Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Blaðsíða 85

sjálfur skipstjóri á skútunni og sigldi henni á sumrin
út á rúmsjó, og hlóð þá oft skútuna af bezta fiski á
fáum dögum, þegar aðrir urðu varla varir innfjarða“.
1 þeim annálum, sem eru í Landsbókasafninu og ég hefi
kynnt mér, verður ekki séð, að nokkur íslendingur
hafi gert út til fiskiveiða þilskip á undan séra Páli..
Ennfremur hefi ég talað um skútuútgerð séra Páls
Björnssonar við dr. Pál Eggert Óiason, sem mun vera
einhver sögufróðasti maður hér á landi og þaulkunn-
ugur söfnunum hér syðra ,enda afkastað stórmiklu
og þörfu verki í þarfir íslenzkra sagnvísinda. Hefir
hann engar upplýsingar getað gefið mér, sem rengi
eða kollvarpi umsögn Sighvatar Grímssonar um að
séra Páll hafi verið fyrsti íslendingurinn, sem haldið
hafi úti þilskipi til fiskiveða, heldur telur hann að
Sighvatur hafi rétt fyrir sér í því máli.
Séra Páll Björnsson prófastur í Selárdal verður því
að teljast réttnefndur faðir jrilskipaútgerðarinnar á
íslandi og skútan hans vísir hennar, þar sem hún var
fyrsta þilskipið, sem gert var út til fiskiveiða af ís-
lenzkum manni hér á landi. En jafnframt er þá Selár-
dalur elzti þilskipaútgerðarstaður íslands og Króks-
pollurinn elzta fiskijrilskipahöfn þess. Selárdalur er
því réttnefndur fæðingarstaður þilskipaútgerðarinnar
á íslandi.
Frá því að þessi merki atburður, að séra Páll hóf
skútuútgerð sína, skeði, eru nú liðin 296 ár. Að næstu
fjórum árum liðnum' eða árið 1950 á því þilskipaút-
gerðin á íslandi 300 ára afmæli.
„Arnarfjörður fagra sveitin,
fjöllum girt, sem átt þann reitinn,
þar sem nafni hann var heitinn,
hetjan prúð, sem landið ann“,
kvað okkar mikla, andríka þjóðskáld Hannes Haf-
stein, fyrsti ráðherra íslands, á aldarafmæli þjóðmær-
ingsins Jóns Sigurðssonar forseta. Hvert mannsbarn
á íslandi, sem komið er til vits og ára, veit að reitur
sá, sem skáldið á hér við er á Hrafnseyri við Arnar-
fjörð — fæðingarstað Jóns Sigurðssonar.
En fjöllum girta fagra sveitin — Arnarfjörður —
á líka annan frægan reit, en það er reiturinn, sem ís-
lenzka þilskipaútgerðin fæddist á, nú fyrir 296 árum,
og þessi reitur er í Selárdal, prestssetrinu fornfræga,
hinumegin fjarðarins, þar sem vinir og ættingjar bezta
og drenglyndasta höfðingja Sturlungaaldarinnar
bjuggu. Nú búa á þessum fornfrægu arnfirzku höfuð-
bólum frændur og vinir, eins og var á Sturlungaöld.
Árið 1650, sem er fæðingarár íslenzku þilskipaút-
gerðarinnar, verður að teljast meðal merkisára í sögu
íslenzku þjóðarinnar, þegar sá aðalatvinnuvegur henn-
ar fór inn á nýjar brautir, sem er og heldur áfram
að vera með vaxandi vélamenningu, aðallífæð þjóðar-
innar, færandi öllum framförum hennar lífsanda og
þrótt.
Nú vill svo vel til að mælt hefir verið að tilhlutun
alþingis og ríkisstjórnar og eftir beiðni hreppsbúa í
Dalahreppi, fyrir hafnarmannvirkjum og lendingar-
bótum á þessum stað — þar sem vagga íslenzku þil-
skipaútgerðarmnar stóð. Hefir alþingi leyft að ríkis-
sjóður leggi fram fé til mannvirkis þessa, gegn jafn-
miklu tillagi annarstaðar frá, og ennfremur að ríkið
ábyrgðist lán, sem tekið væri í þessum tilgangi. En
ekki hefir verið byrjað á framkvæmd þessa verks
ennþá. Komist mannvirki þetta myndarlega í fram-
kvæmd, verður það vafalaust til hinna mestu hags-
bóta fyrir vélbátaútveginn við Arnarfjörð, og ef til
vill víðar.
Það væri mjög vel við eigandi að hafnarbótaverki
þessu yrði lokið fyrir árið 1950, eða innan næstu
fjögra ára. Það ár ætti svo vígsla þessa mannvirkis
að fara fram á Sjómannadaginn. Það hefði að vísu
verið æskilegast og bezt viðeigandi, að athöfn sú hefði
farið fram sama dag sama mánaðar 1950, sem sr. Páll
hélt skútu sinni í fyrsta sinn úr höfn í sína fyrstu veiði-
för árið 1650. En þar sem enginn mun nú vita hvaða
mánaðardag sá merki atburður skeði, þá finnst mér
Sjómannadagurinn þetta ár sjáifvalinn vígsludagur
mannvirkis þessa. Ætti að velja höfninni eða mann-
virki þesu viðeigandi nafn, sem ótvírætt gæfi til kynna,
að þar sé fæðingarstaður þilskipaútgerðarinnar á Is-
landi, og að þar hafi vagga hennar staðið, þá fyrir
300 árum.
Enda ég svo þessar hugleiðingar um hinn elzta forn-
frægasta sögustað þessa lands á sviði þilskipaútvegs-
ins á íslandi og fóður hans, prófastinn séra Pál Björns-
son, sem var að dómi sagnfræðinga mesti tungumála-
garpur, sem uppi hafði verið á íslandi, en var jafn-
framt fyrsti fiskiskútuskipstjóri íslands, með þeirri
ósk og von að dugmiklir og áhrifaríkir velunnarar
sjávarútvegsins og þilskipaflotans islenzka leggi máli
þessu lið, með því, að stuðla að því að verk þetta kom-
ist í framkvæmd innan fjögra ára, sem að ofan grein-
ir, svo að mannvirki þetta verði vígt með hátíðlegri
viðhöfn á Sjómannadaginn ái'ið 1950 — 300 ára af-
mæli fiskiþilskipaflotans íslenzka ■—, þilskipaútvegin-
um til verðugs lofs og sjómannastéttinni íslenzku til
ævarandi hróss og sóma.
Einar Bogason frá Hringsdal.
Jólakveðjur til sjómanna
Á undanförnum jólum, þegar útvarpið hefur verið
að senda jólakveðjur til sjómanna, hefur mér stundum
dottið í hug hvort það væri að gera þetta fyrir sjó-
mennina, eða aðeins til að krækja sér í aura fyrir þess-
ar kveðjur. Ef jólakveðjurnar eiga að vera til gleði
fyrir okkur sjómennina, er þar að mestu leyti skotið
fram hjá markinu. Jólakveðjur til okkar, einum eða
tveimur dögum fyrir jól, koma ekki að tiiætluðum
notum.
Störfum flestra okkar er svo háttað, að við getum
ekki hvenær sem er hlustað á útvarpið. Hefur það því
verið svo á undanförnum jólum, að flestir okkar hafa
fengið jólakveðjurnar á skotspónum frá loftskeyta-
mönnunum, og muna þeir oft ekki frá hverjum kveðj-
urnar eru. Verða þær þess vegna ekki að hálfri gleði
fyrir okkur. Ef útvarpið vill gleðja okkur sjómennina
með útsendingu jólakveðja, ætti það að gera það á að-
fangadagskvöld. Það kvöld reyna sjómenn að hlusta
meira á útvarp en venja er til.
Jólakveðjur til sjómanna eru ekki svo margar, að
þæi' þyrftu að vera óviðkomandi útvarpshlustendum til
mikilla leiðinda, þótt þær væru lesnar upp á aðfanga-
dagskvöid.
J. S.
V í K I N □ U R
373