Náttúrufræðingurinn - 2002, Blaðsíða 55

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
1. taflalTnb. l.Fjöldi og hhitföll sjófugla sem endurheimst hafa íveiðarfærum miðað við
fjölcía merktrafugla, byggt á umlysingum úr fuglamerkingum Náttúrufræðistofnunar
lslands fyrir arin 1932-1994 (úr grein Ævars Petersen 1998a). - The numbers and
proportion of seabird ringing recoveries in fishing gear compared to numbers ringed,
based on.data from the Icelandic Bird Ringing Scheme at the Icelandic Institute of
Natural History over the period 1932-1994 (from Ævar Petersen 1998a).
Phalacrocorax aristotelis. Hjá öðrurn
tegundum er tíðni dauðsfalla í
veiðarfærum lægri.
Nokkrar tegundir sem drepast
stundum í veiðarfærum eru ekki í
Tegund/Species Fjöldi/ Nos Fjöldi merktra fugla/ Nos ringed* Endurheimtur/ Recoveries: %
Lómur Gavia stellata 283 6 2,1
Fýll Fuhnarus glacialis 23682 5 <0,1
Súla Sula bassana 1270 2 0,2
Dílaskarfur Phalacrocorax carbo 2432 40 1,6
Toppskarfur P. aristotelis Æðarfugl Somateria mollissima 5073 21 0,4
7611 15 0,2
Skúmur Stercorarius skua 18695 17 0,1
Silfurmáfur Larus argentatus 2830 1 <0,1
Hvítmáfur L. hyperboreus 2713 1 <0,1
Svartbakur L. marinus 2909 1 <0,1
Langvía Uria aalge 3263 14 0,4
Alka Alca torda 4087 7 0,2
Teista Cepphus grylle Lundi Fratercula arctica 13815 62342 472 1 3,4 <0,1
* Fjöldi merktra fugla sum árin var ekki þekktur þegar greinin sem taflan er úr var unnin og heildarfjöldi
því áætlaður. Tölurnar hafa verið leiðréttar með nliðsjón af grein Ævars Petersen og Guðmundar A.
Guðmundssonar (1998). - The numbers ringed were not known for some years at the time of the
1998 paper from which the table originates. The figures have been corrected with reference to Ævar
Petersen & Guðmundur A. Guðmundsson (1998).
að 0,3% (Breiðafjörður) og 1,3%
(Húnaflói) af viðkomandi stofnum
hafi drepist. Grásleppuveiðar juk-
ust nokkuð frá 1982 til 1987 og
1991, sem getur skýrt af hverju
seinni tölurnar voru hærri, en sem
fyrr var ekki talið að þær hefðu af-
gerandi áhrif á framtíð íslenska æð-
arstofnsins.
Fuglamerkingar og
FUGLASAFN
Berlega kemur í ljós að teistu er
langhættast við að lenda í veiðar-
færum, og þá lómi Gavia stellata
sem kom frekar á óvart. Mjög mis-
jafnlega mikil gögn liggja að baki
þessum niðurstöðum og eru upp-
lýsingar um teistuna mun áreiðan-
legri. Stuðla þarf að frekari rnerk-
ingum á lómum, m.a. til þess að fá
greinarbetri gögn um þátt veiðar-
færa í dauðsföllum þeirra. í þriðja
sæti er dílaskarfur Phalacrocorax
carbo, síðan langvía og toppskarfur
töflunni, enda hafa hvorki margir
fuglar af þeim tegundum verið
merktir né merktir fuglar endur-
heimst í veiðarfærum. Upplýsingar
urn fugla í vísindasafni Náttúrufræði-
stofnunar Islands eru hins vegar
óháðar því hvort fuglar hafi verið
merktir eða ekki. í 2. töflu er að finna
yfirlit um fugla sem fundist hafa í
veiðarfærum og eru í fuglasafninu.
Eins og 2. tafla ber með sér eru
teista og æðarfugl langalgengustu
fuglarnir í veiðarfærum. Gögnin eru
samt ekki hlutlæg, því báðar tegund-
ir hafa verið rannsakaðar sérstaklega
og því eru hlutfallslega rnargir fuglar
af þeim tegundum í safninu.
Hlutföll milli annarra tegunda eru
mun hlutlægari en þó ekki að öllu
leyti. Himbrimi Gavia immer er til
dæmis óvenjualgengur í safninu og
einnig æðarkóngur Somateria spectabil-
/s, líklega af því að báðar tegundir eru
fremur óalgengar og hlutfallslega
margir fuglar sem berast Náttúru-
fræðistofnun Islands enda í fuglasafn-
inu. Taflan sýnir á hinn bóginn að
langvía, toppskarfur, súla Sula bassana
og lómur virðast lenda talsvert í veið-
arfærum. Þá er eftirtektarvert að eng-
in álka Alca torda er í safninu, ólíkt því
sem fram kom í niðurstöðum merk-
Endurheimtur merktra fugla veita
nokkrar upplýsingar um fugla sem
lenda í veiðarfærum. Slík gögn má
nota til að draga fram dánartíðni í
veiðarfærum eftir tegundum, breyt-
ingar á tíðni eftir tímabilum, hvaða
gerðir veiðarfæra eru skeinuhættast-
ar einstökum fuglategundum og á
hvaða árstíma mestar líkur eru á að
fuglar drepist. Þessi atriði eru að
sjálfsögðu öll háð lifnaðarháttum
fuglanna, fjölda og viðveru þeirra
við landið, hvernig staðið er að mis-
munandi fiskveiðum, hvað merkt
hefur verið af fuglum og ýmsurn
fleiri þáttum.
I 1. töflu er yfirlit yfir fuglateg-
undir sem hafa lent í veiðarfærum
og tíðni endurheimtna miðað við
fjölda merktra fugla.
2. tafla/Tab. 2. Fjöldi sjófugla og Idutfall milli tegunda ífuglasafiri Náttúrufræðistofnunar
íslands annars vegar og skráðra tilfella dauðra fugla í veiðarfærum hins vegar. Fjöldi
fugla er 361. - The numbers ofseabird specimens and proportion betiveen species in the
study skin collection of the Icelandic Institute ofNatural Histoiy and registered as killed
in fishing gear. N = 361.
Tegund /Species Fjöldi/Nos %
Lómur Gavia stellata 3 0,8
Himbrimi G. immer 10 2,7
Fýll Fulmarusglacialis Gráskrofa Puffinus griseus 1 0,3
1 0,3
Súla Sula bassana 5 1,4
Dílaskarfur Plwlacrocorax carbo 0,3
Toppskarfur P. aristotelis Æðarfugl Somateria mollissima 7 1,9
92 25,5
Æðarkóngur S. spectabilis 6 1,7
Hávella Clangula hyemalis 1 0,3
Hrafnsönd Melanitta nigra 1 0,3
Langvía Uria aalge 9 2,5
Stuttnefja U. lomvia 1 0,3
Teista Cepphus grylle Lundi Fratercula arctica 219 1 60,7 0,3
55