Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1972, Blaðsíða 9

ur árið 1971 (skráðir 422) og
nam útflutningur það ár 11.018
tunnum.
Um 2.000 tunnur eru til í land-
inu hjá niðurlagningarverksmiðj-
unum, sem þær munu nota til
kavíarframleiðslu. Langmest var
framleitt á Norðurlandi eða um
72%. Langflestir framleiðend-
urnir salta í 1—10 tunnur í mjög
Iélegum húsakynnum, í sumum
tilfellum í gömlum kofum. Hrein-
læti og vöruvöndun er því einnig
hér, víða mjög ábótavant. Eftir-
lit með þessari framleiðslu var
engin, fyrr en á s.l. ári, að Fisk-
mati ríkisins var falið það. Mikið
vantar á að þetta eftirlit sé nægi-
lega strangt.
Koma þarf upp aðstöðu í góð-
um saltfiskverkunarhúsum eða
frystihúsum fyrir þessa söltun,
þannig að 1—2 grásleppuhrogna-
söltunarstöðvar séu í hverju
byggðarlagi, þar sem grásleppan
er veidd. Kæligeymslur vantar
alveg undir söltuð grásleppu-
hrogn hjá þessum fi’amleiðend-
um.
Skreiðarframleiðsla
Þessi framleiðsla hefur stór-
minnkað eftir að aðalmarkaður-
inn, Nígería, lokaðist. Italía, sem
hefur verið næst stærsti kaupandi
skreiðar, kaupir aðeins 1. flokks
skreið, og af henni hefur frekar
lítið verið framleitt undanfarið.
Skreiðarframleiðendur fá engin
afurðalán í dag, og hefur það
valdið þeim miklum erfiðleikum.
Aðal skreiðarframleiðslan skap-
aðist á þeim tímum, þegar miklir
toppar voru á aflamagni vetrar-
vertíðarinnar. Fjöldi skreiðar-
framleiðenda 1970 var 158. And-
virði skreiðar 1970 var 2,4% af
heildarútflutningi sjávarafurða.
Mjöl- og lýsisframleiðsla
Þessari grein fiskiðnaðar okk-
ar hefur hrakað mikið á undan-
förnum 3 árum. Aðalblómaskeið-
ið var á árunum 1961—1967, þeg-
ar mest veiddist af síldinni, og
voru þá fjölmargar síldarmjöls-
verksmiðjur byggðar, aðallega á
Norður- og Austurlandi. Aukn-
VlKINGUR
ingin aðallega í byggingum, vél-
um og tækjum á árunum 1962—
1967 voru vegna þessarar upp-
byggingar síldarmj ölsiðnaðarins.
Þegar síldveiðar fóru að minnka
á árinu 1968, fóru fljótlega að
gera vart við sig miklir fjárhags-
erfiðleikar hjá síldarverksmiðj-
unum,- þar sem margar þeirra
voru nýbyggðar og mikl'ar skuld-
ir hvíldu á þeim. Loðnan hjálpar
frekar lítið, þar sem veiðitíminn
er yfirleitt aðeins 2—2!/2 mánuð-
ur. Af þessum sökum standa
nokkrar síldarverksmiðjur lok-
aðar í dag, og mikið fjármagn,
sem liggur í þeim nýtist lítið.
Fjöldi fiskimjölsverksmiðja árið
1970 var 62. Andvirði mjöls og
lýsis var 1970 um 13,9% af heild-
arútflutningi sjávarafurða.
Niðursuðu- og
niðurlagningariðnaður
Þessi iðngrein er ennþá mjög
skammt á veg komin og hefur
raunverulega aldrei náð fótfestu
hér á landi. Útflutningur á niður-
soðnum og niðurlögðum fiskaf-
urðum var þó örlítið byrjaður
1940—41, og 1948 var útflutning-
urinn um 950 tonn, en 1969 náði
hann hámarki eða 1450 tonnum.
Á undanförnum 10 árum hefur
sáralítil breyting orðið á útflutn-
ingi þessara fiskafurða, og gefa
2 eftirtaldar tölur góða yfirsýn
yfir þessa hægfara þróun. Meðal-
tal framleiðsluverðmæta er reikn-
að í % af heildarútflutningi
sjávarafurða á umræddum tíma-
bilum.
' Tímabil
1961—1965 0,6%
1966—1970 1,3%
Til gamans má geta þess að
samkvæmt heimildum frá FAO
fóru 1969 um 9,2% af heimsafl-
anum til niðursuðu og niðurlagn-
ingar en hér á landi um 0,4%.
Vinnsluvirði per kg. af afla vex
mest við framleiðslu niðursoð-
inna og niðurlagðra fiskafurða
miðað við aðrar vinnslugreinar
sjávarútvegsins. Flestar verk-
smiðjurnar eru sæmilega búnar
tækjum. Fjöldi niðursuðu- og nið-
urlagningarverksmiðja var árið
1971 samtals 22, en raunverulega
voru aðeins 12 verksmiðjur í út-
flutningi.
Þróun fiskvinnslustöðva
á komandi árum.
Þróun hinna ýmsu greina fisk-
vinnslu, svo og hlutfallið á milli
þeirra, er að sjálfsögðu háð mörg-
um atriðum, eins og lauslega hef-
ur verið vikið að hér að framan.
Meginverkefni fiskvinnslustöðv-
anna er að auka sem mest verð-
mæti sjávaraflans. Með hliðsjón
af þróun aflamála er greinilegt,
að vinnsla á þorski mun verða
þungamiðja fiskvinnslunnar.
Horfur annarra bolfisktegunda
(t. d. ýsu, ufsa, karfa, löngu,
steinbíts og flatfisktegunda) eru
óvissar. Veiðar á skelfiski og
krabbategundum hafa aukizt
mikið undanfarin ár, og er því
ekki ósennilegt, að það geti hald-
ið áfram. Nokkrar fisktegundir
eru vannýttar af okkur Islend-
ingum t. d. kolmunni, skelfiskur
og grálúða. Spærling og sandsíli
mætti vinna til bræðslu.
Ef miðað er við þróun undan-
farinna ára, mun framleiðslan á
frystum, ísuðum og söltuðum af-
urðum aukast. Framleiðsla hertra
afurða dregst saman, svo mundi
einnig verða um mjöl- og lýsis-
framleiðslu. Vinnsluvirði per kg.
hinna einstöku greina er töluvert
mismunandi. Stöðug endurskoð-
un á aðhlynningu hinna ýmsu
greina verður að eiga sér stað
með hliðsjón af langtímasjónar-
miðum í markaðsmálum, íslenzk-
um efnahagsmálum og vægi
hinna ýmsu atvinnugreina.
Stefnumörkun í íslenzkum fisk-
iðnaðarmálum t. d. er snertir
vinnslustig afurðanna og aðlögun
að erlendum markaðssvæðum
(tollamál m. a.) mun hafa afger-
andi áhrif á þróun hinna einstöku
greina sjávarútvegsins. Þó að
fiskiðnaðurinn hafi þróast í nú-
verandi ástand á nokkuð eðlileg-
an og óþvingaðan hátt, er ekki
víst, að „spilareglurnar“, sem gilt
hafa í kapphlaupinu um aflann
séu nothæfar í framtíðinni.
Breytingar og endurbætur þær,
121