mun ólíklegri til að
verða ógjaldfær en sams
konar fyrirtæki sem hafa
ekki skilað ársreikningi.“
Vanskil stjórnar-
manna eða framkvæmda-
stjóra hafa einnig áhrif
á ógjaldfærni fyrirtækja
og til lækkunar á áhættu-
flokkun viðkomandi fyr-
irtækis.
Fyrirtæki er einn-
ig líklegra til að verða
ógjaldfært ef stjórnarmenn þess
eru á rekstrarsöguskrá, en þá
hafa þeir verið tengdir gjald-
þrota fyrirtækjum með ákveðn-
um hætti. Ennfremur hafa þættir
á borð við starfsemi fyrirtæk-
is áhrif, enda fylgir mismikil
áhætta einstaka atvinnugreinum.
Aldur fyrirtækis skiptir máli að
sögn Bjargar. „Áhætta vex þar
til fyrirtæki ná þriggja ára aldri
en minnkar eftir það. Áhættan er
tvöfalt meiri hjá eins árs fyrir-
tæki en tíu ára gömlu félagi.“
13. desember 2006 miðvikudagur18
f y r s t o g s í ð a s t
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
0 1 2 3 >3
fjöldi vanskilafærslna
Ó
gj
al
df
æ
rn
ih
lu
tfa
ll
Ógjaldfærnihlutfall
Ógjaldfærnihlutfall án ársreikninga
Björg ArnArdóttir, lánAsér-
fræðingur hjá lánstrAusti „Það
sem hefur mest um að segja við útreikn-
ing á ógjaldfærni eru vanskilaskrá og
ársreikningar. Því hærri sem líkurnar eru á
ógjaldfærni þeim mun hærri áhættuflokki
lendir fyrirtækið í.“ markaðurinn/rósa
Benda á veiku blettina hjá fyrirtækjum
Á annað þúsund fyrirtæki gætu orðið gjaldþrota eða fengið á sig árangurslaust fjárnám innan tólf mán-
aða gangi spár LT-skors Lánstrausts eftir. Upplýsingar úr ársreikningaskrá og vanskilaskrá eru veiga-
mestu upplýsingarnar við útreikninga á ógjaldfærni. Björg arnardóttir, hjá Lánstrausti, benti Eggerti
Þór Aðalsteinssyni á að fimmtungur fyrirtækja sem skilar ekki ársreikningum verði ógjaldfær innan árs.
Það sem hefur
mest að segja
við útreikning á
ógjaldfærni eru
vanskilaskrá og
ársreikningar. Því
hærri sem líkurn-
ar eru á ógjald-
færni þeim mun
hærri áhættu-
flokki lendir fyr-
irtækið í ... félög
með hátt hlutfall
fastafjármuna af
heildareignum
séu ólíkleg til að
verða ógjaldfær
en fyrirtæki sem
hafa hátt hlutfall
veltufjármuna
Með ógjaldfærni
(probability of default)
er átt við líkur á því
að fyrirtæki verði
gjaldþrota eða fái á sig
árangurslaust fjárnám.