Réttur - 01.01.1959, Page 127

RÉTTUR
127
andlegs eðlis, sem er upphafinn yfir efnisheiminn og stjórnar
honum. Oll vísindaleg þekking, sem við höfum aflað okkur,
hnígur að því, að sjónarmið efnishyggjunnar sé hið rétta; og
þekkingin getur engum framförum tekið, nema það sé lagt
til grundvallar, meðvitað eða ómeðvitað. Vísindalegar rannsókn-
ir væru náttúrlega tilgangslausar með öllu, ef viðfangsefni
þeirra væru tóm ímyndun; og sjónarmið hinnar objektivu hug-
hyggju er hreint trúaratriði. Og þekking og trú fara aldrei
saman.
En nú komum við að því vandamáli, hver sé afstaða skynj-
ana okkar og hugmynda til efnisheimsins, hvort þær geti veitt
okkur staðgóða þekkingu á honum, eða þær séu rangar og
villandi. Efnishyggjan er þeirrar skoðunar, að skynjanir okkar
séu spegilmyndir veruleikans, að vísu ekki fullkomlega ná-
kvæmar, en þó réttar i höfuðatriðum. Gegn þessu hafa hug-
hyggjumenn alltaf haft á reiðum höndum eftirfarandi mótbáru:
Til þess að ganga úr skugga um sannleiksgildi allra eftirmynda,
þarf að bera þær saman við það, sem þær eru gerðar eftir. En
nú þekkjum við veruleikann aðeins í gegnum skynjanir okkar,
þess vegna verður samanburður ógerlegur. Það var fyrst með
tilkomu dialektískrar efnishyggju, sem endanlegt svar fékkst
við þessari rökfærslu. Fram til þess tíma hafði öll heimspeki
gert þá skyssu, að líta á manninn sem óvirkan athuganda gagn-
vart náttúrunni. Marxisminn gerir sér hins vegar grein fyrir
því, að maðurinn er fyrst og fremst starfandi vera, sem breytir
umhverfinu og framleiðir til að uppfylla þarfir sínar. Og með
starfinu fæst mælikvarðinn á sannleiksgildi hugmynda vorra:
Ef það er byggt á sönnum hugmyndum, ber það árangur, en
ef þær eru rangar, hlýtur það að misheppnast. A þessari for-
sendu verður marxisminni heimspeki athafnanna; eða, eins
og Marx orðaði það: Heimspekingarnir hafa aðeins skýrt heim-
inn á mismunandi hátt; það, sem máli skiptir, er að breyta
honum.
Þau almennu sjónarmið efnishyggjunnar, sem ég hefi nú
reynt að gera grein fyrir, hafa að sjálfsögðu komið fram i
margvíslegum kenningakerfum, því að eðli sínu samkvæmt