Réttur - 01.01.1968, Síða 9

(frjálsa rás auðmagnsins) skilyrði fyrir frelsi
einstaklingsins. „Þetta viðhorf gerði banda-
ríska forráðamenn um þetta leyti hlynnta
útþenslustefnu, en andstæða nýlendustofnun.
Þeir sóttust eftir mörkuðum, en þeim þótti
bæði háskalegt og siðlaust að ráðast á önnur
þjóðfélag, bera þau ofurliði og drottna yfir
þeim milliliðalaust."*) Þetta viðhorf réð því
að t.d. Kúba var ekki innlimuð í byrjun ald-
arinnar, eins og innlimunarsinnarnir kröfð-
ust, heldur var henni eftirlátið stjórnmálalegt
fullveldi, sem huldi í reynda efnahagslega (og
pólitíska!) kúgun eyjarinnar undir banda-
rískt auðmagn.**) En með því að Banda-
rík;n virtu á yfirborðinu pólitískt fullveldi
þeirra ríkja sem þau kúguðu efnahagslega,
hreinsuðu forráðamenn þeirra sig vísvitandi
eða óafvitandi og bandarísku þjóðina í heild
af smánarblettum hinnar gömlu nýlendu-
stefnu 19- aldar. Þeir blésu sér og öðr-
um í brjóst þeirri góðu trú að efnahagsút-
þensla sem ekki styddist við nýlendueign,
ætti ekkert skylt við heimsvaldastefnu og
gerði því ekki annað en færa öðrum þjóðum
frelsi og efnahagslegar hagsbætur. „Þetta var
því miður ekki sannleikanum samkvæmt.
Hið víðtæka efnahagsvald Bandaríkjanna
setti bæði gerð þeirra þjóðfélaga, sem það
ruddi sér til rúms í, takmarkanir og lagði
hömlur á athafnir þeirra, jafnvel þótt völdin
héldust formlega — í mörgum tilvikum —
áfram í höndum innlendra foringja ....
þessvegna var Bandaríkjamönnum dulin sú
heimsvaldastefna sem þeir framfylgdu sjálfir
á mjög áþreifanlegan hátt."***)
*) w- A. Williams: sama rit.
**) Arið 1956, tveim árum fyrir valdatöku Castrós, var
hlutur bandarísks auðmagns: 90% í símaþjónustu og raf-
magnsframleiðslu, 50% í járnbrautunum, 40% í reyr-
sykurframl., og 25% í bankastarfscmi (miðað við inn-
stæðufé).
***> A. Williams, sama rit.
Margumrædd mótsögn í utanríkisstefnu og
stjórnmálaheimspeki Bandaríkjanna kristall-
aðist í viðbrögðum þeirra við byltingu bol-
sjevíka sem túlkuðu ekki aðeins hugmyndir
um sjálfsákvörðunarrétt þjóða á nýstárlegan
hátt, heldur kollvörpuðu og þeirri höfuðfor-
sendu að frelsi auðmagnsins eitt mundi geta
af sér frjálsa menn. Um þessi viðbrögð farast
W. A. Williams svo orð í áður tilvitnaðri
ritgerð: „Við það að Wilson og aðrir Banda-
ríkjamenn mættu ögrun byltingarinnar með
hernaðaríhlutun, í stað þess að hafa í heiðri
regluna um sjálfsákvörðunarréttinn, tóku
þeir að iðka það sem átti eftir að leiða af sér
mikil spjöll og háska: að jafna frelsi við þá
tegund frelsis sem viðgengst í Bandaríkjun-
um . . . Þær þjóðir sem neyttu ekki frelsis
síns til að taka upp og starfa í samræmi við
„frjáls-verzlun-frjálsir menn"-stefnuna urðu í
æ ríkari mæli meðhöndlaðar sem viðfang
(objekt) — hlutir, sem heimilt væri að hand-
leika og útrýma, ef nauðsyn krefði, svo að
hinn eini sanni lífsháttur mætti ríkja. Og í
huga Bandaríkjamanna varð sérhver röskun
á status quo — óbreyttu ástandi — ógnun
sem þeir höfðu ekki leyfi til að horfa fram
hjá. Þannig varð íhlutunarstefnan að lífs-
hætti. Um það leyti sem síðari heimsstyrjöld-
inni lauk, þegar bolsjevíkar ítrekuðu ögrun
sína samtímis því sem mörg ríki voru stað-
ráðin í að neyta sjálfsákvörðunarréttarins á
annan veg en á bandaríska vísu, voru Banda-
ríkin komin svo langt á leið sinni að hlutgera
heilar þjóðir, að þau beittu atómvopnum á
þeim forsendum að slík aðgerð væri mannúð-
legasta leiðin til að verja og útvíkka frelsið.
Því er ekki kyn þótt Bandaríkin teldu
nauðsyn bera til þess að skerast í leikinn
hverju sinni sem ríki reyndi — eða virtist
ætla að reyna — að neyta frelsis síns og
sjálfsákvörðunarréttar með þeim hætti að
kreddan: frjáls verzlun — frjálsir menn, væri
9