Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Síða 5

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Síða 5
Búrhvalur. en neðri skolturinn langtum mjórri og allmiklu styttri. Tennur hvals þessa standa 5—10 cm. upp úr tannholdinu. Heimkynni búrhvalsins eru öll hitabeltishöf og tempruð höf, allt norður fyrir 60. breiddargráðu. Sjaldgæfur er hann í kaldari sjó, en þó verður hans stundum vart við ísland. Búrhvalurinn er afar verðmætur. f höfði hans eru firnin öll af sérstaklega fínu os- bráðfeitu lýsi, sem verður snióhvítt og smjöri líkast þegar það storknar. Feiti þessi er svo mikil að úr hval af meðalstærð fást 30—40 föt af höfuðlýsi Er lýsi þetta verðmikið og hvalurinn því ákaflega eftirsóttur. Þá er stundum í búrhvalnum hið fræga ambur eða ambra. Það eru einkennilegar kúlur, sem verða til í innýflum hvalsins. Úr þeim eru unn- in dýrmæt ilmefni, og er hvalambur því selt dýr- um dómum. Hafa einstök stykki verið seld á 9000 kr. eða meira. Andarnef ja er fremur lítill hvalur, tíðast 7—8 m. á lengd, en gétur orðið 12 m. eða lengri. Höf- uðið er stórt og mjög einkennilegt, því að fremsti hluti þess er eins og fuglsnef. Litur hvals þessa er tíðast grásvartur. Heimkynni andarnefju er Norður-Atlantshafið. Hennar verður oft vart við fsland, og er algengt að hana reki, einkum við vestur- og norður- ströndina. Hún lifir mikið á smokkfiski og eltir hann stundum svo ákaft, að hún „strandar“. Andarnefjan hefur verið allmikið veidd. þótt ekki sé hún sérstaklega verðmikil. Að vísu gef- ur hún af sér nokkurt spik og kjöt, en sá galli er á, að lýsið er svo bráðfeitt, að það verður ekki notað til manneldis Hins vegar hefur það þótt ágætt til áburðar og smyrsla. f Konungs- skuggsjá er talað um þessa eiginleika Anda- nefjulýsis, og ekki gert minna úr en réttmætt er. „Eru þeir fiskar ekki mönnum ætir, því að smjör er rennur af þeim sjálfum, þá mega menn ekki melta með sér sjálfum og ekki annað kvik- indi er þess neytir, því að það rennur í gegn um hann og jafnvel í gegn um tréð, og þó mun illa halda, ef nokkra hríð stendur, að horn sé“ Lýs- ing Jóns lærða á andarnefjulýsinu er einnig skemmtileg: „Andai’nefja, andhvalur, hefur þá náttúru, að hennar feiti kann hvorki fugl né nokkur skepna sú varman anda í sér hefur að melta, því þess háttar feiti, og svo sem svín- hvals, gegnum gengur heilt manns hold að sönnu, en þó allra örast andarnefjufeiti. Og því girnast það læknar við smyrsl sín. Lýsi eður feiti þessara hvala kann aldrei þi’átt né þrágult að verða, hvað gamalt sem verða kann“. Hvalveiðar til forna. Tvímælalaust er það, að Norðmenn liafa stundað hvalveiðar um það leyti sem ísland byggðist, þótt ósennilegt sé að þær veiðar hafi verið stórfelldar. Hin frumstæðu veiðitæki hafa kornið í veg fyrir það. f Gulaþingslögum hinum fornu er langur bálkur um hvali. Einkum eru þar margvísleg ákvæði varðandi hvalreka, hvernig með skyldi fara, og hvaða réttindi og skyldur hvíldu á mönnum í því sambandi. En þar er einnig kafli nokkur um hvalveiðar, sem sýnir ótvírætt, að Norðmenn hafa tekið að veiða hval snemma á öldum. Ákvæði Gulaþingslaga hinna fornu um hvalveiðar er á þessa leið. „Maður skal veiða hval hvar sem hann má. Nú veiðir maður hval og særist hann á djúpi, þá á hann hval hvort sem hann er minni eða meiri. Nú skýtur maður hval og hæfii’, og rennui’ á land upp, þá á sá hálfan er veiðir, en hinn hálf- an, er land á“. Svipuð ákvæði, en þó nokkru fyllri, eru í Gulaþingslögum hinum yngri. Þar er svo að orði komizt: „Nú skal maður veiða hval hvar sem hann má, utan síldreka í síldfiski. En ef maður skýtur síldreka í síldfiski, og hnekkir svo guðs gjöf, hann er sékur átta ærtogum, (ærtog er 1/3 eyr- is, bæði sem mynt og þyngdarmál) og þrettán mörkum silfurs við konung. Nú veiðir maður hval og særist hann á djúpi, þá á hann hval, hvort sem livalur er meiri eða niinni. Nú skýt- ur maður lival, og rennur hann eða rekur á land upp, þá á sá hálfan er veiðir, en hinn hálfan, er jörð á. Nú skýtur maður hval með mörkuðu skoti, og finna hann aðrir menn á djúpi, þá á sá hálfan er skaut, ef hann hefur vitni til skots síns, en hinir hálfan, er bjarga síðan“. Grágás, elzta lögbók íslendinga, hefur ýtar- leg og merkileg ákvæði um hvalveiðar. Þar segir: VI Kl N G U R 293
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.