Réttur - 01.01.1968, Blaðsíða 50

4) vernda áhrifasvæðin þar sem bandarískur
kapítalismi hefur góða samkeppnisað-
stöðu, bæði með tilliti til fjárfestingar og
verzlunar.
5) afla nýrra viðskiptavina og nýrra fjárfest-
ingartækifæra erlendis eftir krókaleiðum
hernaðar- og efnahagsaðstoðar við út-
lönd.*)
6) viðhalda almennt gerð hinna kapítalísku
markaða í heiminum, fyrst og fremst til
hagsbóta fyrir Bandaríkin, en einnig hin
iðnvæddu auðvaldsríki, þar sem banda-
rískur kapítalismi skýmr æ dýpri rómm.
En hagsmunaeining einokunarhringanna
og ríkisvaldsins sem beitt hefur sér fyrir her-
stöðva- og hernaðarstefnunni, takmarkast
ekki við þessa liði. Taka verður einnig með
í reikninginn þá þýðingu sem hernaðarút-
gjöldin hafa fyrir auðhringana sem óþrjót-
andi lind nýrra pantana og gróða. I hermögn-
un efnahagslífsins birtist einna skýrast hin
nána samvinna utanríkisstefnunnar og gróða-
hagsmuna einkaauðmagnsins.
Oft er þýðing hernaðarframleiðslunnar fyr-
ir viðgang kapítalismans vanmetin á þeim
forsendum að útgjöld til hennar nemi ekki
nema um 10% þjóðarframleiðslunnar. Þegar
friðvænlega horfir, segja menn, gæti ríkis-
stjórnin hæglega varið jafngildi þeirrar fjár-
hæðar til friðsamlegra framkvæmda er hefðu
svipuð áhrif á efnahagslífið. Slík röksemda-
færsla felur í sér grundvallarskekkju: litið er
á þjóðarframleiðsluna — þetta tölfræðilega
hugtak — sem hlut í sjálfu sér; menn gæta
•) í forsetatíð Kennedys var gerð rannsókn á skiptingu
(samsetningu) hinnar bandarísku efnahagsaðstoðar við
önnur lönd, frá lokum Marshallhjálpar. Af 50 miljörðum
dala reyndust 90% hafa runnið til hernaðaraðstoðar, þar
af 30 miljarðar til beinnar hervæðingar. Af hinum 20
miljörðunum höfðu 85% verið veitt út frá hernaðarsjón-
armiði: Þiggjendur aöstoðarinnar voru lönd sem liggja á
útjaðri ,,járntjaldsins“ og tókust á hendur langtum
meiri hervæðingu en efnahagur þeirra leyfði.
ekki að því að bak við þetta hugtak felast
ákveðin efnahagstengsl sem ákvarða hreyf-
ingu og stefnu efnahagsheildarinnar.
Hin mikla þýðing erlendra markaða og
hernaðarútgjalda fyrir efnahagslíf Bandaríkj-
anna innanlands verður ekki réttilega metin
nema tekin séu til greina hin víðtceku áhrif
þeirra á iðnaðargreinar sem framleiða fjár-
festingarvörur.
Þessi áhrif skýra að verulegu leyti sveifl-
ur (hæðir (boom) og lægðir (depressions))
framleiðslunnar. Vissar sveiflur eru bein af-
leiðing þess að birgðir þrútna eða minnka,
en slíkar sveiflur vara skamma hríð, ef eftir-
spurn eftir fjárfestingarvörum helzt stöðug.
Þegar framleiðslan er á niðurleið, má beita
ýmsum ráðum til þess að viðhalda um stund
eftirspurn eftir neyzluvarningi, s.s. styrkjum
til atvinnuleysingja, ýmsum félagslegum
tryggingum og sparifé neytenda. En fyrir ut-
an þær vörur sem nauðsynlegar eru til endur-
nýjunar og viðhalds, er fræðilegur möguleiki
á því að á sama tíma taki með öllu fyrir
kaup á fjárfestingarvörum; því að fjárfest-
ing atvinnurekenda (auðmagnseigenda) er
bundin því skilyrði að þeir megi vænta hagn-
aðar af henni. I heimskreppu fjórða áratugs-
ins kom berlega í Ijós hve þau skilyrði eru
ólík, sem ráða framleiðslu neyzluvarnings
annars vegar og fjárfestingarvara hins vegar
á samdráttartímum. A sama tíma og sala
hinna fyrrnefndu minnkaði ekki nema um
19%, skruppu útgjöld til tveggja aðalflokka
fjárfestingarvara: byggingarvara saman um
80%, og annarra fjárfestingarvara um 71%.
Með þessar staðreyndir í huga er vert að
kanna hve mikill hluti af heildarframleiðslu
helzm fjárfestingarvara er annað hvort flutt-
ur út eða keyptur af ríkisstjórninni, fyrst og
fremst til hernaðarþarfa.
Um þetta liggja fyrir niðurstöður frá árinu
1958. Aðeins í einum flokki fjárfestingar-
50